خلاصه آسمان در شب علوم چهارم
آسمان در شب از شگفت‌انگیزترین و دیدنی‌ترین مناظر به شمار می‌آید. در درس آسمان در شب علوم چهارم، ایمان برای دیدن عمویش به استان فارس می‌رود و با مشاهده آسمان شب و نقطه‌های نورانی در استان فارس، پرسش‌های زیادی درباره‌ی آسمان در ذهنش به وجود می‌آید. از این رو آغازگر این درس، تصویر زیبایی از یک سیاه چادر عشایر در شبی پر از ستاره است. با بررسی خلاصه درس آسمان در شب علوم چهارم، علاوه بر آشنایی با اجزای آسمان شب، پاسخ پرسش‌های ایمان را می‌یابیم.
درس هشتم: آسمان در شب علوم پایه چهارم
تدریس آسمان در شب علوم چهارم با پرسش‌های زیر درباره‌ی آسمان در شب، آغاز می‌شود:
- در آسمان شب چرا برخی نقطه‌ها نورانی‌تر دیده می‌شوند؟
- چرا در روز این نقطه‌ها را نمی‌بینیم؟
- آیا فاصله‌ی همه‌ی این نقطه‌های نورانی از ما به یک اندازه است؟
برای یافتن پاسخ این پرسشها، فعالیت‌هایی طراحی شده است. در طی انجام این فعالیت‌ها با مفاهیم زیر در مورد آسمان شب در علوم چهارم آشنا می‌شویم:
- از کهکشان تا زمین
- منظومه خورشیدی تیر (عطارد)، ناهید (زهره)، زمین (ارض)، بهرام (مریخ)، مشتری (برجیس)، کیوان (زحل)، اورانوس و نپتون
- زمین، سیاره‌ی ما
- سال خورشیدی
- ماه
- شکل‌های گوناگون ماه
- راه‌های مطالعه‌ی فضا
- چگونه از سیاره‌ی زیبای زمین مراقبت کنیم؟
در ادامه‌ی آموزش آسمان در شب علوم چهارم، برای یافتن پاسخ سه سوال ایمان، فعالیت زیر طراحی شده است.
فعالیت اول درس هشتم
برای انجام فعالیت مطرح شده در درس آسمان در شب علوم چهارم لازم است تا طبق مراحل زیر پیش روید:
- مقداری مقوا، 7 عدد نی، ورق فلزی آلومینیوم، قیچی، خط‌کش و مقداری خمیر تهیه کنید.
- نی‌ها را از شماره‌ی 1 تا 7 شماره‌گذاری کنید.
- با توجه به اندازه‌های جدول زیر، نی‌ها را با قیچی ببرید:
| شماره‌ی نی‌ها | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| طول نی‌ها (سانتی‌متر) | 10 | 13 | 9 | 8 | 6 | 7 |
- ورق نازک آلومینیومی را مچاله و در یک سر نی‌ها، وصل کنید.
- سر دیگر نی‌ها را روی مقوا بچسبانید (برای تعیین جای آن‌ها لازم است تا از شکل کتاب کمک بگیرید).
- نی‌ها را یک بار از کنار، یک بار از روبه‌رو و بار دیگر از بالا ببینید و شکل آن‌ها را در جدول زیر رسم کنید.
| مشاهده از بالا (1) | مشاهده از روبه‌رو (2) | مشاهده از کنار (3) |
|---|---|---|
- اکنون با توجه به مشاهدات خود می‌توانید به سوالات زیر پاسخ دهید:
- شکلی که در ستون 1 رسم شده است، شبیه به چه وسیله‌ای است؟
- آیا فاصله‌ی همه‌ی آلومینیوم‌های مچاله شده با میزی که روی آن قرار گرفته‌اند، به یک اندازه است؟
در آسمان شب، نقطه‌های نورانی، سیارات و ستارگانی هستند که فاصله‌ی آن‌ها تا زمین به یک اندازه نیست. برخی نقاط نورانی‌تر به زمین نزدیک‌تر و تعدادی دورتر از زمین هستند. از روی زمین که مشاهده می‌کنیم این نقاط نورانی به شکل‌های گوناگون مشاهده می‌شوند.
صورت های فلکی
ستاره شناسان در گذشته، با مشاهده‌ی ستاره‌ها روی کاغذ، آن‌ها را به هم وصل می‌کردند و نامی فرضی برای آن‌ها در نظر می‌گرفتند. این شکل‌های فرضی را صورت فلکی می‌نامند. به عنوان مثال از اتصال 7 نقطه‌ی نورانی در محل مشخصی از آسمان، به صورت فلکی خرس بزرگ (دب اکبر) می‌رسیدند.
در ادامه درس آسمان در شب علوم چهارم لازم است تا به آسمان شب نگاه کنید. سپس می‌توانید تصویری از چند نقطه نورانی را بکشید و یک صورت فلکی به نام خودتان معرفی نمایید. در نهایت نیز باید چند شب به صورت متوالی صورت فلکی خود را در همان نقطه از آسمان شب دنبال کنید.
از کهکشان تا زمین
مجموعه‌هایی از نقاط نورانی در آسمان شب در جایگاه‌هایی به نام کهکشان قرار دارند. کهکشانی که زمین ما در آن قرار گرفته است، کهکشان راه شیری نام دارد. خورشید (شمس) یکی از ستارگان کهکشان راه شیری است. ستاره جرمی آسمانی است که از خود نور دارد. اگر اجرام آسمانی از خود نور نداشته باشند، سیاره نام دارند. در اطراف خورشید، سیاره‌هایی مانند زمین در گردش هستند که از خود نور ندارند و نور خورشید را بازتاب می‌کنند.
منظومه خورشیدی
زمین به همراه هفت سیاره به دور خورشید در گردش هستند که این مجموعه را منظومه‌ی خورشیدی یا منظومه شمسی می‌نامند. این منظومه شامل مجموعه‌ای از خورشید و هر چه که به دور آن می‌گردد، می‌باشد. در ادامه به معرفی سیاره‌هایی می‌پردازیم که به دور خورشید می‌گردند.
تیر (عطارد)
سیاره‌ی تیر، اولین و نزدیکترین سیاره به خورشید است. این سیاره‌ی کوچک به دلیل نزدیکی بسیار به خورشید، دمای بسیار زیادی را تجربه می‌کند.
ناهید (زهره)
سیاره‌ی ناهید (زهره)، به صورت نقطه‌ای بسیار روشن، گاهی قبل از طلوع خورشید و گاهی پس از غروب آن، در آسمان مشاهده می‌شود.
زمین (ارض)
سومین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی، کره‌ی زمین است. از مهم‌ترین نکات آسمان در شب علوم چهارم این است که زمین ما، به دلیل داشتن حیات متنوع گیاهی و جانوری و همچنین دارا بودن جلوه‌های طبیعی جنگل‌ها و اقیانوس‌ها، زیباترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی در فضا محسوب می‌شود.
بهرام (مریخ)
چهارمین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی، بهرام یا مریخ نام دارد. جنس این سیاره از سنگ است و از روی کره‌ی زمین به صورت یک نقطه‌ی نورانی دیده می‌شود.
مشتری (برجیس)- کیوان (زحل)- اورانوس- نپتون
این سیاره‌ها پس از مریخ به ترتیب در مدارهایی به دور خورشید در گردش هستند. زحل دارای حلقه‌های نورانی است که ویژگی خاص این سیاره به شمار می‌آید.
اکنون به سوالات زیر پاسخ دهید:
- سیاره با ستاره چه تفاوتی دارد؟
- سیاره‌ی ناهید گرم‌تر است یا مشتری؟ دلیل خود را توضیح دهید.
- چرا ناهید سیاره است؟
- چرا ناهید در آسمان پر نور‌تر دیده می‌شود؟
- ستاره‌ها در روز کجا هستند؟ چرا ستاره‌ها در روز دیده نمی‌شوند؟
مدار چیست؟
برای درک حرکت سیاره‌ها به دور خورشید لازم است تا فعالیت زیر را که در درس آسمان در شب علوم چهارم مطرح شده است، طبق مراحل زیر انجام دهید:
- ابتدا میخ، گچ، نخ ضخیم، ماژیک و مقوای رنگی آماده کنید.
- روی مقوا با ماژیک نام خورشید و سیاره‌های دور آن را به طور جداگانه بنویسید.
- در یک فضای باز، یک نقطه را با گچ مشخص کنید و میخ را در آن‌جا بکوبید.
- با گچی که به نخ متصل می‌کنید در دور میخ دایره‌هایی بکشید.
- شعاع هر دایره را با استفاده از جدول زیر تعیین کنید.
| شماره‌ی دایره | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 8 |
| شعاع دایره (سانتی‌متر) | 10 | 16 | 23 | 36 | 126 | 160 |
- در ادامه آسمان در شب علوم چهارم لازم است تا هر یک از مقواها را توسط یک دانش‌آموز برداشته شود و دانش‌آموز به همراه مقوا در یکی از دایره‌ها قرار گیرد. هر دانش‌آموز به عنوان یکی از سیاره‌های دور خورشید به شمار می‌آید.
- دانش‌آموزی که مقوای خورشید را در دست دارد باید در مرکز دایره بایستد.
- با صدای سوت معلم هر دانش‌آموز در جهت خلاف عقربه‌های ساعت شروع به حرکت روی دایره‌ی خود کند.
- در واقع هر دانش‌آموز به عنوان یک سیاره روی یک مدار به دور خورشید در حال حرکت است.
- مدار‌ها مسیرهای دایره‌ای هستند که سیارات روی آن‌ها و در جهت خلاف حرکت عقربه‌های ساعت به دور خورشید می‌چرخند.
زمین، سیاره ما
زمین سیاره‌ای با دمای متعادل و دارای فصل‌های گوناگون است. این تعادل دمایی کره‌ی زمین به دلیل داشتن فاصله‌ی مناسب از خورشید می‌باشد. همان‌طور که ذکر شد، سیاره‌ی ما در مداری به دور خورشید در حرکت است. زمین علاوه بر چرخیدن به دور خورشید به دور محور خود نیز می‌چرخد.
شبانه روز
مدت زمانی که زمین یک بار به دور محور خود می‌چرخد، شبانه روز نامیده می‌شود. شبانه روز زمین، 24 ساعت طول می‌کشد.
سال خورشیدی
درس آسمان در شب علوم چهارم را با معرفی سال خورشیدی ادامه می‌دهیم. زمانی که طول می‌کشد تا زمین یک بار مدار خود را به دور خورشید طی کند، سال خورشیدی نام دارد. این سال حدود 365 شبانه‌روز طول می‌کشد. به همین دلیل تقویمی که با حرکت زمین به دور خورشید تنظیم شده باشد، تقویم خورشیدی (شمسی) نام دارد.
اگر بدانید سال هر سیاره به طول مدار آن سیاره بستگی دارد، به نظر شما سال کدام سیاره‌ی خورشیدی از بقیه طولانی‌تر است؟
ماه
ماه‌ها اجرامی آسمانی هستند که به دور مدارهایی به دور سیاره‌ها، می‌چرخند. ماه کره‌ی زمین از همه‌ی سیارات به زمین نزدیک‌تر است. ماه در واقع سیاره‌ی کوچکی است که از خود نور ندارد و نور خورشید را از روی سطح خود بازتاب می‌کند. این نور را مهتاب می‌نامند. کره‌ی ماه آب و هوا ندارد و سطح آن را ناهمواری‌های زیادی می‌پوشاند.
چرخش یک دور ماه در مدار خود به دور زمین را یک ماه می‌نامند. هر ماه حدود چهار هفته (تقریبا 28 روز) طول می‌کشد که به آن یک ماه قمری می‌گویند.
شکل های گوناگون ماه
حتما در روزهای مختلف، ماه را در آسمان دیده‌اید. ماه در آسمان به شکل‌های مختلف «ماه نو»، «هلال ماه» و «ماه کامل» دیده می‌شود. همان‌طور که ذکر شد، ماه از خود نور ندارد و برای دیده شدن، نور خورشید را بازتاب می‌کند. هر روز مقداری از سطح ماه که در مقابل خورشید قرار می‌گیرد از زمین مشاهده می‌شود. در مدت یک ماه قمری این مقدار دائما در حال تغییر است. برای درک شکل‌های گوناگون ماه، لازم است تا فعالیت زیر که در درس آسمان در شب علوم چهارم بیان شده است را انجام دهید.
فعالیت دوم درس هشتم
در ادامه‌ی درس آسمان در شب علوم چهارم کتاب علوم، برای بررسی شکل‌های مختلف ماه کافیست طبق مراحل زیر عمل نمایید.
- به مدت 2 هفته از اول ماه قمری هر شب، ماه را در آسمان مشاهده کنید و شکل آن را در جدول زیر رسم نمایید.
| شب اول | شب دوم | شب سوم | شب چهارم | شب پنجم | شب ششم | شب هفتم |
| شب هشتم | شب نهم | شب دهم | شب یازدهم | شب دوازدهم | شب سیزدهم | شب چهاردهم |
- به مدت دو هفته آسمان را در روز مشاهده کنید. آیا ماه را می‌بینید؟ شکل آن را رسم کنید.
- به نظر شما شکل هلال ماه در دو هفته‌ی آخر ماه با شکل هلال در دو هفته‌ی اول یکسان است؟ شکل ماه در دو هفته‌ی مانده تا آخر ماه را رسم کنید.
راه های مطالعه فضا
برای مطالعه‌ی فضا، نیاز به ابزارهای تخصصی است. مکانی که دانشمندان به مطالعه‌ی فضا می‌پردازند، رصدخانه نامیده می‌شود. اولین و قدیمی‌‌ترین رصد خانه، هزار سال پیش در کشور ما، ایران ساخته شد. در آن دوران، حرکت اجرام آسمانی فقط با وسایل ابتدایی، مورد بررسی قرار می‌گرفت. امروزه دانشمندان ستاره‌شناس با پیشرفته‌ترین تلسکوپ‌ها می‌توانند از وقایع مختلفی که در کهکشان‌های دور اتفاق می‌افتد، اطلاع حاصل نمایند.
اگر به تلسکوپ‌های قوی دسترسی ندارید برای مطالعه‌ی فضا یک راه قابل دسترس، تماشای ویدیو آموزشی آسمان در شب علوم چهارم است! با تماشای این ویدیو می‌توانید، درحالی‌که در خانه‌ی خودتان هستید، با مهم‌ترین نکات مطرح شده در درس آسمان در شب علوم چهارم آشنا شوید.
چگونه از سیاره زیبای زمین مراقبت کنیم؟
اکنون می‌دانید منابعی که در زمین در دسترس ما قرار داده شده‌اند، در بسیاری از سیارات وجود ندارند. از این رو باید با دل و جان با تدابیر زیر، از این منابع حفاظت کنیم:
- هنگام مسواک زدن یا وضو گرفتن، شیر آب را باز نگذاریم.
- زباله‌های خود را روی زمین پراکنده نکنیم تا چهره‌ی زیبای زمین زشت نشود.
- هنگام مسافرت از یک کیسه‌ی زباله برای جمع‌آوری زباله‌ها استفاده کنیم تا محل زندگی گیاهان و جانوران آلوده نشود.
- از سوخت‌ها حداقل استفاده را داشته باشیم تا با سوختن سوخت‌های مختلف، هوا آلوده نشود.
- از کیسه‌های پارچه‌ای به جای کیسه‌های نایلونی استفاده کنیم. کیسه‌های نایلونی در خاک تجزیه نمی‌شوند و خاک را برای مدت‌های بسیار طولانی آلوده می‌کنند.
بررسی نکات آسمان در شب علوم تجربی چهارم با آی نو
مدرسه مجازی آی نو یکی از ارائه دهندگان ویدیوهای با کیفیت آموزشی است. با آموزش ویدیویی آسمان در شب علوم چهارم مدرسه مجازی آی نو می‌توانید با روشی جذاب با تمامی نکات امتحانی مطرح شده در کتاب علوم تجربی چهارم آشنا شوید.
برای تماشای ویدیو آموزشی آسمان در شب علوم چهارم کافیست به مدرسه مجازی آی نو مراجعه نمایید و اشتراک مقطع ابتدایی را از این مدرسه خریداری کنید. به این ترتیب می‌توانید درس آسمان در شب علوم چهارم را با به شیوه‌ای آسان و جذاب فرا بگیرید.
