مهم ترین نکات فصل با هم زیستن علوم نهم
در فصل با هم زیستن علوم نهم، به ارتباط مابین جانوران و با محیط خواهیم پرداخت. برای این منظور لازم است که در ابتدا تعریفی از بوم سازگان را ارائه دهیم و سپس با بیان مطلبی تحت عنوان «از تولید کننده تا مصرف کننده»، به بررسی زنجیره‌های غذایی بپردازیم.
در ادامه یکی از مهم‌ترین نکات با هم زیستن علوم نهم یعنی زیستن علوم نهم یعنی هرم ماده و انرژی را مطرح خواهیم کرد و سپس در رابطه با روابط بین جانداران (همزیستی، شکار و شکارچی (استتار) و رقابت صحبت خواهیم کرد. در نهایت نیز به بحث در رابطه با تنوع زیستی و اهمیت آن می‌پردازیم.
بوم سازگان چیست؟
در اولین بخش از آموزش با هم زیستن علوم نهم با تعریف بوم سازگان آشنا می‌شویم. در واقع هیچ موجودی در این جهان نمی‌تواند به صورت مستقل و تنها زیست کند. مثالی که در کتاب مطرح شده در رابطه با زنبورخوار است. زنبورخوار در محیط زندگی خود متاثر از عوامل زنده (جانوران دیگر) و غیر زنده (مانند اکسیژن، دما و …) خواهد بود که این عوامل بر هم موثر هستند.
مطابق تعریف کتاب درسی علوم تجربی نهم «عوامل زنده و غیر زنده‌ی محیط و تاثیرهایی که بر هم می‌گذارند، سامانه‌ای به نام بوم سازگان را تشکیل می‌دهند». انواع بوم سازگان را می‌توان در سه نوع آبی (دریاچه زریوار)، خشکی (مانند جنگل گلستان) و خشکی-آبی (تالاب شادگان) طبقه‌بندی نمود.
نکته‌ی مهم در رابطه با بوم سازگان این است که در این سامانه، دو فرآیند مهم یعنی «انتقال انرژی در زنجیره‌ها و شبکه‌های غذایی» و «چرخه‌ی مواد» رخ می‌دهد. با آموزش ویدیویی با هم زیستن علوم نهم مدرسه مجازی آی نو می‌توانید بر تمامی نکات مهم کتاب درسی علوم تجربی نهم، مسلط شوید.
از تولیدکننده تا مصرف کننده (زنجیره غذایی)
از مهم‌ترین مباحث درس با هم زیستن کتاب علوم تجربی نهم، زنجیره‌های غذایی است. در واقع هر زنجیره، متشکل از تعدادی جاندار است اما به طور کلی اولین حلقه‌ی یک زنجیره، جانداری (تولید کننده) خواهد بود که مواد معدنی را به مواد آلی تبدیل می‌کند. در حلقه‌های بعدی زنجیره نیز جاندارانی قرار می‌گیرند که نمی‌توانند تولید کنند و ما آن‌ها را تحت عنوان «مصرف کننده» می‌شناسیم.
از جمله وابستگی‌هایی که در زنجیره‌های غذایی مشاهده می‌شود، وابستگی جانوران مصرف کننده به تولید کننده است. شکل صفحه‌ی 164 کتاب درسی از جمله مهم‌ترین اشکالی است که یک زنجیره‌ی غذایی مرسوم در حیات وحش را نشان می‌دهد و بهتر است در هنگام یادداشت خلاصه با هم زیستن علوم نهم به روابط مابین موجودات مطرح شده در این تصویر، دقت کنید و بتوانید روابط سایر موجودات را نیز مورد ارزیابی قرار دهید.
هرم ماده انرژی
از جمله مهم‌ترین مباحث تدریس با هم زیستن علوم نهم در هنگام، هرم ماده انرژی است. در واقع تمامی ماده‌ای که تولیدکننده (گیاه) با استفاده از نور خورشید می‌سازد، به آخرین مصرف کننده نمی‌رسد و همواره در هر تراز، از مقداری ماده و انرژی کاسته می‌شود. اگر این مقدار ماده و انرژی را محاسبه کنیم مشخص می‌شود که در هر تراز، تنها حدود 10 درصد از ماده و انرژی به تراز بعدی منتقل می‌شود. این کاهش انرژی به شکل هرمی نمایش داده می‌شود که ما آن را با عنوان هرم ماده انرژی می‌شناسیم.
در صفحه‌ی 165 کتاب درسی هرم ماده و انرژی رسم شده است. در قاعده‌ی این هرم، تولیدکنندگان با 1000 کیلوگرم ماده و انرژی، در سطح بالایی اولین مصرف کنندگان (گیاهخواران) با 100 کیلوگرم ماده و انرژی، ردیف بالایی، دومین مصرف کنندگان (اولین گوشت خواران) با 10 کیلوگرم ماده و انرژی و در راس هرم سومین مصرف کنندگان (دومین گوشت خواران) با 1 کیلوگرم ماده و انرژی حضور دارند.
روابط بین جانداران
در بوم سازگان، سه نوع ارتباط همزیستی، شکار و شکارچی و رقابت را می‌توان یافت که در ادامه‌ی فصل پانزدهم: با هم زیستن علوم نهم به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
همزیستی
در درس با هم زیستن علوم نهم می‌خوانیم که در ارتباط همزیستی سه مفهوم همسفرگی، همیاری و انگلی مطرح می‌شوند.
- همسفرگی: سود بردن یک جاندار و سود نبردن و زیان ندیدن جاندار دیگر
- همیاری: سود بردن هر دو جاندار
- انگلی: سود بردن انگل و زیان دیدن میزبان
البته برخی از مواقع ممکن است که رابطه‌ی همزیستی به شکل گرفتن موجودی جدید منجر شود. به عنوان مثال در کتاب علوم تجربی نهم مطرح شده است که گلسنگ از همزیستی مابین قارچ و جلبک ایجاد می‌شود. جلبک با فتوسنتزی که به واسطه‌ی مواد معدنی فراهم شده توسط قارچ، انجام می‌دهد، کربوهیدرات‌های لازم برای خود و قارچ را فراهم می‌کند.
گلسنگ‌ها همچنین به عنوان شاخصی برای میزان آلودگی هوا به کار می‌روند زیرا در هوای آلوده از بین می‌روند. از جمله موارد استفاده از گلسنگ‌ها می‌توانیم به تولید مواد رنگی و دارویی اشاره کنیم. تشکیل خاک از سنگ نیز توسط گلسنگ‌ها انجام می‌شود و این جانداران در سبد تغذیه‌ای جانورانی مانند گوزن هم قرار می‌گیرند.
شکار و شکارچی
در جانوران گوشتخوار، شکار بخشی از راه‌های تامین مواد غذایی به شمار می‌رود. شقایق‌های دریایی در حالی که در یک مکان ثابت هستند و شیرها در حالی که می‌دوند، شکار می‌کنند. البته ویژگی‌هایی مانند استتار در برخی از جانوران موجب شده است که کار شکار برای برخی از شکارچی‌ها دشوار شود.
رقابت
یکی دیگر از مفاهیمی که در درس با هم زیستن علوم نهم بیان می‌شود، رقابت است. هنگامی که نیازهای جانداران با هم مشابه است و آن‌ها این نیاز‌ها را از یک منبع مشترک، تامین می‌کنند، رقابت شکل می‌گیرد. این رقابت معمولا برای آب، غذا و محل زندگی است. در واقع رقابت ممکن است گاهی چنان تشدید یابد که منجر به جنگ میان دو جانور شود. معمولا تقسیم بندی زمان شکار، رقابت را کاهش می‌دهد.
تنوع زیستی و اهمیت آن
مطابق تعریف کتاب درسی، «تنوع زیستی به معنای تنوع گونه‌های جانداران و محیطی است که این جانداران در آن زندگی می‌کنند». با افزایش تعداد گونه‌های جانداران در محیط، تنوع زیستی نیز افزایش می‌یابد. امروزه از جانداران، داروهای فراوانی استخراج می‌شود. از طرفی برخی از جانوران در گرده افشانی بسیاری از گیاهان نقش دارند.
با مشاهده‌ی ویدیو آموزشی با هم زیستن علوم نهم مدرسه مجازی آی نو می‌توانید خط به خط کتاب درسی را با به شیرین‌ترین شکل ممکن فرا بگیرید.
آموزش آسان علوم تجربی نهم با ویدیوهای آی نو
در سال‌های اخیر آموزش ویدیویی توانسته است طرفداران بسیاری را به خود جلب کند. در مدرسه مجازی آی نو ما سعی داریم تا با ارائه‌ی ویدیوهای آموزشی جامع، با کیفیت، به دانش‌آموزان عزیز کمک کنیم تا مفاهیم درس با هم زیستن علوم نهم را به شیوه‌ای جذاب و آسان بیاموزند. در واقع شما در مدرسه مجازی آی نو، هیچ محدودیت زمانی یا مکانی را تجربه نخواهید کرد و در هر موقعیت جغرافیایی و در 24 ساعت شبانه‌روز می‌توانید به ویدیوهای آموزشی با همزیستن علوم نهم مدرسه مجازی آی نو دسترسی داشته باشید.
