قسمت سی و هشتم:

قواعد ادات جزم ( 1 از 2)

قواعد ادات جزم 1 از 2 عربی یازدهم رشته انسانی

خلاصه ویدیو آموزشی قواعد ادات جزم 1 از 2 از کتاب عربی پایه یازدهم رشته انسانی با تدریس جناب آقای صادق رزبان از اساتید برتر عربی.

فعل مضارع مجزوم

هرگاه یکی از ادوات جازمه بر فعل مضارع وارد شود، حرف آخر آن مجزوم (ساکن) می‌گردد.

ادوات جازمه

ادواتی که تنها یک فعل را جزم می‌دهند و شامل حروف زیر می‌باشند:

  • لم: مانند «یذهبُ: لم یذهبْ» (نرفت).
  • لمّا: مانند «لمّا یذهبْ» (نرفته است). (اگر بر سر فعل ماضی بیاید، جازمه نیست و به آن «حینیه» می‌گویند؛ مانند «لمّا ذهبَ» به معنای «هنگامی که رفت»)
  • لا نهی: مانند «لا تذهبْ» (نرو).
  • لام امر: مانند «لِیَذهبْ» (باید برود). (اگر «فا»، «واو» یا «ثم» بر سر لام امر بیاید، آن را ساکن می‌کند؛ مانند «وَلْیَذهبْ»).

ادواتی که دو فعل را جزم می‌دهند شامل اسماء شرط هستند که بر سر فعل شرط و فعل جزای شرط وارد می‌شوند. این اسماء عبارت‌اند از:

  • إِنْ: (اگر)،
  • مَنْ: (هر کس)،
  • ما: (هر چیز)،
  • أَیُّ: (هرچه)،
  • مَتی: (هر وقت)،
  • أَینَما: (هر جا)،
  • مَهْما: (هر وقت)،
  • أَیانَّ: (هر جا)،
  • أَنَّی: (هر جا)،
  • حَیثُما: (هر جا)،
  • كیفَما: (هر طور)،
  • إِذْما: (هر وقت).

مثال‌ها:

  • مَنْ یَكْسَلْ یَخْسَرْ: (هر کس تنبلی کند، زیان می‌بیند).
  • مَهْما تَطْلُبْنِی تَجِدْنِی: (هرچه از من بخواهی، مرا خواهی یافت).
  • حَیثُما تَجْلِسْ أَجْلِسْ: (هر جا بنشینی، می‌نشینم).

نکته:
اسماء شرط مانند إِنْ بر سر دو جمله وارد می‌شوند.

  1. اگر هر دو فعل مضارع باشد، هر دو مجزوم می‌شوند.
  2. اگر فعل اول مضارع و فعل دوم ماضی باشد، فعل اول مجزوم و فعل دوم محلّاً مجزوم است.
  3. اگر فعل اول ماضی و فعل دوم مضارع باشد، فعل اول محلّاً مجزوم و فعل دوم هم به صورت مجزوم و هم مرفوع صحیح است.

مثال‌ها به ترتیب:

  • إِذْما تَتَعَلَّمْ تَتَقَدَّمْ: (هر وقت دانا شوی، پیشرفت می‌کنی).
  • إِنْ تَزُرْنِی فَقَدْ زُرْتُكَ: (اگر مرا ملاقات کنی، قبلاً تو را ملاقات کرده‌ام).
  • مَتی اجْتَهَدْتَ فِي عَمَلِكَ تَظْفَرْ أو تَظْفَرُ: (هر وقت در کارت تلاش کنی، موفق می‌شوی).

نکته دستوری:

  • همه ادوات شرط به‌جز إِنْ و إِذْما، اسم شرط هستند و این دو حرف شرط محسوب می‌شوند.
  • تمامی ادوات شرطیه، به‌جز أَیّ، مبنی هستند و أَیّ اسم معرب است.

اعراب در فعل مضارع

اعراب فعل مضارع شامل سه حالت است:

رفع

اگر خالی از عوامل نصب و جزم باشد، همیشه مرفوع است.

  • نشانه رفع در افعال چهارگانه (صیغه‌های 1، 4، 7 و 13): ضمه (-ُ).
  • نشانه رفع در افعال پنج‌گانه: نون.

مثال: یَکتُبُ، یَکتُبانِ.

نصب

اگر حروف ناصبه بر سر آن بیاید:

  • در افعال چهارگانه: فتحه (-َ).
  • در افعال پنج‌گانه: حذف نون.

مثال: أنْ یَکتُبَ، أنْ یَکتُبا.

جزم

اگر حروف جازمه بر سر آن بیاید:

  • در افعال چهارگانه: سکون (-ْ).
  • در افعال پنج‌گانه: حذف نون.

مثال: لَمْ یَکتُبْ، لَمْ یَکتُبا.

حالت های خاص فعل مضارع معتل‌اللام

در حالت رفع

علامت رفع در افعال معتل‌اللام ظاهر نمی‌شود و تقدیری است؛ مانند: یَدْعُو، یَرْمِی، یَخْشَی.

در حالت نصب

  • اگر به واو یا یاء ختم شود: حرف آخر آن فتحه می‌گیرد؛ مانند: أنْ یَدْعُوَ، أنْ یَرْمِیَ.
  • اگر به الف ختم شود: علامت نصب ظاهر نمی‌شود و تقدیری است؛ مانند: أنْ یَخْشَی.

در حالت جزم

حرف علت از آخر حذف می‌شود و حرف قبل از آن با حرکت پیشین باقی می‌ماند؛ مانند:

  • لَمْ یَدْعُ (در اصل: یَدْعُو).
  • لَمْ یَرْمِ (در اصل: یَرْمِی).
  • لَمْ یَخْشَ (در اصل: یَخْشَی).
  • اقتران جواب شرط با «فاء»

هرگاه جمله‌ای صلاحیت پاسخ شرط بودن را نداشته باشد، باید با فاء جواب همراه شود. این موارد شامل:

1) اگر جزا جمله‌ای فعلیه باشد که فعل آن:

  • ماضی همراه با حرف قد باشد.
  • ماضی همراه با حروف تنفیس (سین یا سوف) باشد.

2) اگر جزا جمله‌ای اسمیه باشد.
3) اگر جزا جمله‌ای فعلیه باشد که فعل آن با لن یا ما منفی شده باشد.
4) اگر جزا جمله‌ای فعلیه باشد که فعل آن طلبی یا جامد باشد.

در ویدیو آموزشی بعدی به بررسی مبحث "قواعد ادات جزم ۲ از ۲ و حل تمارین قواعد" خواهیم پرداخت، با مدرسه مجازی آی نو همراه باشید.

درباره مدرسه مجازی آی نو چه می‌ دانید؟

مدرسه مجازی آی نو همواره در تلاش است با ارائه ویدیوهای آموزشی قواعد ادات جزم 1 از 2 از کتاب عربی، زبان قرآن یازدهم انسانی، به دانش‌آموزان عزیز کمک کند که بتوانند بهترین نتیجه را در امتحانات و کنکور کسب نمایند. در واقع هدف ما در مدرسه مجازی آی نو این است که بهترین و باکیفیت‌ترین ویدیو‌های آموزشی و ویدیوهای حل تمرین، جمع بندی دروس و بسیاری خدمات آموزشی دیگر را در اختیار شما قرار دهیم. در آینده نزدیک سعی داریم با آماده کردن جزوات درسی و برگزاری امتحان آنلاین قواعد ادات جزم 1 از 2، زمینه را برای شبیه‌سازی آزمون فراهم نماییم تا دانش‌آموزان به‌نوعی بتوانند قبل از فرا رسیدن روز امتحان، میزان تسلط خود را بر مفاهیم درسی بسنجند.

نظرات