نگاهی به تنظیم عصبی زیست ۲
درس زیست شناسی یکی از دروس تخصصی بسیار مهم برای دانش آموزان رشته تجربی می‌باشد. تنظیم عصبی زیست ۲ اولین درس کتاب زیست یازدهم است که مطالب بسیار مهمی در این درس به دانش آموزان آموزش داده می‌شود. بررسی فعالیت‌های مغزی توسط نوار مغز صورت می‌گیرد که شامل جریان‌های الکتریکی ثبت شده یاخته‌های عصبی در مغز می‌باشد اما یک سوال اینجا مطرح می‌شود و آن این است که جریان الکتریکی چگونه در یاخته‌های عصبی ایجاد می‌شود و چه نفشی در فعالیت این یاخته‌ها دارد؟
یاخته های بافت عصبی
در فصل اول: تنظیم عصبی زیست ۲ می‌آموزید که بافت عصبی از یاخته‌های عصبی و یاخته‌های پشتیبان (نوروگلیاها) تشکیل شده است. تصویر شماتیک یک یاخته عصبی در صفحه ۲ کتاب درسی شما آورده شده است و شامل اندام‌های مختلفی مانند جسم یاخته‌ای، دارینه، هسته، غلاف میلین، آسه، گره رانویه و یک پایانه آسه می‌باشد.
یاخته‌های عصبی سه عملکرد مشخص دارند که عبارتند از تحریک پذیری، تولید پیام عصبی و هدایت و انتقال پیام به یاخته‌های دیگر. رشته‌ای که پیام‌ها را دریافت می‌کند و آن‌را به جسم یاخته عصبی منتقل می‌کند دارینه نام دارد. به دارینه دندریت هم گفته می‌شود. هدایت پیام‌ها از جسم یاخته عصبی تا انتهای پایانه آسه به عهده آسه یا آکسون می‌باشد. پیام عصبی می‌تواند از انتهای آکسون به یاخته عصبی دیگر منتقل شود.
نکات تنظیم عصبی زیست ۲ بسیار زیاد است و شما باید حجم زیادی از مطالب مهم را درک کنید و به حافظه بسپارید. به همین دلیل می‌توانید از ابزارهای کمک آموزشی و تکنیک‌های مناسب مطالعه دروس حفظی برای خواندن این درس استفاده کنید.
انواع یاخته های عصبی
مغز و نخاع بخش مرکزی دستگاه عصبی هستند و یاخته‌های عصبی حسی، پیام‌ها را به این دستگاه می‌رسانند. انتقال پیام‌های عصبی به اندام‌ها به وسیله یاخته‌های عصبی حرکتی انجام می‌شود. ارتباط لازم بین یاخته‌های عصبی به وسیله یاخته‌های عصبی رابط انجام می‌شود. تمام انواع یاخته‌ها می‌توانند میلین‌دار و بدون میلین باشند. معلم سعی می‌کند در طول تدریس تنظیم عصبی زیست ۲ تمام نکات را به خوبی برای دانش آموزان توضیح دهد. استفاده از ابزارهای کمک آموزشی هم می‌تواند بسیار مفید باشد.
پیام عصبی چگونه ایجاد می شود؟
در اثر تغییر مقدار یون در دو طرف غشای یاخته پیام عصبی ایجاد می‌شود. البته مقدار یونها در دو طرف غشا یکسان نیست و به همین دلیل بار الکتریکی دو طرف غشای یاخته عصبی با هم فرق می‌کند. به دلیل این اختلاف بار پتانسیل الکتریکی ایجاد می‌شود و مقدار این پتانسیل نیز قابل اندازه‌گیری می‌باشد.
پتانسیل آرامش
وقتی یاخته عصبی در حالت آرامش است و فعالیت ندارد اختلاف پتانسیل ۷۰- میلی ولت در دو طرف غشا وجود دارد. در حالت آرامش مقدار یون‌های سدیم در خارج از یاخته عصبی از مقدار این یونها در داخل آن بیشتر است و در مقابل مقدار یون‌های پتاسیم در داخل یاخته بیشتر از مقدار این یونها در خارج آن است. عبور یون‌های سدیم و پتاسیم از غشا به وسیله نوعی از مولکول‌های پروتئینی کنترل می‌شود.
در درس تنظیم عصبی زیست ۲ می‌آموزید که یکی از این پروتئین‌ها کانال‌های نشتی می‌باشد. یونها با استفاده از روش انتشار تسهیل یافته می‌توانند از این کانال‌ها عبور کنند. ورود و خروج یون‌های سدیم و پتاسیم از این کانال‌ها انجام می‌شود.
پمپ سدیم – پتاسیم
پروتئین مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد پمپ سدیم – پتاسیم نام دارد. هر بار که این پمپ حرکت می‌کند سه یون سدیم از یاخته عصبی خارج می‌شود و دو یون پتاسیم وارد می‌شود. انرژی این پمپ از مولکول‌های ATP تامین می‌شود.
در ویدیو آموزشی تنظیم عصبی زیست ۲ شما می‌توانید به خوبی این مفاهیم را یاد بگیرید و همراه با مدرس خط به خط کتاب زیست شناسی یازدهم را به خوبی بخوانید و به این شکل به راحتی به سوالات این بخش پاسخ دهید.
پتانسیل عمل
وقتی یاخته عصبی در پتانسیل استراحت باشد بار مثبت درون آن از بیرون کمتر است. وقتی یاخته عصبی تحریک شود سریعا اختلاف پتانسیلی در محل تحریک ایجاد می‌شود. در این حالت بار داخل یاخته از بیرون آن مثبت‌تر می‌شود و بعد از مدت زمان کوتاهی دوباره شرایط به حالت اول برمی‌گردد. این تغییر، پتانسیل عمل نامیده می‌شود.
معلم سعی می‌کند در طول آموزش تنظیم عصبی زیست ۲ مفاهیم کانال‌های دریچه‌دار سدیمی و کانال‌های دریچه‌دار پتاسیمی و نحوه فعالیت آن‌ها را به طور کامل توضیح دهد.
ساختار دستگاه عصبی
مغز و نخاع دستگاه عصبی مرکزی را تشکیل می‌دهند و شما در درس تنظیم عصبی کتاب زیست ۲ با این دستگاه به خوبی آشنا می‌شوید. این دستگاه از دو بخش ماده خاکستری و ماده سفید تشکیل شده است. در ماده خاکستری جسم یاخته‌های عصبی و رشته‌های عصبی بدون میلین قرار گرفته است و در ماده سفید رشته‌های میلین‌دار جای دارند. در درس تنظیم عصبی زیست ۲ به خوبی این موارد توضیح داده شده است و تصویر شماتیک این دستگاه در صفحه ۹ کتاب موجود می‌باشد.
مغز
مغز دارای سه بخش اصلی است که شامل مخ، مخچه و ساقه مغز می‌شود. بیشتر حجم مغز را مخ تشکیل داده است. اتصال دو نیمکره مخ به وسیله رشته‌های عصبی انجام می‌شود که از این میان می‌توان به رابط پینه‌ای و رابط سه گوش اشاره کرد.
با استفاده از آموزش ویدیویی تنظیم عصبی زیست ۲ به راحتی می‌توانید با چهار لوب هر نیمکره که شامل لوب‌های پس‌سری، گیجگاهی، آهیانه و پیشانی می‌شود، آشنا شوید. بخش‌های حسی، حرکتی و ارتباطی در قشر مخ قرار دارند. در حقیقت مخ جایگاه پردازش نهایی اطلاعات ورودی به مغز می‌باشد.
ساقه مغز از مغز میانی، پل مغزی و بصل النخاع تشکیل شده است. در بخش بالایی پل مغزی مغز میانی قرار دارد که در انجام فعالیتهایی مانند بینایی، شنوایی و حرکت نقش اساسی دارد. کار پل مغزی هم در تنظیم فعالیتهایی مانند تنفس، ترشح بزاق و اشک می‌باشد. پایین‌ترین بخش مغز بصل النخاع است که بالای نخاع جای گرفته است و فشار خون و ضربان قلب را تنظیم می‌کند.
دسترسی به ویدیوهای آموزشی
همان طور که می‌دانید حجم مطالب در زیست ۲ بسیار زیاد است و بهترین کار تهیه خلاصه تنظیم عصبی زیست ۲ است. این کار به شما کمک می‌کند تا مطالب را بهتر و عمیق‌تر بیاموزید. برای اینکه بتوانید در کنار این خلاصه‌ها از ویدیوهای آموزشی هم استفاده کنید کافی است وارد سایت مدرسه مجازی آی نو شوید و پس از خرید اشتراک، در بخش متوسطه دوم سال یازدهم را انتخاب کنید. سپس در بین دروس مختلف درس زیست ۲ را انتخاب کنید و مشغول تماشای ویدیوها شوید.
