مبحث اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱
در مقدمه‌ی درس دهم: اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ در رابطه با اوضاع ایران پس از سقوط هخامنشیان صحبت خواهیم کرد. سپس به روند تاسیس سلسله‌ی اشکانیان و گشترش و تثبیت قدرت آن‌ها می‌پردازیم. سپس به سراغ سلسله‌س ساسانیان می‌رویم و در نهایت درس درس اشکانیان و ساسانیان کتاب تاریخ (۱) را با روند انحطاط و فروپاشی ساسانیان به پایان می‌رسانیم.
اوضاع ایران پس از سقوط هخامنشیان
در درس نهم بیان نمودیم که اسکندر چگونه توانست بر ایران تسلط پیدا کند. اما تسلط پیدا کردن با بی رحمی لزوما دلیل بر پایدار ماندن نخواهد بود زیرا مردم به اسکندر به عنوان یک حاکم بیگانه نگاه می‌کردند و از این که کشورشان به دست یک بیگانه افتاده است، بسیار ناراضی بودند.
در درس اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ می‌خوانیم که مردم همواره شورش‌هایی را ترتیب می‌دادند ولی به دلیل این که هماهنگی بین این نافرمانی‌ها وجود نداشت، مطمئنا به نتیجه‌ی مطلوبی نیز نمی‌رسید. پس از مرگ اسکندر مقدونی در بابل، جنگ‌های داخلی بسیاری برای در دست گرفتن قدرت، انجام و در نهایت قلمرو‌ی گسترده‌ی او به وسیله‌ی جانشینانش تجزیه شد.
سلوکیان
پس از چند سال که از مرگ اسکندر گذشت، سلوکوس که یکی از سرداران او بود توانست حاکمیت قسمت‌هایی از آسیای صغیر، فلات ایران و سوریه را به دست آورد و به این ترتیب سلسله‌ی سلوکیان شکل گرفت. او به خود لقب نیکاتور به معنای «فاتح» را داده بود. سلوکوس در ابتدا، سلوکیه (در ساحل غربی رود دجله) را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد اما پس از سپری شدن چند سال، پایتخت خود را به انطاکیه (در شمال سوریه) منتقل نمود.
در ادامه‌ی آموزش اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ می‌آموزیم که سلوکیان از همان ابتدای تشکیل حکومت همواره در رقابت و درگیری با جانشینان اسکندر بودند. به همین دلیل سلوکیان توجه بیش‌تری به مناطق غربی قلمرو‌ی خود داشتند و تقریبا از متصرفات شرقی خود غافل شده بودند. همین مسئله موجب شد تا به مرور زمان، خاندان‌هایی قدرت بخش‌های شمال شرقی فلات ایران را به دست بگیرند و در صدد استقلال از سلوکیان باشند.
از جمله مهم‌ترین این خاندان‌ها، اشکانیان بودند که در نهایت پس از سال‌ها مبارزه توانستند به سلطنت سلوکیان بر ایران پایان دهند. با آموزش ویدیویی اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو می‌توانید مفاهیم این درس را به شیوه‌ای جذاب بیاموزید.
اشکانیان
در ادامه‌ی تدریس اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ به سراغ سلسله‌ی اشکانیان می‌رویم. اَرشَک به عنوان بنیان گذار سلسله‌ی اشکانیان معرفی می‌شود. با توجه به احترامی که جانشینان ارشک برای او قائل بودند، آن‌ها عنوان ارشک را بر نام خود می‌افزودند و به این ترتیب سلسله با نام اَرشَکانیان و بعدها اشکانیان مشهور شد.
از جمله ویژگی‌های مهم اشکانیان، سپاه ورزیده‌ای متشکل از جنگاوران قبایل شرق ایران بود که در سوارکاری و تیراندازی بسیار مهارت داشتند و در واقع پس از حدود 100 سال جنگ توانستند بر سلوکیان پیروز شوند. اشکانیان حدود 470 سال حکومت کردند و در طول این مدت، چند بار پایتخت خود را تغییر دادند. پایتخت‌های اشکانیان به ترتیب شامل موارد زیر می‌شوند:
- شهر نسا (در ترکمنستان امروزی)
- شهر صددروازه (در حوالی دامغان امروزی)
- شهر تیسفون (در نزدیکی بغداد امروزی)
با ویدیو آموزشی اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو می‌توانید با نکات مهم امتحانی این درس آشنا شوید.
گسترش و تثبیت قدرت
در ادامه‌ی درس اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ می‌خوانیم که اولین حاکمان اشکانی برای این که بتوانند قلمرو خود را حفظ کنند، در برخی از مواقع مجبور می‌شدند که از سلوکیان اطاعت کنند. البته این روند تا زمانی ادامه پیدا کرد که مهرداد یکم توانست بر مناطق وسیعی تسلط پیدا کند و در نتیجه قدرت و قلمرو اشکانیان بسیار گسترش پیدا کرد.
در طول دوران فرمانروایی مهرداد یکم، حکومت اشکانیان به یک پادشاهی قدرتمند تبدیل شد. پس از مهرداد اول، مهرداد دوم بر تخت نشست که او نیز مانند مهرداد اول، لایق و باتدبیر بود. در زمان مهرداد دوم، وسعت قلمرو‌ی اشکانیان به نهایت رسید و پایه‌های سلطنت آن‌ها استوار شد.
اشکانیان و روم
از جمله مهم‌ترین مسائلی که در سیاست خارجی اشکانیان مطرح می‌شد، جنگ‌های پی در پی با امپراتوری روم بود. از آن جایی که امپراتوری روم همواره سعی داشت تا قلمرو خود را گسترش دهد، در بازه‌های زمانی مختلف، سپاه خود را به سمت ایران روانه می‌کرد. اشکانیان هم همواره سعی می‌کردند تا از ایران دفاع کنند.
از مهم‌ترین جنگ‌هایی که در این زمان رخ داد، در زمان پادشاهی ارددوم بود. این جنگ که به فرماندهی کراسوس سردار مشهور رومی آغاز شد، با شکست از سپاه ایران همراه بود و در نهایت نیز کراسوس کشته شد. این جنگ به جنگ حرّان مشهور است که فرماندهی آن بر عهده‌ی سورنا سردار شجاع ایرانی بود. پس از این جنگ نیز بار‌ها رومیان و ایرانیان با هم بر سر ارمنستان و مرز‌های سوریه به جنگ پرداختند.
سقوط اشکانیان
در ادامه‌ی اشکانیان و ساسانیان تاریخ دهم در رابطه با سقوط اشکانیان صحبت خواهیم کرد. در واقع نظام حکومتی اشکانیان از مجموعه‌ای از حکومت‌های نیمه مستقل تشکیل می‌شد که موظف بودند تا به حکومت مرکزی اشکانیان، نیروی نظامی و مالیات بدهند. به این نوع از حکومت، ملوک طوایفی گفته می‌شد. در نهایت اشکانیان به دلیل جنگ‌های متمادی که با امپراتوری روم در مرز‌های غربی داشتند و همچنین درگیری‌های نظامی که در مرز‌های شرقی تجربه می‌کردند، به تدریج رو به سستی گرویدند. به این ترتیب بعضی از حاکمان محلی، شروع به نافرمانی کردند.
در نهایت نیز اردوان چهارم به عنوان آخرین پادشاه اشکانیان اگرچه توانست نیروهای مهاجم رومی را شکست دهد اما در برابر مشکلات داخلی کاری از پیش نبرد و موفق نشد خاندان ساسانی را که از طرف فارس شورش نموده بودند را آرام سازد. به این ترتیب اردوان چهارم در جنگ با اردشیر بابکان ساسانی شکست خورد و کشته شد.
با ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو می‌توانید درس اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ را به روشی ساده و جذاب فرا بگیرید.
ساسانیان
در این بخش از درس اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱، به سراغ شکل گیری حکومت ساسانیان خواهیم رفت. در واقع عنوان ساسانیان از نام ساسان، نیای اردشیر بابکان گرفته شده است. ساسان که موبد نیایشگاه زرتشتی آناهیتا در شهر استخر (منطقه پارس) بود با دختر یکی از شاهان محلی ازدواج کرد و به این ترتیب بر نفوذ و قدرت خانواده‌ی خود افزود.
بابک که پدر اردشیر بود در پارس اعلام استقلال کرد. به دنبال آن، اردوان چهارم که عنوان آخرین شهریار اشکانی را دارا است، از استقلال طلبی ساسانیان احساس خطر کرد و در نتیجه به مقابله با بابک شتافت. اما از اردشیر شکست خورد و در نهایت سلسله‌ی ساسانیان روی کار آمد. اردشیر در تیسفون تاج‌گذاری نمود و همان شهر را به پایتختی خود انتخاب کرد.
ساسانیان و روم
در ادامه‌ی بررسی نکات اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ این موضوع بیان شده است که در زمان ساسانیان نیز همانند اشکانیان، همچنان دشمنی میان ایران و روم برقرار بود. آن‌ها بر سر تسلط بر بعضی از سرزمین‌های مرزی به خصوص ارمنستان با هم درگیر بودند. از جمله مهم‌ترین جنگ‌های میان ساسانیان و رومیان می‌توانیم به 2 جنگ اتفاق افتاده در زمان شاپور یکم اشاره کنیم که به موجب اولی، گردیانوس امپراتور روم کشته و در دومی والریانوس امپراتور روم اسیر شد.
سقوط ساسانیان
از جمله مهم‌ترین مشکلات و مسائل موجود در حکومت ساسانی، دشمنی و اختلاف میان بزرگان کشور و پادشاه بود. در برخی از مواقع این مشکلات به قدری شدت پیدا می‌کردند که حتی به قتل پادشاه می‌انجامیدند. از جمله مهم‌رین عوامل موثر بر سقوط ساسانیان عبارتند از:
- ضعف قدرت سیاسی پادشاهان ساسانی به علت درگیری مستدام با بزگان و اشراف
- شورش‌های مکرر فرماندهان نظامی و دخالت آن‌ها در کشمکش‌های سیاسی
- پیام جذاب دین اسلام که جهانیان را به پرستش خدای یگانه و برادری و برابری دعوت می‌کرد
- نارضایتی اکثریت مردم از حکومت ساسانی به دلیل نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی و عدم مقاومت جدی آن‌ها در برابر اعراب
- انگیزه و روحیه‌ی قوی اعراب مسلمان
- کم شدن توان اقتصادی ساسانیان به دلیل طغیان رودخانه‌های دجله و فرات، شکسته شدن سد‌ها و به زیر آب رفتن آسورستان (بین‌النهرین)
برای فراگیری آسان درس اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ کافیست ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو را مشاهده کنید.
یادگیری مثل آب خوردن با آی نو
شاید برای برخی از دانش‌آموزان، یادگیری درس تاریخ کمی دشوار باشد. ما در مدرسه مجازی آی نو با ارائه‌ی ویدیوهای آموزشی جذاب سعی داریم تا این مسیر فراگیری را برای شما تسهیل نماییم. شما می‌توانید صفر تا صد مطالب مطرح شده در کتاب را از طریق ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو، فرا بگیرید.
در ضمن برای مشاهده‌ی فیلم‌های آموزشی مدرسه مجازی آی نو هیچ محدودیت زمانی و مکانی نخواهید داشت. در هر مکانی که باشید (به شرط اتصال به اینترنت و دارا بودن یک گوشی هوشمند) می‌توانید ای ویدیوها را تماشا کنید. علاوه بر آن دیگر نگران زمان هم نخواهید بود زیرا در هر ساعتی از شبانه‌روز، امکان تماشای این فیلم‌های آموزشی وجود خواهد داشت.
یکی دیگر از مزایای ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو این است که این ویدیوها را می‌توانید به هر تعداد باری که صلاح می‌دانید مشاهده کنید. از طرفی از آن‌جایی که امکان توقف و پخش مجدد این فیلم‌ها وجود دارد شما می‌توانید به راحتی در حین تماشا، خلاصه اشکانیان و ساسانیان تاریخ ۱ را نیز یادداشت کنید.
