نکات مهم تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱
در ابتدای درس دوم: تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ می‌خوانیم که زمان و مکان دو رکن مهم در دانش تاریخ هستند و همواره تاریخ نگاران این سوال را در ذهن دارند که رویدادهای تاریخی در چه مکان و زمانی رخ داده‌اند. در درس تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ در رابطه با گاه شماری و تاریخچهی آن در جهان و ایران، تطبیق و تبدیل تقویم‌ها، خط زمان، تاریخ و مکان و تاثیر جغرافیا بر رویدادهای تاریخی و نقشه‌های تاریخی صحبت خواهیم کرد.
تاریخ زمان و گاه شماری
در ابتدای درس تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ به بررسی گاه شماری می‌پردازیم. از آن جایی که تاریخ بدون در نظر گرفتن «زمان» عملا بی فایده است، لازم است حتما معیاری برای سنجش زمان وجود داشته باشد زیرا رویدادهای تاریخی مشخصا در زمان معینی روی داده‌اند که با دانستن آن‌ها می‌توان به درک صحیحی از آن واقعه دست یافت.
ابداع گاه شماری
یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در هنگام تدریس تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ با آن رو‌به‌رو می‌شویم، گاه شماری است. انسان‌ها از زمان‌های بسیار دور به نوعی تمایل داشتند تا زمان را بسنجند. از جمله دستاورد‌های بشر در این راستا، اندازه‌گیری زمان و ابداع گاه شماری یا تقویم بود.
مطابق تعریف کتاب تاریخ دهم «گاه شماری، نظامی است که انسان برای اندازه‌گیری دقیق زمان (سال، ماه و روز) ابداع کرده است». با توجه به نیاز انسان به زمان سنجی، ابزار‌هایی مانند ساعت‌های آبی، آفتابی و شنی و وسایلی مانند اسطرلاب به منظور رصد ماه، خورشید و سیارگان و ستارگان اختراع شد.
تاریخچه گاه شماری در جهان
در ادامه‌ی درس درس تاریخ زمان و مکان کتاب تاریخ (۱) می‌خوانیم که مرمان بین‌النهرین و مصریان باستان جز قوم‌هایی بودند که در زمینه‌ی تنظیم و گاه شماری، به پیش رفتند. در میان اهالی بین‌النهرین و به‌ویژه در میان بابلی‌ها، گاه شماری «خورشید-قمری» متداول بود. مطابق با این گاه شماری، سال به ۱۲ ماه قمری (۲۹ یا ۶۰ روزه) تقسیم می‌شد. با توجه به این که سال خورشیدی ۶۶۵ شبانه روز و سال قمری ۶۵۴ شبانه‌روز داشت، آن‌ها برای این که بتوانند این اختلاف را پوشش دهند، هر سه سال، یک ماه به سال می‌افزودند.
مصریان نیز مطابق گاه شماری خورشیدی دقیق خود پیش می‌رفتند. سال آن‌ها ۶۶۵ روز و یک چهارم شبانه روز در نظر گرفته می‌شد. در این گاه شمار، سال به ۱۲ ماه و ۶۰ روز تقسیم و ۵ روز باقی مانده به انتهای ماه دوازدهم اضافه می‌شد. در انتها نیز به منظور محاسبه‌ی یک چهارم شبانه‌روز اضافی، به ازای هر ۴ سال، یک روز به سال اضافه می‌کردند و کبیسه می‌گرفتند.
از طرفی رومیان در ابتدا هیچ گاه شماری نداشتند و پس از دستور ژولیوس سزار (امپراتور روم) در سال ۴۶ قبل از میلاد، گاه شماری رومی مطابق گاه شمار مصری اصلاح شد. در نهایت در حدود ۲ قرن بعد از آن که دین مسیحیت در امپراتوری روم به رسمیت شناخته شده، در سال ۵۲۵ میلادی، تولد حضرت مسیح (ع) به عنوان نقطه شروع گاه شماری رومیان (مسیحیان) در نظر گرفته شد. در حدود ۱۰۰ سال بعد، پاپ گرگوار سیزدهم، با همراهی جمعی از منجمان آن زمان، برای باری دیگر، گاه شماری مسیحیان را اصلاح نمود که این گاه شمار امروزه با نام «گاه شمار میلادی» شناخته می‌شود.
در درس تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ بیان شده است که گاه شمار هجری قمری هم بیش‌تر در کشور‌های اسلامی مشاهده می‌شود و بر اساس گردش ماه به دور زمین ابداع شده است. مبدا این گاه شمار، اول محرم سالی می‌باشد که حضرت محمد (ص) از مکه به مدینه هجرت نموده است.
تاریخچه گاه شماری در ایران
در ادامه‌ی آموزش تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ به سراغ تاریخچهی گاه شماری در ایران می‌رویم. با توجه به سنگ نوشته‌های تخت جمشید و بیستون متوجه می‌شویم که:
- در زمان هخامنشیان، گاه شماری خورشیدی- قمری وجود داشته اما نام ماه‌ها بر اساس آیین و فرهنگ ایرانی نام گذاری شده بوده است.
- در زمان اشکانیان نیز گاه شماری‌های بابلی، سلوکی و اوستایی رایج بوده است.
- در دوره‌ی ساسانیان، گاه شماری اوستایی رایج شده بود. این گاه شماری، مختص زرتشتیان بوده است.
- در ایران دوران اسلامی، گاه شماری هجری قمری، متداول شد اما سایر گاه شماری‌ها مانند جلالی، یزدگردی، هجری خورشیدی و دوازده حیوانی نیز رواج یافتند.
با آموزش ویدیویی تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو می‌توانید با نکات امتحانی این درس آشنا شوید.
تطبیق و تبدیل تقویم ها
رویدادهای تاریخی در کشور‌های مختلف با چند نوع گاه شماری نگارش می‌یابند. در این راستا روش‌های مختلف به منظور کمک به تطبیق و تبدیل تقویم‌ها عبارتند از:
خط زمان
همان طور که در درس اول بیان نمودیم، رویدادهای تاریخی در واقع در زمان معینی به وقع پیوسته‌اند که مورخان همواره در تلاش هستند تا این وقایع را بر اساس زمان به وقوع پیوستن آن‌ها، تجزیه و تحلیل کنند. به همین منظور مطابق تعریف کتاب در درس تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ «نظم و ترتیب رویداد‌ها که به آن گاه شماری «کرونولوژی» گفته می‌شود در مطالعه و پژوهش تاریخ، اهمیت بسیاری دارد».
«خط زمان» به عنوان یک ابزار مناسب در نظر گرفته می‌شود که با استفاده از آن می‌توان، رویدادهای یک دوران را به ترتیب وقوع روی نمودار نمایش داد.
تاریخ و مکان تاثیر جغرافیا بر رویدادهای تاریخی
در ادامه‌ی ارائه‌ی نکات تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱، به بررسی موضوع مکان می‌پردازیم. «مکان» به عنوان رکن دیگر در مطالعه‌ی تاریخ مطرح می‌شود. در واقع تمامی وقایع و تحولات تاریخی در بستر محیط و مکان اتفاق می‌افتند.
از جمله مهم‌ترین عوامل موثر در ایجاد رویداد‌ها و تحولات تاریخی عوامل جغرافیایی مانند پستی‌ها و بلندی‌ها، آب و خاک، موقعیت سرزمینی، آب و هوا، دسترسی به دریا‌ها و آب‌های آزاد و ارتباط سرزمین‌ها با یکدیگر بوده است. به عنوان مثال هرودت (مورخ مشهور یونانی) برای این که بتواند کتاب خود را به نگارش دربیاورد، به مصر، فینیقیه و سایر مکان‌ها سفر کرده و شرایط اقلیمی و طبیعی آن‌ها را مورد بررسی قرار داده است.
از طرف دیگر ابن خلدون در قرن هشتم هجری قمری نیز برای این که بتواند مقدمه‌ی کتاب خود با عنوان العبر را بنویسد، تاثیر جغرافیا و اقلیم بر تاریخ، اخلاق و رفتار آدمیان را مورد بررسی قرار داده است.
بعضی از محققین نیز به صورت کاملا جامع در ارتباط با پدیده‌های جغرافیایی مانند رود‌های نیل، دجله و فرات و سند و همچنین جلگه‌های اطراف آن‌ها و گسترش تمدن‌های باستانی بین‌النهرین، ایران، مصر و هند تحقیق انجام داده‌اند.
تحقیقات در چند دهه‌ی اخیر در راستای ارتباط جغرافیا و تاریخ به نحوی پیش رفته است که دانش «جغرافیای تاریخی» گسترش یافته است. این دانش به بررسی مناطق و سرزمین‌های مختلف می‌پردازد و تاثیر محیط طبیعی و عوامل جفرافیایی را روی رویدادهای تاریخی مانند مهاجرت‌ها، شکست‌ها و پیروزی‌ها، تمدن‌ها، ایجاد شهرها و سکونتگاه‌ها، گسترش راه‌ها و … مورد بررسی قرار می‌دهد.
با ویدیو آموزشی تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو می‌توانید این درس را به شیوه‌ای جذاب بیاموزید.
نقشه های تاریخی
از جمله مهم‌ترین پیامد‌های ارتباط تاریخ و جغرافیا با هم، این است که نقشه در مطالعه‌ی تاریخ اهمیت می‌یابد. شما می‌توانید در نقشه‌های تاریخی، انواع اطلاعات مهم در زمینه‌ی مرز‌ها، شهرها، بنادر، قلمرو حکومت‌ها، پایتخت‌ها، محل دقیق رویداد‌ها، بناهای مهم، مسیر‌های مهاجرت و لشکرکشی‌ها، تقسیمات مالیاتی و اداری را مشاهده نمایید.
امروز از نقشه‌های تاریخی به منظور ارائه‌ی اطلاعات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و دیگر جلوه‌های حیات اجتماعی انسان در گذشته استفاده می‌شود.
آموزش با مدرسه مجازی آی نو
همه می‌توانند با یک بار خواندن درس تاریخ، آن را آموزش دهند اما لزوما این تدریس با تدریس توسط یک استاد حرفه‌ای یکسان نیست. ما در مدرسه مجازی آی نو در تلاشیم تا ویدیوهای آموزشی تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ را با بهترین کیفیت در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم. در واقع با ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو می‌توانید مفاهیم درس تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ را به شیوه‌ای جذاب بیاموزید.
علاوه بر ارزان بودن اشتراک ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو، شما می‌توانید در هر جایی که هستید به این ویدیوها دسترسی داشته باشید. از نظر زمان هم هیچ محدودیتی نخواهید داشت و می‌توانید در ۲۴ ساعت شبانه‌روز ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو را مشاهده کنید. همچنین با توجه به این که محدودیتی در دفعات پخش و توقف این فیلم‌های آموزشی وجود ندارد، شما می‌توانید خلاصه تاریخ زمان و مکان تاریخ ۱ را نیز در حین تماشا، یادداشت کنید.
