درس هفتم: چه خبر ۲ علوم پنجم
انسان به وسیله‌ی حواسش با دنیا در ارتباط قرار می‌گیرد. در چه خبر ۲ علوم پنجم، دانش‌آموزان ضمن آشنایی با حواس بویایی، چشایی و لامسه، با نحوه‌ی کار بینی، زبان و پوست آشنا می‌شوند. برای این که بدانیم در اطرافمان چه خبر است، به جز دیدن و شنیدن نیاز است بوهای مختلف را تشخیص دهیم، مزه‌های مختلف را بچشیم و اشیا را لمس کنیم. برای این منظور در آموزش چه خبر ۲ علوم پنجم، ابتدا با زبان و بینی و نحوه‌ی کار آن‌ها در چشایی و بویایی آشنا می‌شویم.
فعالیت ۱: تشخیص مزه های مختلف با زبان
برای انجام این فعالیت مطرح شده در درس چه خبر ۲ علوم پنجم لازم است که تکه‌ی کوچکی از نان ر روی زبان خود بگذارید (فراموش نکنید، قبل از انجام این فعالیت، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید). سپس آن را به آرامی بخورید. چه مزه‌ای احساس می‌کنید؟ سپس دهان خود را بشویید و این بار کمی شیر بخورید. چه مزه‌ای احساس می‌کنید؟ مزه‌ی کدام یک از این دو نوع خوردنی را زودتر احساس کردید؟
نتیجه آن است که ما با زبانمان می‌توانیم مزه‌ی انواع غذاها را بچشیم و دلیل احساس این مزه‌ها، وجود برجستگی‌های روی زبان است.
چشیدن
در ادامه‌ی درس چه خبر ۲ علوم پنجم می‌خوانیم که زبان ماهیچه‌ای است که در دهان قرار دارد. وظیفه‌ی زبان کمک به جویدن غذا و مخلوط شدن آن با بزاق (آب دهان) است. پس از مخلوط شدن غذا، مایع حاصل با برجستگی‌های روی سطح زبان برخورد می‌کند. عصب‌های چشایی داخل این برجستگی‌ها، پیام مربوط به مزه‌های مختلف را به مغز می‌رسانند. به این ترتیب، مغز دستور چشیدن را صادر می‌نماید و ما می‌توانیم بچشیم.
وقتی غذا می‌خوریم، ذره‌های غذا داخل بزاق حل می‌شوند، عصب‌های چشایی پیام را به مغز می‌رسانند و می‌توانیم مزه‌های شوری، شیرینی، ترشی و تلخی را تشخیص دهیم. بعضی مزه‌ها برای ما خوشایند و برخی دیگر ناخوشایند هستند. البته توجه داشته باشید برای حفظ سلامت زبان باید از خوردن غذا و نوشیدنی داغ یا خیلی سرد بپرهیزید.
رابطه چشیدن و بوییدن
چشایی در رابطه‌ی مستقیم با بویایی قرار دارد. برای اثبات این موضوع در هنگام تدریس چه خبر ۲ علوم پنجم، آزمایش زیر را انجام می‌دهیم.
آزمایش: آیا مزه را درست تشخیص داده است؟
برای انجام این آزمایش باید مقداری سیب، خیار، سیب زمینی و هویچ را رنده کنید و در ظرف‌های شماره ۱ الی ۴ بریزید و در ظرف را ببندید. سپس باید چشم دوستتان را ببندید و او نباید بداند در هر ظرف چه خوراکی وجود دارد. از او بخواهید بینی خود را طوری بگیرد که نتواند بوی مواد غذایی را تشخیص دهد.
در مرحله‌ی بعد با قاشق، سیب رنده شده را روی زبان او بریزید و از او بخواهید تا بگوید چه نوع خوراکی است. سپس از دوستتان بخواهید آب بنوشد. در مراحل بعد با خیار، هویج و سیب زمینی آزمایش را تکرار کنید. آزمایش را برای بار دوم در صورت بسته بودن چشم و باز بودن بینی انجام دهید. در نهایت نتایج را در جدول زیر بنویسید:
| شماره‌ی ظرف | آیا مزه را درست تشخیص داده است؟ | |||
|---|---|---|---|---|
| بینی بسته | بینی باز | |||
| درست | نادرست | درست | نادرست | |
| ۱ | ||||
| ۲ | ||||
| ۳ | ||||
| ۴ | ||||
نتیجه آن است که در حالت بینی باز، مزه‌ها را درست می‌توان تشخیص داد. برای این‌که مزه‌ها را تشخیص دهیم باید بوی آن‌ها را حس کنیم.
بوییدن
در ادامه‌ی درس چه خبر ۲ علوم پنجم با ساختمان بینی و فرآیند بوییدن توسط بینی آشنا می‌شویم. حس بویایی یکی از حواس پنچگانه‌ی ما است. وقتی می‌خواهیم گلی را بو کنیم، آن را به بینی خود نزدیک می‌کنیم. ذرات بو از طریق هوا وارد بینی می‌شوند. این ذرات کوچک دیده نمی‌شوند.
قسمت بالای داخل بینی، مجهز به گیرنده‌های عصبی بویایی است. بو از طریق این گیرنده‌های بویایی به مغز می‌رسد. مغز دستور بوییدن را صادر می‌نماید و ما می‌توانیم بو را حس کنیم. اگر بدانیم در اطرافمان چه خبر است، می‌توانیم خود را از بعضی خطرات حفظ نماییم. اما آیا بوییدن می‌تواند ما را از روبه‌رو شدن با خطرات احتمالی با خبر نماید؟
با آموزش ویدیویی چه خبر ۲ علوم پنجم، شما می‌توانید علاوه بر خواندن کتاب علوم پنجم با مشاهدهی تصاویر مرتبط با این درس، فراگیری مطلوب‌تری را داشته باشید.
لامسه
از مهم‌ترین نکات چه خبر ۲ علوم پنجم، تاکید بر این است که شما با مشاهدهی هر عضوی فقط بخشی از آن را می‌بینید و بقیه‌ی قسمت‌های آن عضو در داخل بدن است و نمی‌توان به طور مستقیم آن‌ها را مشاهده کرد. در مشاهدهی پوست دست هم، شما فقط سطح روی پوست را می‌بینید.
روی پوست از لایه‌ی سلول‌های مرده تشکیل می‌شود. در زیر پوست، رگ‌های خونی، غده‌های چربی، غده‌های عرق و گیرنده‌های حسی پوست قرار دارند. پوست در ساختمان خود مجهز به اعصاب حسی لامسه است. این گیرنده‌های عصبی قادر هستند که پیام‌های حسی را از پوست به مغز ارسال نمایند. پس از دریافت این پیام‌ها توسط مغز، در رابطه با درک سردی، گرمی، زبری، نرمی و شکل اجسام، مغز دستور لازم را صادر می‌نماید و ما می‌توانیم لمس کنیم.
اما آیا همه‌ی نقاط پوست به طور یکسان در مقابل محرک‌های لمسی حساسیت دارند؟ در خلاصه چه خبر ۲ علوم پنجم برای یافتن پاسخ درست به کاوشکری زیر می‌پردازیم.
کاوشگری: کدام بخش از پوست دست حساس تر است؟
در این کاوشگری دانش‌آموزان، یک کاردستی با الگوی تعیین شده، یازده عدد سنجاق‌های تحریر باز شده، شش تکه مقوا و مقداری چسب نواری می‌سازند. مقوای شماره‌ی ۱ دارای یک سنجاق باز و مقوای شماره‌ی ۲ الی 6 هر یک دارای دو سنجاق باز شده است که سر باز آن‌ها به ترتیب ۲، ۴، 6، 8 و 10 میلی‌متر با هم فاصله دارند.
کف دست دانش‌آموزی با چشمان بسته را روی میز قرار داده و آزمایش را آغاز می‌کنیم. مراقب باشید نوک گیره‌ها در پوست دست دوستتان فرو نروند. نوک گیره‌ها را به بخش‌های مختلف دست او تماس داده و از او بپرسید که در چند نقطه احساس کرده است. در نهایت پاسخ‌ها را در جدول زیر یادداشت نمایید.
| چند نقطه‌ی تماس را حس می‌کنید؟ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| محل آزمایش | آزمایش با دوگیره (فاصله‌ی گیره‌ها به میلی‌متر) | آزمایش با یک گیره | ||||
| ۲ | ۴ | 6 | 8 | 10 | ||
| پشت دست | ||||||
| کف دست | ||||||
| نوک انگشتان | ||||||
نتیجه آن است که پوست نوک انگشتان بسیار حساس‌تر از پوست قسمت‌های دیگر دست است. با توجه به نتایج فوق آیا می‌دانید چرا نابینایان برای خواندن از خط برجسته‌ی بریل و از نوک انگشتان خود استفاده می‌کنند؟ از آن‌جا که برای ارتباط سالم با اطرافمان نیاز داریم پوستی سالم داشته باشیم، در انتهای چه خبر ۲ علوم پنجم ابتدایی، به روش‌هایی برای حفاظت از پوست اشاره می‌شود.
آموزش آسان با ویدیوهای آی نو
با استفاده از ویدیو آموزشی چه خبر ۲ علوم پنجم که توسط اساتید حرفه‌ای علوم تجربی مدرسه مجازی آی نو تدوین شده است، می‌توانید نکات بسیار مهم این درس را به روشی جذاب فرا بگیرید. در ضمن هیچ محدودیت زمانی یا مکانی نیز برای تماشا‌ی این ویدیوها وجود ندارد و شما می‌توانید در 24 ساعت شبانه‌روز به منابع معتبر آموزشی دسترسی داشته باشید.
