چکیده درس بدن ما ۲ علوم چهارم
یکی از هدف‌های مهم در زندگی، حفظ سلامت بدن است. در درس بدن ما ۲ علوم چهارم، با نحوه‌ی تنفس و انتقال مواد در بدن انسان آشنا می‌شویم. آشنایی با روش کار سلولهای بدن می‌تواند به ما کمک کند تا بتوانیم زندگی سالم و با نشاطی را تجربه کنیم. در خلاصه درس بدن ما ۲ علوم چهارم مطالب زیر را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
- در هر بار تنفس چه میزان هوا وارد دستگاه تنفس هر فرد می‌شود؟
- مسیر تنفس در آدمی
- انتقال مواد در بدن
- کار قلب
- آیا ضربان قلب افراد تغییر می‌کند؟
- چگونه مواد لازم به سلولهای بدن می‌رسد؟
- چگونه خون تصفیه می‌شود؟
- چه طور می‌توانید بدنی سالم‌تر داشته باشید؟
در ادامه به بررسی خلاصه درس بدن ما ۲ علوم چهارم می‌پردازیم.
درس دهم: بدن ما ۲ علوم پایه چهارم
تدریس بدن ما ۲ علوم چهارم، با تصویری از دو دانش‌آموز که درباره‌ی دستگاه تنفس صحبت می‌کنند، آغاز می‌شود. این دانش‌آموزان باید بادکنک خود را با فوت کردن باد کنند. هدف از انجام این تجربه، پی بردن به میزان توانایی دستگاه تنفس افراد مختلف برای باد کردن بادکنک است. از این رو در درس بدن ما ۲ علوم چهارم، برای پی بردن به این موضوع، انجام فعالیت زیر پیشنهاد می‌شود.
فعالیت اول درس دهم
آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که در هر بار تنفس چه میزان هوا وارد دستگاه تنفس هر فرد می‌شود؟ برای انجام این فعالیت ارائه شده در درس بدن ما ۲ علوم چهارم، کافیست طبق مراحل زیر پیش بروید:
- ابتدا یک کیسه زباله‌‌ی سیاه، نی بلند، خط‌کش، نوار چسب، و مقداری محلول آب و صابون برای ساختن حباب، تهیه کنید.
- کیسه پلاستیکی سیاه را درون سینی پهن کنید.
- نصف لیوان محلول آب و صابون را روی این کیسه بریزید و آن را پخش کنید.
- خط‌کش را درون محلول قرار دهید.
- نی را وارد محلول کنید.
- با کشیدن نفسی عمیق، همان نفس را به آرامی داخل نی فوت کنید.
- یک حباب بزرگ ساخته می‌شود.
- تا انتها، نفس خود را درون نی خالی کنید.
- قطر حباب را با خط‌کش اندازه بگیرید و آن را در جدول زیر یادداشت کنید.
- اکنون لازم است تا همه‌ی افراد گروه با همین روش حبابی بسازند و قطر آن را اندازه بگیرند.
| نام افراد گروه | ||||
| اندازه‌ی حباب به سانتی‌متر |
- نتیجه‌ی این فعالیت را برای هر یک از افراد گروه در کلاس یادداشت کنید (توجه داشته باشید هر یک از افراد گروه باید از نی خود استفاده کند. در ضمن مراقب باشید محلول صابون به دهان شما وارد نشود).
- بررسی کنید که آیا قطر حباب تشکیل شده برای همه‌ی افراد یکسان است؟
- در نهایت می‌توانید نتیجه‌ی این فعالیت مطرح شده در درس بدن ما ۲ علوم چهارم را به کلاس ارائه دهید.
حباب تشکیل شده برای هر یک از افراد با دیگری متفاوت است زیرا حجم شش در دستگاه تنفس افراد با یکدیگر فرق دارد. شش در افراد مختلف می‌تواند مقدار هوای معینی را در خود جای دهد. در هنگام تنفس، هر چه شش بزرگ‌تر باشد، هوای بیشتری را در خود جای می‌دهد. از این رو قطر برخی از حباب‌ها کوچک‌تر و برخی بزرگ‌تر است. در ادامه‌ی درس بدن ما ۲ علوم چهارم با بررسی مسیر تنفس، اطلاعات بیشتری را درباره‌ی بدن انسان کسب می‌کنیم.
مسیر تنفس در آدمی
مسیر تنفس در انسان در دو بخش «دم» و «بازدم» به صورت زیر مطالعه می‌شود:
- هوا از راه بینی وارد لوله‌ای به نام نای می‌شود (البته این هوا می‌تواند در برخی موارد از دهان وارد نای شود).
- هوا پس از عبور از بخش اصلی نای به شاخه‌های باریک‌تر نای وارد می‌شود.
- شاخه‌های باریک‌تر نای به بخشی از بدن به نام شش‌ها وارد می‌شوند. هوا از این طریق وارد شش‌ها می‌شود.
- تا این جا بخشی از عمل تنفس به نام دم را انجام داده‌ایم.
- در ادامه، هوای مصرف شده که به شش‌ها رسیده است باید از بدن خارج شود. از این رو این هوا از همان مسیر برمی‌گردد و از دهان و بینی خارج می‌شود. به این عمل بازدم می‌گویند.
در ادامه درس بدن ما ۲ علوم چهارم لازم است تا به دو پرسش زیر پاسخ دهید:
- با توجه به بررسی مسیر تنفس در آدمی، هوای داخل حباب‌ها هوای دم است یا بازدم؟
هوای داخل حباب‌ها نتیجه‌ی عمل دم است زیرا حباب‌ها هنگام برگشت از شش‌ها از هوا پر می‌شوند.
- چرا داخل بینی ما از مو پوشیده شده است؟
داخل بینی ما از موهایی پوشیده شده است تا هوای دارای گرد و غبار و ذرات معلق دیگر پس از تصفیه به شش‌ها منتقل شوند. با جمع‌آوری اطلاعات می‌توانید دلایل دیگری را برای وجود مو در بافت بینی توضیح دهید.
انتقال مواد در بدن
در ادامه درس بدن ما ۲ علوم چهارم بیان شده است که به جز اکسیژن موجود در هوایی که تنفس می‌کنیم، لازم است مواد غذایی نیز به سلولهای بدن برسند. این کار توسط جریان خون در بدن، انجام می‌پذیرد. انتقال اکسیژن جذب شده در عمل دم و کربن دی اکسید حاصل در عمل بازدم در خون به عهده‌ی گلبول‌های قرمز موجود در خون است.
گلبول (گویچه) قرمز سلول‌هایی تخصصی برای جا‌به‌جا کردن مواد گازی مورد نیاز سلول‌ها می‌باشند. مواد غذایی و مواد زاید هم توسط خون در سلول‌ها جا‌به‌جا می‌شوند.
در ادامه‌ی درس بدن ما ۲ علوم چهارم، اجزای مهم بدن را که نقش اساسی در سوخت‌و‌ساز بدن ایفا می‌نمایند، معرفی می‌کنیم.
قلب
قلب عضوی اصلی در تنفس به شمار می‌آید. این عضو از ماهیچه‌ای تشکیل شده است که به صورت یک تلمبه خون را با فشار در داخل رگ‌ها به جریان می‌اندازد.
سرخرگ
سرخرگ‌ها مانند رودخانه‌هایی هستند که خون حامل هوای اکسیژن‌دار را از قلب خارج می‌کنند و به بخش‌های مختلف بدن می‌رسانند.
سیاهرگ
سیاهرگ‌ها مانند رودخانه‌هایی هستند که خون حامل کربن دی اکسید را از بخش‌های مختلف بدن جمع می‌کنند و به قلب می‌رسانند.
مویرگ
مویرگ‌ها، رگ‌های بسیار باریکی هستند که در بخش‌های مختلف بدن، خون را از سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها دریافت می‌کنند و به سلول‌ها می‌رسانند. وظیفه‌ی مویرگ‌ها رساندن مواد غذایی و اکسیژن به سلولهای بدن و خارج کردن مواد زاید از سلولهای بدن می‌باشد.
کار قلب
در ادامه‌ی درس بدن ما ۲ علوم چهارم تصمیم داریم درباره‌ی نبض، تعداد ضربان نبض و تغییر تعداد این ضربان‌ها اطلاعات جامعی را در اختیار شما قرار دهیم. با انجام فعالیت‌های زیر درک این موضوع برای شما آسان‌تر خواهد شد.
فعالیت دوم درس دهم
تعداد ضربان منظم نبض، یکی از علائم سلامتی بدن است. برای انجام این فعالیت مطرح شده در درس بدن ما ۲ علوم چهارم لازم است که مطابق مراحل زیر پیش بروید:
- دو انگشت اشاره و میانی دست راست خود را روی قسمت داخلی مچ دست چپ خود قرار دهید. چه احساسی دارید. آیا نبض را احساس می‌کنید؟
- هر یک از افراد گروه باید تعداد نبض خود را در مدت یک دقیقه بشمارید و در جدولی مانند جدول زیر یادداشت نمایید.
| نام دانش‌آموز | تعداد ضربان نبض در یک دقیقه |
|---|---|
- در این مرحله از فعالیت درس بدن ما ۲ علوم چهارم لازم است تا با گوشی پزشکی، صدای قلب خود و دوستان‌تان را در مدت یک دقیقه بشنوید و بشمارید. در نهایت نیز باید نتیجه‌ی بررسی خود را در جدولی مانند جدول زیر یادداشت نمایید.
| نام دانش‌آموز | تعداد ضربان قلب در یک دقیقه |
|---|---|
اکنون می‌توانید به پرسشهای زیر پاسخ دهید
- آیا تعداد ضربان افراد مختلف متفاوت است؟
- آیا بین تعداد ضربان‌های نبض و تعداد صدای قلب رابطه‌ای وجود دارد؟
وجود نبض نشان دهنده‌ی عبور خون جاری شده از قلب و ورود آن‌ها به سرخرگ‌ها است. تعداد ضربان نبض در یک انسان بالغ و سالم معمولا 75 بار در دقیقه می‌باشد. پزشک با گرفتن نبض در صورت ایجاد تغییر زیاد در این تعداد به بیماری فرد پی می‌برد. معمولا در کودکان تعداد نبض در دقیقه بیشتر از افراد بالغ ثبت می‌شود.
مصرف غذاهای چرب و نوشیدن نوشابههای مضر در کودکی سبب رسوب چربی بیش از اندازه در خون، هنگام بزرگسالی می‌شود. این چربی از جریان خون در مویرگ‌ها و رگ‌ها جلوگیری می‌کند. در عوض می‌توان با خوردن غذاهای سالم، میوه‌ها و سبزی‌های تازه و ورزش کردن، به آسانی جریان خون در رگ‌ها کمک بسیاری نمود.
آیا ضربان قلب افراد تغییر می کند؟
اما آیا ضربان قلب هنگام انجام فعالیت‌های مختلف مانند ورزش کردن، غذا خوردن، کارکردن و … در طی روز متفاوت است؟ با انجام یک فعالیت که در ادامه‌ی آموزش بدن ما ۲ علوم چهارم طراحی شده است، می‌توانید پاسخ این پرسش را بیابید.
فعالیت سوم درس دهم
برای انجام این فعالیت کافیست طبق مراحل زیر پیش روید:
- برای انجام این فعالیت لازم است که ابتدا یک زمان سنج، یک دفتر یادداشت و مداد آماده کنید.
- در ادامه باید هر فرد از دانش‌آموزان در گروه خود روی صندلی بنشیند و به آرامی نفس بکشد. سپس باید تعداد دم و بازدم خود را در مدت یک دقیقه بشمارد و در جدول زیر یادداشت نماید.
- هم‌زمان با مرحله‌ی قبل، یک نفر دیگر از اعضای گروه باید نبض او را در مدت یک دقیقه اندازه بگیرد.
- بلافاصله پس از پنج دقیقه دویدن نیز لازم است تا مراحل قبل، تکرار و تعداد ضربان‌ها، تعداد دم و بازدم مانند قبل اندازه‌گیری شوند. در نهایت نیز باید نتایج در جدول زیر ثبت گردند.
| نام دانش‌آموز | تعداد نبض در یک دقیقه | تعداد دم و بازدم در یک دقیقه | ||
|---|---|---|---|---|
| قبل از دویدن | بعد از دویدن | قبل از دویدن | بعد از دویدن | |
اکنون با توجه به نتیجه‌ی به دست آمده در این تجربه لازم است تا به پرسشهای زیر پاسخ دهید:
تعداد دم و بازدم، قبل و بعد از دویدن، چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
تعداد دم و بازدم بعد از دویدن افزایش قابل ملاحظه‌ای نسبت به تعداد دم و بازدم قبل از دویدن دارد.
تعداد نبض قبل و بعد از دویدن چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
تعداد نبض بعد از دویدن بیشتر از تعداد نبض قبل از دویدن است.
از این فعالیت چه نتیجه ای می گیرید؟
در صورتی که بدن بیشتر فعالیت کند، نیاز به رساندن غذا و اکسیژن به سلولهای بدن بیشتر می‌شود. به این ترتیب قلب فعالیت بیشتری برای پمپاژ کردن خون به سرخرگ‌ها از خود نشان می‌دهد. خون بیشتری مورد استفاده‌ی سلول‌ها قرار می‌گیرد و سیاهرگ‌ها خون بیشتری را به قلب باز می‌گردانند. در این صورت شخص بعد از دویدن مجبور به افزایش تعداد دم و بازدم است و تعداد ضربان نبض نیز در این حال، بیشتر خواهد شد.
آیا قلب هنگام استراحت و خواب ضربان دارد؟
قلب در طول زندگی موجود زنده به کار مشغول است. ولی هنگام استراحت و خواب، ضربان قلب به صورت آرام صورت می‌پذیرد.
چگونه مواد لازم به سلول های بدن می رسد؟
از مهم‌ترین نکات بدن ما ۲ علوم چهارم، اشاره به چگونگی رسیدن مواد لازم به سلول‌ها است. داستان تغذیه‌ی سلولهای بدن به شرح زیر است:
- سلولهای روده‌ی باریک، مواد غذایی را به خون می‌رسانند.
- شش‌ها هم اکسیژن را وارد خون می‌کنند.
- خون، مواد غذایی و اکسیژن را به سلولهای مختلف مانند سلولهای مغز، قلب، دست و پا و … می‌رساند.
- سلول‌ها با سوختن غذا، انرژی لازم برای زنده ماندن، رشد و حرکت را به دست می‌آورند.
خون چگونه تصفیه می شود؟
ساز و کار انرژی در بدن ما شبیه به ساز و کار زندگی در یک خانه است. معمولا در طی روز مواد غذایی وارد خانه می‌شوند و معمولا پس از تغییرات زیادی که روی آن‌ها انجام می‌شود، بخش‌های مورد استفاده از قسمت‌های زاید مواد غذایی جدا می‌شوند. در نهایت این قسمت‌های زاید، داخل ظرف‌های زباله و به خارج از خانه منتقل خواهند شد.
در ادامه درس بدن ما ۲ علوم چهارم می‌خوانیم که سلولهای بدن نیز پس از دریافت ذره‌های ریز مواد غذایی، آب و اکسیژن از مویرگ‌های سرخرگی و استفاده از آن‌ها، مواد غیر قابل استفاده مانند مواد دفعی جامد، آب اضافی و کربن دی اکسید را به خون مویرگ‌های سیاهرگی پس می‌دهند.
در نهایت نیز خون، مواد زاید را به دیواره‌ی روده بزرگ، آب اضافی را به کلیه‌ها و کربن دی اکسید را به شش‌ها، منتقل می‌کند تا از بدن خارج شوند. مراحل بعدی به صورت زیر است:
- کربن دی اکسید از طریق عمل بازدم از دهان و بینی خارج می‌شود.
- کلیه‌ها با تصفیه‌ی خون، آب اضافی بدن را که حاوی مواد زاید دفعی است، به صورت ادرار از راه لوله‌های ادراری به اندامی به نام مثانه وارد می‌کنند. این ادرار که حاوی مواد زاید است از طریق لوله‌های ادراری و مثانه از بدن خارج می‌شود.
- بخش جامد مواد زاید از انتهای روده‌ی بزرگ به صورت مدفوع از بدن خارج می‌شود.
چه طور می توانید بدنی سالم تر داشته باشید؟
تا کنون در درس بدن ما ۲ علوم چهارم کتاب علوم درباره‌ی جذب و دفع مواد در بدن اطلاعات جامعی به دست آورده‌اید. در صورتی که با عدم آگاهی، مانع روند صحیح جذب و دفع مواد غذایی، آب و گازها در بدن شویم، سلامت ما به خطر میافتد. از این رو در ادامه‌ی درس بدن ما ۲ علوم چهارم با برخی از روش‌ها برای حفظ سلامت بدن آشنا می‌شویم:
- نوشیدن آب کافی به طور روزانه به کلیه‌ها در دفع مواد زاید محلول در ادرار کمک می‌کند.
- دقت کنید که همواره باید به موقع ادرار خود را دفع کنید. در صورت جلوگیری از دفع ادرار در زمان مناسب، با تشکیل رسوب مواد محلول در ادرار، احتمال ایجاد سنگ کلیه و مثانه بیشتر می‌شود و سلامتی شما به خطر میافتد.
- در هنگام آلودگی هوا، خروج از منزل کاری بسیار خطرناک است زیرا تنفس گازهای آلوده به جای هوای پاک، کار سوخت‌و‌ساز عادی را در بدن مختل می‌کند.
- با انجام ورزش به صورت پیوسته به سوخت‌و‌ساز بدن خود کمک خواهید کرد.
- سبزی و میوه‌ی تازه موجود در وعده‌های غذایی روزانه به دلیل دارا بودن سلولز، حجم مدفوع را زیاد می‌کنند و به این ترتیب، عمل دفع آسان‌تر انجام می‌شود.
- نوشیدن نوشابههای گازدار به طور مستمر به دلیل داشتن قند بسیار در کار سوخت‌و‌ساز عادی بدن، اختلال زیادی ایجاد می‌کند. برای حفظ سلامتی خود حتما ضروری است که نوشیدن این نوشابه‌ها را محدود نمایید.
- با خوابیدن به موقع و استراحت کافی می‌توانید به سلامت قلب خود کمک کنید.
فراگیری کامل علوم چهارم با آی نو
اگر مایلید در جریان نکات مهم امتحانی علوم چهارم قرار بگیرید، بهترین راه استفاده از ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو است. با آموزش ویدیویی بدن ما ۲ علوم چهارم مدرسه مجازی آی نو شما می‌توانید این درس را به بهترین روش تدریس فرا بگیرید.
