مروری بر آیین کشورداری تاریخ ۱
در ادامه‌ی آموزش کتاب تاریخ دهم به سراغ درس یازدهم: آیین کشورداری تاریخ ۱ می‌رویم. در این درس با انواع نظام سیاسی و اداری سلسله‌های حاکم بر ایران آشنا خواهیم شد. سپس در رابطه با قضاوت و دادرسی در ایران باستان صحبت می‌کنیم و در ادامه‌ی درس آیین کشورداری تاریخ ۱ به بررسی سپاه و جنگ افزارهای سلسله‌های حاکم می‌پردازیم.
نظام سیاسی و اداری
در اولین بخش از آموزش آیین کشورداری تاریخ ۱ در رابطه با نظام سیاسی و اداری صحبت خواهیم کرد. اگر از قوم ماد‌ها شروع کنیم، با توجه به این که اسناد و شواهد مکتوب در رابطه با نحوه‌ی اداره‌ی کشور و تشکیلات اداری در آن زمان، چندان روشن نیست، نمی‌توانیم به طور دقیق در رابطه با آیین کشورداری در آن زمان صحبت کنیم اما به نظر می‌رسد که آن‌ها از پادشاهان پیشین خود در این راستا تقلید می‌کردند و به احتمال زیاد تشکیلات اداری و دربار بسیار محدود و کوچکی داشتند.
نظام سیاسی و اداری هخامنشیان
در درس آیین کشورداری تاریخ ۱ می‌خوانیم که لوح‌های گلی هخامنشی و سنگ نوشته‌ها و همچنین آثار تاریخ نویسان یونانی، اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با تشکیلات اداری و نظام حکومتی در زمان هخامنشیان در اختیار ما قرار داده‌اند.
این گونه به نظر می‌رسد که در راس تشکیلات سیاسی و اداری در زمان هخامنشیان، پادشاه قرار داشته است که این پادشاهان اختیارات بسیار زیادی داشتند. به طوری که داریوش یکم مدعی شده بود که بنا به درخواست اهوره مزدا به سمت پادشاهی دست یافته و با یاری او بر کشور حکومت می‌کند. در واقع این ادعا به نوعی جنبه‌ی دینی را به حکومت آن‌ها می‌داد و از این طریق مردم را تشویق می‌کردند تا از آن‌ها فرمانبرداری کنند.
علاوه بر پادشاه در نظام سیاسی هخامنشیان، گروه مشورتی شامل بلندپایگان نظامی، سیاسی، اداری و احتمالا مذهبی و حقوقی نیز حضور داشتند که در رابطه با مسائل مهم در حکومت و به خصوص جنگ و صلح به پادشاه کمک می‌کردند.
با توجه به این که قلمرو هخامنشیان بسیار گسترده بود، آن‌ها نیاز داشتند تا از شیوه‌های مدیریتی جدید و تشکیلات حکومتی کارآمد استفاده کنند. کورش در این راستا اگرچه از تجربه‌های اداری حکومت‌های قبل استفاده کرد اما شیوه‌ی جدیدی را نیز که بر مبنای احترام به دین و فرهنگ مردمان سرزمین‌های فتح شده و مشارکت آنان در حکومت بود را ارائه نمود.
در زمان داریوش یکم، با توجه به این که قلمرو هخامنشیان بسیار گسترش یافت، برای اداره‌ی بهتر نیاز به یک نظام اداری منظم و کارآمد بود که داریوش یکم توانست چنین نظامی را پدید آورد و به عنوان بنیان گذار و طراح اصلی نظام سیاسی- اداری حکومت هخامنشیان شناخته شد. این نظام سیاسی اداری به دو بخش زیر تقسیم می‌شد:
- تشکیلات اداری مرکزی: اجزای اصلی آن شامل خزانه‌ی شاهی، انبار شاهی و دیوان شاهی بودند.
- تشکیلات استانی یا ساتراپی (شهربی): قواعدی نو به منظور نظارت و تسلط بیش‌تر حکومت مرکزی بر شهرب‌ها ایجاد شد. مسئول بازرسی و ماموران تحت فرمان شاه که به عنوان «چشم و گوش شاه» معروف بودند وظیفه‌ی نظارت دقیق و کامل بر عملکرد ماموران دولتی در ساتراپی‌ها را داشتند.
با آموزش ویدیویی آیین کشورداری تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو می‌توانید به روشی جذاب با نکات مهم امتحانی این درس آشنا شوید.
نظام سیاسی و اداری سلوکیان
در دوران سلوکیان، قدرت در دست یونانیان بود. آن‌ها بخش عمده‌ای از تشکیلات اداری و مالی هخامنشیان را به خدمت گرفته بودند و تقسیمات کشوری در آن دوران مشابه روزگار هخامنشیان بود. سیاست آزادی و مدارای دینی که در زمان هخامنشیان به کار گرفته شده بود در دوران سلوکیان نیز ادامه داشت.
نظام سیاسی و اداری اشکانیان
در ادامه‌ی بیان نکات آیین کشورداری تاریخ ۱ به نظام اداری و سیاسی در زمان اشکانیان می‌رسیم. پادشاه در زمان اشکانیان به عنوان بالاترین مقام سیاسی و نظامی به شمار می‌رفت. البته علاوه بر خاندان شاهی، خاندان‌های دیگری نیز در اداره‌ی کشور سهیم بودند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توانیم به کارن یا قارن (در نهاوند)، سورن (در سیستان) و مهران (در ری) اشاره کنیم.
در واقع حکومت اشکانیان به شکل غیر متمرکز اداره می‌شد. این شیوه با نام شیوه‌ی حکومت ملوک الطوایفی شناخته می‌شود. برای فراگیری این مبحث می‌توانید ویدیوهای آموزشی درس آیین کشورداری تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو را مشاهده کنید.
نظام سیاسی و اداری ساسانیان
در ادامه‌ی تدریس آیین کشورداری تاریخ ۱، در رابطه با نظام سیاسی و اداری ساسانیان صحبت خواهیم کرد. در این دوران نیز پادشاه در راس هرم قدرت قرار داشت. آن‌ها نیز مانند پادشاهان هخامنشی ادعا می‌کردند که به درخواست اهوره مزدا در مسند قدرت قرار دارند.
در دوران ساسانیان به غیر از پادشاه، اعضای خاندان شاهی، وزیران، سران خاندان‌های قدیمی و روسای ادارات و روستا‌ها در اداره‌ی کشور سهم داشتند. پادشاهان ساسانی از یک سو سپاهی نیرومند و دائمی و از سوی دیگر تشکیلات اداری (دیوان سالاری) منسجمی را تشکیل دادند. قلمرو‌یی که ساسانیان بر آن فرمانروایی می‌کردند، ایرانشهر نام داشت. این قلمرو به چندین استان یا کوره تقسیم شده بود که اعضای خاندان شاهی، فرماندهان نظامی یا افرادی از خاندان‌های بزرگ بر آن‌ها حکومت می‌کردند.
با ویدیو آموزشی آیین کشورداری تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو می‌توانید با نکات مهم امتحانی این مبحث آشنا شوید.
قضاوت و دادرسی
در این بخش از درس آیین کشورداری تاریخ ۱ می‌خوانیم که از جمله اصول مهم در اندیشه‌ی ایرانی همواره پایبندی به عهد و پیمان بوده است. علاوه بر این ایرانیان همواره به عدالت و راستی نیز بسیار اهمیت می‌دادند و همواره می‌خواستند که حاکم آن‌ها نیز فرمانروایی عادل باشد. به طور کلی قضاوت در ایران باستان در دو شکل رسمی و غیر رسمی صورت می‌پذیرفت.
قضاوت غیر رسمی به وسیله‌ی ریش سفیدان و بزرگان خاندان و قبایل انجام می‌گرفت. در حالی که قضاوت رسمی بر عهده‌ی روحانیون زرتشتی و قضات منسوب شده از سوی شاه و حاکمان مناطق بود. برای فراگیری تمامی نکات مهم این بخش، پیشنهاد می‌کنیم ویدیوهای آموزشی آیین کشورداری تاریخ ۱ را مشاهده نمایید.
سپاه و جنگ افزارها
در ادامه‌ی درس آیین کشورداری کتاب تاریخ دهم در رابطه با سپاه و جنگ افزارها صحبت خواهیم کرد. در واقع بدون حضور ارتشی منظم، آموزش دیده و مجهز، امکان شکل‌گیری و توسعه‌ی حکومت‌های بزرگ در ایران وجود نداشت.
سپاه و جنگ افزارهای مادی ها
همان طور که بیان نمودیم، دهیوک که به عنوان موسس مادی‌ها شناخته می‌شود، جنگاوران قبایل مختلف را گرد هم آورد و تشکیل سپاه داد. در آن زمان هگمتانه برای مقابله با هجوم آشوری‌ها به صورت یک دژ نظامی درآمد و قلعه‌ها و استحکامات متعددی بنا شد.
در زمان هووخشتر، سپاه به سه گروه کمان داران، سواران و نیزه داران تقسیم شدند و همراه با آن‌ها، دسته‌های تدارکات، پشتیبانی و یگان‌های بارکش نیز حضور داشتند.
سپاه و جنگ افزارهای هخامنشیان
در این قسمت از درس آیین کشورداری تاریخ ۱ بیان شده است که سپاه هخامنشی تا زمان داریوش یکم بر پایه‌ی پیاده نظام بود. اما داریوش اقدامات مهمی را در زمینه‌ی نوسازی سپاه و نظامی انجام داد. سپاه جاویدان عنوانی بود که به نیروی ویژه‌ی ده هزار نفری داریوش تعلق گرفته بود.
در واقع علت جاویدان بودن این سپاه این بود که هیچ گاه از شمار اعضای آن کم نمی‌شد و افراد به سرعت جایگزین می‌شدند. در سپاه هخامنشیان، سواره نظام جایگاه ویژه‌ای داشت و نیزه به عنوان سلاح اصلی آن در نظر گرفته شده بود. پس از سواره نظام نیز پیاده نظام وجود داشت. از سایر اقدامات مهم داریوش یکم، تاسیس نیروی دریایی بود.
سپاه و جنگ افزارهای اشکانیان
نیروی سواره نظام در دوران اشکانیان نقش بسیار مهمی داشت و تقریبا پیاده نظام چندان مهم نبود. در واقع سپاه اشکانیان متشکل از نیروی سواره نظامی بود که در حین سواری، تیراندازی هم می‌کرد. بنابراین می‌توان این گونه بیان کرد که تیر و کمان و نیزه از مهم‌ترین جنگ افزارها در آن زمان بوده است. استفاده زره و کلاه خود به منظور حفاظت و به کارگیری طبل برای ایجاد وحشت در دشمن از دیگر راهکارهایی بودند که اشکانیان از آن‌های در هنگام جنگ بهره می‌بردند.
سپاه و جنگ افزارهای ساسانیان
پس از آن که ساسانیان به قدرت رسیدند، سپاهی دائمی و مجهز را ایجاد کردند. این گونه به نظر می‌رسد که اصلی‌ترین بخش سپاه ساسانیان، سواره نظام بوده است. این نظامیان از اسلحه‌های سنگین و زره پوش استفاده می‌کردند و به آن‌ها اسواران گفته می‌شد. جالب اینجاست که حتی اسب‌های اسواران نیز با زره پوشیده شده بودند.
بخش دیگر سپاه ساسانیان را سواره نظام سبک اسلحه تشکیل می‌دادند که به کمان مجهز شده بودند. از جمله مهم‌ترین ابتکاراتی که ساسانیان در حین جنگ به کار برده بودند، استفاده از فیل بود. علاوه بر این در دوران ساسانیان مدارسی به نام ارتشتارستان وجود داشت که محلی برای آموزش افراد ارتشی بود.
مزایای مشاهده ویدیوهای آموزشی آی نو
ما در آی نو تلاش می‌کنیم تا ویدیوهای آموزشی باکیفیت را ارائه دهیم تا بتوانیم مسیر فراگیری را برای شما تسهیل نماییم. شما می‌توانید در هر ساعتی از شبانه‌روز این ویدیوهای آموزشی را مشاهده کنید. از طرفی هیچ گونه محدودیت مکانی نیز برای تماشای ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو وجود ندارد و شما می‌توانید از هر مکانی که به اینترنت متصل باشید، با یک تلفن همراه هوشمند، این فیلم‌های آموزشی را مشاهده نمایید.
در ضمن با توجه به این که هیچ محدودیتی در زمینه‌ی توقف و پخش مجدد ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو وجود ندارد، شما می‌توانید در حین تماشای این فیلم‌های آموزشی، خلاصه آیین کشورداری تاریخ ۱ را نیز یادداشت کنید.
