چقدر با اختلال ADHD آشنایی دارید؟
یکی از اختلالاتی که کودکان و بزرگسالان با آن مواجه هستند، اختلال بیش فعالی نام دارد که مشکلاتی را برای کودک و والدین ایجاد می‌کند. کودکانی که درگیر این اختلال هستند، تمرکز و توجه کافی به محیط پیرامون خود ندارند و معمولا در دروس خود نیز با مشکل مواجه می‌شوند. این اختلال ربطی به سن ندارد و اگر درمان نشود تا بزرگسالی همراه فرد می‌ماند و می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی در کار و تحصیل شود. با توجه به اهمیت این موضوع، تصمیم داریم در این مقاله به بررسی کلی در مورد بیش فعالی بپردازیم و علائم و نشانه‌های این اختلال را بیان کنیم. اگر شما هم به این موضوع علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله با ما بمانید.
بیش فعالی چیست و چه علائمی دارد؟
بیش فعالی همان طور که از نامش پیدا است، به فعالیت بیش از اندازه و عدم تمرکز روی مسائل اشاره دارد. این موضوع که ممکن است به ظاهر ساده و بی اهمیت به نظر برسد می‌تواند عواقب بد و جبران ناپذیری داشته باشد. در بسیاری از موارد، کودک نمی‌تواند تمرکز کافی روی دروس خود داشته باشد و از این رو دچار افت تحصیلی می‌شود. این موضوع می‌تواند مسیر شکوفایی و رشد کودک را با مشکلاتی همراه سازد. علاوه بر آن، در صورتی که کودک شما ساعات زیادی را در خارج از فضای خانه به سر ببرد یا دوستان نامناسبی داشته باشد، احتمال زیادی دارد که به سمت دخانیات و در درجه شدیدتر مواد مخدر کشیده شود.
همچنین این موضوع در بزرگسالی نیز می‌تواند مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد. برای مثال بیشتر افرادی که مشکل بیش فعالی خود را کنترل نکرده‌اند در کار دچار مشکل هستند. همچنین در قبول مسئولیت ناتوان می‌شوند و از این رو نمی‌توانند همسران خوبی باشند. همان طور که مشاهده می‌کنید این اختلال می‌تواند رفتارهای مخاطره آمیز ایجاد کند و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. اما چاره چیست و چطور می‌توان این مشکل را بر طرف کرد؟
آشنایی با 12 نشانه مهم ADHD
یکی از ابتدایی ترین کارهایی که می‌توانیم برای درمان این اختلال انجام دهیم این است که علائم آن را بشناسیم. این راه می‌تواند به شما به عنوان والدین کمک بسیار زیادی نماید و باعث می‌شود درمان کودک خود را در سریع‌ترین زمان ممکن آغاز کنید. در ادامه‌ی مطلب به ذکر ۱2 مورد از علائم بیش فعالی در کودکان پرداخته‌ایم.
1. رفتار متمرکز بر خود
یکی از مشهودترین و قابل لمس ترین علائمی که کودکان درگیر بیش فعالی از خود نشان می‌دهند، رفتارهایی است که بر خود کودک تمرکز دارد. این موضوع به این معنی است که کودک به خواسته‌ها و نظرات سایر افراد بی توجه است و فقط روی نیازهای خودش تمرکز دارد. شاید این موضوع به نظر شما بد نیاید، اما در واقع این طور که در ظاهر مشخص است، نیست!
برای درک بهتر مطلب مثالی می‌زنیم. فرض کنید کودک شما با چند نفر از دوستان خود مشغول بازی است. از آنجایی که کودک شما درگیر اختلال بیش فعالی است، نمی‌تواند صبر کند و دائم فعالیت دوستان خود را قطع می‌کند تا نیازهای خودش را برطرف کند.
این نیاز می‌تواند شوت کردن یک توپ یا پریدن از روی چیزی باشد. فرقی نمی‌کند که فعالیت چیست. مهم عدم توانایی تعامل با سایر کودکان در بازی است و اینکه سایر دوستان کودک شما از اینکه دائما نوبتشان به واسطه‌ی فرزند شما رعایت نمی‌شود، ناراحت می‌شوند. این موضوع می‌تواند منجر به قطع ارتباط سایر بچه‌ها با کودک شما شود که نتیجه‌ی آن تنهایی و سرخوردگی است.
همان طور که مشاهده کردید یک موضوع به ظاهر ساده می‌تواند تبعات زیای برای کودک شما به همراه داشته باشد. حال می‌توانید این موضوع را به تمام روابط اجتماعی کودک تعمیم دهید! مشاهده می‌کنید که چقدر می‌تواند جنبه‌های زندگی کودک شما را تحت تاثر قرار دهد. علاوه بر این، کودکان درگیر اختلال بیش فعالی در امر آموزش در مدرسه نیز دچار مشکل می‌شوند. پس لازم است برای درمان این اختلال از کمک روانشناسان و روانپزشکان بهره مند شوید.
2. قطع کردن فعالیت‌های دیگران
مورد دوم، قطع کردن فعالیت‌های دیگران است که می‌تواند پیامدهای زیادی برای کودک ایجاد کند. ورود ناگهانی به جمع، حرکت‌های هیجانی و کنترل نشده و رعایت نکردن نوبت از جمله‌ی این موارد است.
3. آشفتگی عاطفی
به طور کلی یکی از نشانه‌های کودکان مبتلا به بیش فعالی، بروز رفتارهای هیجانی است که این مورد می‌تواند در مورد رفتارهای عاطفی نیز صادق باشد. برای مثال، کودکی که بیش فعال است ممکن است ناگهانی خیلی خوشحال یا خیلی ناراحت شود و به این شکل، رفتارهایی نامتناسب با شرایط واقعی از خود نشان دهد. این رفتارها به دلیل عدم توانایی کودک در کنترل احساساتش می‌باشد و والدین باید توجه کنند که در این شرایط، نباید کودکشان را تنبیه کنند. بلکه بایستی با یادگیری روش‌های کنترل احساسات به کودکشان کمک کنند تا بتواند روی احساساتش کنترل بهتری داشته باشد.
4. فیجینگ یا نا آرامی
پنجمین نشانه بیش فعالی در کودکان، فیجینگ یا نا آرامی نام دارد. این نشانه به این واقعیت اشاره دارد که اغلب کودکان درگیر بیش فعالی نمی‌توانند برای مدت طولانی در یک جا بنشینند و حتی ممکن است آنقدر بی قرار شوند که صندلی خود را بشکنند. این کودکان خیلی بیشتر از کودکان معمولی تمایل به دویدن و تحرک دارند.
5. انجام بازی‌های پر سر و صدا
یکی دیگر از نشانه‌های کودکان بیش فعال، انجام بازی‌های پر سر و صدا است که می‌تواند باعث عصبانیت و کلافگی والدین و مربیان شود. این کودکان در طول بازی، صداهای بلند و نا هنجار زیادی تولید می‌کنند و والدین باید بیاموزند که چطور این رفتار کودکشان را کنترل کنند.
6. نا تمام رها کردن کارها
یکی دیگر از علائمی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که کودکان درگیر بیش فعالی، اغلب کارهای خود را نیمه تمام رها می‌کنند. هر چند این کودکان در ابتدا علاقه‌ی زیادی برای شروع یک فعالیت از خود نشان می‌دهند اما تمایل چندانی به تمام کردن آن فعالیت ندارند. این موضوع باعث می‌شود که همیشه درگیر تکالیف نیمه تمام باشند و کارهای خود را به طور کامل و به درستی انجام ندهند.
7. عدم تمرکز
یکی از مهم‌ترین علائم کودکان بیش فعال، عدم تمرکز آن‌ها است که روی تمام زندگی این کودکان تاثیر می‌گذارد. حتی این موضوع می‌تواند آنقدر پیشرفت کند که در صحبت‌های روزانه نیز کودک را دچار مشکل نماید. بسیاری از والدین با فرزند خود صحبت می‌کنند و کودک هم تایید می‌کند که حرفهای آن‌ها را شنیده است. اما ممکن است عدم تمرکز در کودک آن قدر پیشرفته باشد که کودک حتی متوجه نشود که به حرفهای والدین خود گوش نمی‌دهد.
8. پرهیز از انجام کارهایی که به تلاش ذهنی طولانی نیاز دارند
کودکان بیش فعال نمی‌توانند برای مدت زیادی روی کاری تمرکز کنند یا در جایی بنشینند. همین موضوع باعث می‌شود که نتوانند روی مطالب وقت بگذارند و به خوبی فکر کنند. به همین دلیل به طور معمول دچار افت تحصیلی می‌شوند.
9. بروز اشتباهات زیاد و عدم توانایی در پیروی از دستور العمل‌ها
همان طور که بیان شد، این کودکان در تمرکز دچار مشکل هستند و از این رو معمولا در اجرای یک برنامه‌ی مشخص با مشکل مواجه می‌شوند. این عدم توانایی به خاطر هوش پایین یا عدم توانایی در یادگیری نیست. بلکه عمده‌ی مشکل این کودکان در تمرکز است و به همین خاطر نمی‌توانند مانند سایر همسالان خود از یک دستور العمل مشخص پیروی کنند.
10. خیال پردازی
یکی از ویژگی‌های بسیار ارزشمند در کودکان، خیال پردازی است که باعث رشد خلاقیت در کودک می‌شود. اما گاهی مشاهده می‌شود که کودکی بیش از اندازه نسبت به محیط خود بی تفاوت است. به اتفاقات توجهی نمی‌کند و دائما به نقطه‌ای خیره می‌شود. این کودکان معمولا در دنیای خیالی خود زندگی می‌کنند و بر خلاف سایر کودکان بیش فعال، نسبتا آرام هستند. این مورد هم می‌تواند یکی از نشانه‌های بیش فعالی باشد.
11. مشکل در سازمان‌دهی
یکی دیگر از نشانه های بیش فعالی، مشکل در سازمان‌دهی است و باعث می‌شود که کودک در پیگیری کارها و مسئولیت‌های خود دچار مشکل شود. اغلب برنامه‌ریزی و عمل به آن برای این کودکان مشکل است و نمی‌توانند کارهای خود را اولویت‌بندی کنند.
12. عدم توجه در محیط‌های مختلف
کودکان درگیر اختلال بیش فعالی در بیش از یک محیط، این علائم را از خود نشان می‌دهند. برای مثال کودک شما هم در انجام کارها و تکالیف مدرسه مشکل دارد و هم در انجام کارهای شخصی داخل منزل دچار مشکل است. اما اگر کودک شما فقط در یک محیط این علائم را نشان می‌دهد، بیش فعال نیست. ممکن است کودک شما در منزل یا در اتاق خودش بسیار منظم، پرانرژی و فعال باشد و در مدرسه این رفتار را نداشته باشد. این مورد می‌تواند ناشی از احساس امنیت او باشد. شاید کودک شما در محیطی مانند مدرسه مضطرب است و رفتارهای متفاوتی از خود نشان می‌دهد.
اما کودکان بیش فعال در هر محیطی که باشند این رفتارها را از خود بروز می‌دهند و نمی‌توانند روی احساسات خود کنترلی داشته باشند به همین منظور دانش آموزان بیش فعال ممکن است در برخی از موارد، در محیط مدرسه دچار مشکل شوند.
بررسی علل ADHD در کودکان و انواع آن
به طور کلی سه ویژگی اصلی برای بیش فعالی در کودکان بیان شده است که شامل عدم توجه، بیش فعالی و تکانشگری و تحریک پذیری می‌شوند. شروع بروز این علائم به سال‌های اولیه زندگی کودک برمی‌گردد. تداوم علائم بیش فعالی بیش از چند ماه است و این موضوع یکی از نشانه‌های تشخیص این اختلال خواهد بود. به طور کلی سه الگوی رفتاری در کودکان بیش فعال مشاهده می‌شود که عبارت است از:
- بروز علائم بی توجهی به طور کامل
- بروز رفتارهای هیجانی و تکانشی بیشتر از همسالان خود
- ترکیب موارد ۱ و ۲
این موضوع باعث ایجاد سه گروه می‌شود که بیش فعالی تکانشگری، بیش فعالی بی توجهی و بیش فعالی ترکیبی نامیده می‌شوند.
معرفی انواع بیش‌فعالی
طبق نظر متخصصان و روانشناسان، سه نوع بیش فعالی تعریف شده است که در ادامه مطلب به معرفی آن‌ها پرداخته‌ایم.
بیش فعالی تکانشی
این کودکان همیشه در حال حرکت هستند و دائما شلوغ می‌کنند. مدام به اطراف می‌چرخند و به هر چیزی که سر راهشان باشد دست می‌زنند. ممکن است بی وقفه صحبت کنند و مدام روی صندلی خود حرکت می‌کنند. ممکن است به طور مداوم مداد یا خودکارشان را روی میز بکوبند یا با پایشان به صندلی یا میز ضربه بزنند. این کودکان دائما احساس بی‌قراری را تجربه می‌کنند و در نتیجه‌ی این احساس، رفتارهایی این چنینی انجام می‌دهند.
این کودکان نمی‌توانند قبل از اینکه کاری را انجام دهند به آن فکر کنند یا نوبتشان را در صف رعایت کنند.
بیش فعالی بی توجهی یا نقص توجه
مورد بعدی بیش فعالی ناشی از نقص توجه است که باعث می‌شود کودک نتواند روی یک موضوع تمرکز کند. این مشکل باعث می‌شود کودک از انجام کارهای خود لذت نبرد و یادگیری مطالب جدید را برای کودک با مشکل همراه می‌کند. این کودکان معمولا علائم زیر را در رفتارهایشان نشان می‌دهند.
- با دیدن مناظر جدید یا شنیدن صداهای نامربوط خیلی سریع پریشان می‌شوند.
- اشتباهات ناشی از بی دقتی در این کودکان بسیار زیاد است.
- در دنبال کردن دستورالعمل‌ها نا توان هستند و اغلب وسایل خود را گم می‌کنند.
- معمولا نمی‌توانند فعالیتی را کامل انجام دهند و مدام از این شاخه به آن شاخه می‌پرند.
به طور معمول این کودکان رفتارهای تکانشی و هیجانی ندارند و مشکل آن‌ها در توجه کردن است. این کودکان معمولا حرکت‌های سریع ندارند، کمی سست و بی حال هستند و به راحتی گیج می‌شوند.
بیش فعالی ترکیبی
یکی از متداول‌ترین حالات بیش فعالی، نوع ترکیبی آن است که باعث می‌شود کودک همزمان هم پرتحرک باشد و هم نسبت به محیط بی توجه باشد. درمان بیش فعالی بسته به نوع بیش فعالی یا ADHA متفاوت است و تشخیص نوع اختلال به عهده روانشناس است.
دلایل ایجاد بیش فعالی در افراد
به طور کلی دلایل ایجاد بیش فعالی در دانش آموزان و کودکان شناخته شده نیست. اما ژنتیک یکی از مهم‌ترین عوامل به شمار می‌رود. علاوه بر ژنتیک، عوامل دیگری هم در بروز علائم تاثیر دارد که شامل موارد زیر است:
- آسیب مغزی
- قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی مانند سرب در دوران بارداری مادر و انتقال آن به جنین یا حتی آلوده شدن کودک در نوزادی
- زایمان زودرس
- مصرف الکل و مواد مخدر در دوران بارداری
- وزن کم نوزاد در هنگام تولد
بیش فعالی در بزرگسالان چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟
بسیاری از کودکانی که درگیر بیش فعالی بوده‌اند و اختلالشان درمان نشده است، این مشکل را در بزرگسالی نیز با خود همراه دارند. این افراد نیز مانند کودکان در رفتارهای خود دچار مشکل هستند و از آنجایی که در بزرگسالی مسئولیت‌های اجتماعی نیز علاوه بر مسئولیت‌های فردی وارد زندگی افراد می‌شود، مشکلات بیشتری را برای فرد ایجاد می‌کند.
فرض کنید فرد بیش فعالی که دارای تکانشگری کنترل نشده است و رانندگی می‌کند. کاملا مشخص است که رانندگی این فرد تا چه اندازه برای خودش و دیگران خطرناک است. مثال دیگری که می‌توان زد این است که نمی‌توان کارهای حساس و دقیق را به این افراد سپرد. زیرا به سادگی حواسشان پرت می‌شود و از این رو می‌توانند جان دیگران را به مخاطره بیندازند. به همین دلیل درمان این اختلال در کودکی بسیار پر اهمیت است و زندگی آینده‌ی فرزند شما را کاملا تغییر می‌دهد.
