چرا حسادت در کودکان رخ می‌دهد؟
یکی از احساساتی که در همه ما انسان‌ها وجود دارد، حسادت است و حسادت در کودکان موضوعی است که برای بسیاری از خانواده‌ها به عنوان یک موضوع مهم و چالش برانگیز تلقی میشود. حسادت در حقیقت یک واکنش هیجانی می‌باشد که از دو سالگی در کودک شکل می‌گیرد و تا بزرگسالی میتواند ادامه داشته باشد. همه ما در زندگی تجربه حسادت را داشته‌ایم و می‌دانیم که حسادت میتواند تا چه اندازه انرژی و آرامش انسان را بگیرد.
حسادت در کودکان نیز میتواند تا همین اندازه مخرب باشد و مانع از لذت بردن کودک از زندگی و داشته‌هایش باشد. اما سوال اینجاست که چطور ریشه حسادت در کودکان را پیدا کنیم و با آگاهی و دانش و تخصص بتوانیم اثرات حسادت را در زندگی کودکان کمرنگ کرده یا از بین ببریم.
چیزی که جالب است به آن توجه کنید این است که در الگوی حسادت غالباً نوعی ترس هم دیده میشود. وقتی به معنای حسادت در فارسی نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم که کلمه رشک در معنای حسادت آورده شده است و در واقع احساسی ناراحت کننده از دستاورد یا داشتن نعمتی است که فرد دیگری آن را دارد.
در کودکان از این احساسات دیده میشود و در واقع اگر حسادت در کودکان را درمان نکنید، میتواند عواقب ناخوشایند در بزرگسالی برای آنها ایجاد کند. حسادت آمیزه‌ای از احساسات مختلف از جمله رنج، ترس، ناامنی، احساس مالکیت و سوءظن را شامل میشود. در واقع کودک به دلیل احساس حسادتی که ممکن است تجربه کند بد اخلاق و عصبی خواهد شد و این موضوع میتواند باعث ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه و حرکت‌های تکانه‌ای در کودک شود.
بروز حسادت در کودکان میتواند به شکل‌های مختلف خودش را نشان دهد. گاهی اوقات ممکن است شما با توجه به کودک دیگری متوجه شوید که فرزند شما رفتاری نامناسب از خود بروز می‌دهد و یا با درخواست‌های زیاد برای جمع آوری اسباب بازی و انبار کردن آنها رفتار حسادت گونه خود را بیان می‌کند. والدین باید با توجه به رفتارهای کودک سعی کنند تا شناخت بهتری از فرزندشان داشته باشند.
به شما توصیه می‌کنیم به گونه‌ای رفتار کنید که حسادت فرزندتان تحریک نشود، اما در عین حال سعی کنید با کمک یک مشاور با تجربه حسادت در کودکتان را درمان کنید.
آشنایی با انواع حسادت در کودکان
شاید برای شما این سوال مطرح شود که حسادت در کودکان چیست و چطور می‌توان آن را شناسایی کرد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که عوامل متعددی باعث حسادت در کودکان میشود و باعث میشود تا رفتارهای نامناسب از کودکان بروز پیدا کند که میتواند به صورت گریه کردن، داد زدن، ظاهر عصبانی، پرخاشگری، گوشه‌گیری و رفتارهای این چنینی باشد. در ادامه شما را با انواع عواملی که میتواند باعث ایجاد حسادت در کودکان شود آشنا کرده‌ایم.
حسادت به مال دیگران
یکی از مواردی که میتواند باعث حسادت در کودکان شود، داشتن دارایی‌های سایر دوستان و همکلاسی هایشان می‌باشد. برای مثال ممکن است فرزند شما بگوید که دوست‌هایش ایکس باکس دارند و او ندارد. حتی شما می‌توانید حسادت را در کودکان نوپا هم مشاهده کنید که با برداشتن اسباب بازی هم سن و سال‌هایش حسادت خود را بروز می‌دهد.
کودکان با افزایش سن یاد می‌گیرند که وسایل دیگران را بدون اجازه برندارند، اما این موضوع مانعی برای حسادت در کودکان نخواهد شد و در درخواست‌های آنها تغییری ایجاد نمی‌کند. یکی از راه‌هایی که شما می‌توانید برای رفع حسادت‌های مالی در کودکان انجام دهید، این است که با فرزندتان صحبت کنید و به او بگویید که هر خانواده استاندارد خودش را دارد.
اگر فرزندتان تمایل زیادی به داشتن یک اسباب بازی خاص داشت، می‌توانید به او بگویید که با کمی برنامه‌ریزی و پس‌انداز می‌توانید اسباب بازی مورد علاقه او را برایش تهیه کنید. به این شکل کودک احساس می‌کند که مورد توجه قرار گرفته و میتواند به اسباب بازی دلخواهش برسد.
راه‌های رفع حسادت در کودکان میتواند ساده‌تر از رفع حسادت در بزرگسالان باشد. بنابراین سعی کنید با صحبت‌های دوستانه با کودکتان به او کمک کنید تا با درک بهتر شرایط و لذت بردن از داشته‌های خود احساس حسادت را در خود کمتر کند.
همچنین می‌توان گفت که اگر فرزند شما عادت به داشتن لوازم گران قیمت دارد و مدام در این مورد شما را تحت فشار می‌گذارد باید راهکار دیگری را به کار بگیرید. برای مثال می‌توانید به او بگویید که اگر در انجام کارهای خانه به شما کمک کند، مبلغی پول به او می‌دهید و او میتواند با پس‌انداز کردن مبالغی که از این طریق به دست می‌آورد، بخشی از هزینه کالایی که می‌خواهد را پرداخت کند. به این شکل هم مسئولیت پذیر خواهد شد و هم از احساس حسادت خود می‌کاهد. برطرف کردن احساس حسادت در کودکان میتواند تا حد زیادی زندگی را برای آنها شیرین‌تر کند.
حسادت در مدرسه
ممکن است فرزند شما به مهارت‌های تحصیلی یا ورزشی همسن و سالان خود حسادت کند و قطعاً این موضوع میتواند روی عملکرد او تاثیر منفی بگذارد. وقتی فرزند شما نسبت به هم سن و سال‌های خود حسادت داشته باشد، باعث میشود تا توانایی‌های منحصر به فرد خویش را نبیند و با احساس افسردگی مواجه شود. حسادت در کودکان به دلیل روحیه حساسی که دارند، میتواند تا حد زیادی انرژی و روحیه شاد آنها را کاهش دهد.
در اینجا وظیفه والدین است که به فرزندشان کمک کنند تا توانایی‌ها و مهارت‌های منحصر به فرد خود را ببینند. همچنین شما می‌توانید به فرزندتان اجازه دهید که حسادت خود را بیان کند و سپس با ذکر نقاط مثبت شخصیت فرزندتان به او یادآور شوید که شاید او در یک زمینه ورزشی یا موسیقی نسبت به همسالان خود استعداد کمتری داشته باشد، اما قطعاً در زمینه‌ای مهارت و توانایی بالاتری خواهد داشت. والدین میتواند با پیدا کردن نقاط قوت فرزندشان مانع از رشد حسادت در کودکان شده و با در نظر گرفتن نقاط قوت فرزندشان مسیر رشد و پیشرفت را پیش روی فرزندشان قرار دهند.
حسادت در روابط اجتماعی
یکی دیگر از مواردی که میتواند باعث ایجاد احساس حسادت در کودکان شود، درباره حسادت در روابط اجتماعی است. البته باید به این نکته متذکر شویم که شما هرگز نباید احساسات کودک خود را کم اهمیت جلوه دهید. کودکان ممکن است به راحتی احساس حسادت را تجربه کنند و بعد از آن احساس تنهایی و ناراحتی میتواند به سراغ آنها بیاید.
برای مثال اگر دوستان فرزند شما بدون اینکه به او بگویند به مهمانی رفته باشند یا یک بازی انجام داده باشند ممکن است فرزند شما احساس حسادت را تجربه کند. حسادت در کودکان میتواند به همین اندازه ساده باشد.
در اینجا لازم است شما با فرزندتان صحبت کنید و اجازه دهید که او احساسش را بیان کند. همچنین باید به او بگویید که چرا احساس کرده که نادیده گرفته شده و سپس به او کمک کنید که احساس ارزشمندی کند. شما می‌توانید با برگزاری یک مهمانی کوچک و دعوت از دوستان او کاری کنید که فرزندتان احساس ارزشمندی را تجربه کند.
حسادت خواهر و برادر
حسادت در کودکان میتواند در خانواده و در بین خواهران و برادران اتفاق بیفتد. گاهی اوقات تولد یک فرزند میتواند باعث ایجاد حسادت در فرزند بزرگتر شود و یا ممکن است یکی از فرزندان شما در زمینه درسی یا ورزشی نسبت به سایر فرزندان موفقیت‌های بیشتری کسب کرده باشد.
حسادت در کودکان به راحتی خودش را نشان می‌دهد. اما این وظیفه والدین است که با در نظر گرفتن نقاط قوت هر یک از فرزندان و بالا بردن اعتماد به نفس و عزت نفس در آنها مانع از رشد حسادت در وجود فرزندانشان شوند. برای اینکه بتوانید احساس حسادت در کودکان را در منزل متوقف کنید، باید ویژگی‌های مثبت هر یک از فرزندان خود را در بین اعضای خانواده بیان کنید و به این خاطر از آنها تقدیر نمایید.
سن حسادت در کودکان
یکی دیگر از موضوعاتی که والدین باید درباره آن آگاهی داشته باشند، سن حسادت در کودکان می‌باشد. حسادت در همه سنین مشاهده میشود، حتی نوزادان نوپا نیز احساس حسادت را تجربه می‌کنند.
حسادت در نوزادان
یکی از موضوعاتی که میتواند برای بسیاری از خانواده‌هایی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، مشاهده شود حسادت به کودکان دیگر خانواده یا حسادت در نوزادان می‌باشد. حسادت در نوزادان با بقای آنها برابری می‌کند. نوزادان نیاز دارند تمام توجه والدین خود را داشته باشند، زیرا بقای آنها به این موضوع وابسته است و پاسخ سریع والدین به نیازهای آنها امنیت آنها را تامین خواهد کرد.
اما اگر شما فرزند کوچک دیگری هم دارید و به تازگی صاحب نوزادی شده‌اید، توجه زیاد شما به نوزاد میتواند باعث ایجاد احساس حسادت در کودکان دیگر شود. برای اینکه بتوانید این حسادت را رفع کنید باید با فرزندتان صحبت کنید و به او این اطمینان را بدهید که دوستش دارید و به نیازهای او اهمیت می‌دهید. او را متوجه سازید که فرزند نوزاد شما نیاز به توجه و حمایت بیشتری دارد و شما همین کارها را برای فرزند بزرگترتان نیز انجام داده‌اید.
حسادت در کودکان نوپا
کودکان نوپا هم مانند نوزادان حسادت را تجربه می‌کنند. برای اینکه شما بتوانید حسادت در کودکان نوپا را کمرنگ کنید، باید صبر و حوصله زیادی به خرج دهید و سعی کنید از انجام کارهایی که حسادت او را تحریک می‌کند، حتی برای شوخی و خنده خودداری کنید. هر چقدر که شما احساس امنیت بیشتری به فرزندتان بدهید بروز رفتارهای حسادت گونه در او کمتر خواهد شد و همین موضوع باعث میشود تا پرخاشگری و داد زدن در کودکان نوپا کمتر شود.
فراموش نکنید که کودک شما احتیاج به توجه زیادی دارد. در سنین پایین اولویت باید توجه به درخواست‌های کودک نوپا باشد. شما باید تا دو سالگی رفع نیازهای فرزندتان را در اولویت قرار دهید. بعد از آن باید کم کم مفهوم صبر کردن را به فرزندتان آموزش دهید و برای رفع حسادت در کودکان بالای دو سال می‌توانید با بیان جملات ساده، در آغوش گرفتن و ایجاد احساس امنیت و دوست داشته شدن به فرزندتان کمک کنید تا احساس ارزشمندی نماید.
حسادت در کودکان پیش دبستانی
احساس حسادت در کودکان ۳ و ۴ ساله با بروز رفتارهای متفاوت‌تر خود را نشان می‌دهد. در این سن نیز کودکان نیاز به توجه زیاد والدین خود دارند و علاوه بر آن توجه سایر همبازی‌های خود را نیز طلب می‌کنند. کودکان در این سن درک بیشتری از محیط خود داشته و منطقی‌تر هستند و این موضوع به این معناست که والدین میتوانند به آنها کمک کنند تا با درک شرایط، رفتارهای حسادت گونه را در خود کاهش دهند.
اگر فرزند شما با بروز رفتارهایی نشان می‌دهد که توجه شما را می‌خواهد، باید به رفتار او پاسخ داده و او را مطمئن کنید که به او اهمیت می‌دهید. حسادت در کودکان میتواند به شکل‌های ساده خودش را نشان دهد. برای مثال ممکن است شما در حال صحبت کردن با تلفن باشید و فرزندتان مدام صحبت شما را قطع کند و چیزی از شما بخواهد.
شما می‌توانید به او اطمینان دهید که می‌دانید که او به توجه شما نیاز دارد، اما لازم است چند دقیقه صبر کند تا صحبت شما تمام شود. به این شکل احساس مخربی به کودک نداده‌اید و در مقابل به او این اطمینان را داده‌اید که به او توجه خواهید کرد. به این شکل می‌توانید از بروز حسادت در کودکان جلوگیری کنید.
حسادت در کودکان مدرسه‌ای
دلایل حسادت در کودکان میتواند متفاوت باشد و در سنین مختلف به صورت‌های متفاوتی خودش را نشان دهد. کودکان در مدرسه میتوانند به دلایل مختلفی احساس حسادت را تجربه کنند و والدین باید با مشاهده نقاط مثبت فرزندشان به او کمک کنند تا نقاط ضعف خودش را کمتر کرده و عزت نفسش را بالا ببرد.
مقایسه کودک با دیگران
یکی از ریشه‌های حسادت در کودکان، مقایسه فرزندتان با دیگران است. درست است که والدین همواره سعی می‌کنند بهترین خدمات و امکانات را برای فرزندشان تهیه کنند، اما مقایسه کردن کودک با کودکان دیگر یا حتی خواهر و برادرهایش میتواند اثراتی به شدت مخرب بر شخصیت او داشته باشد. بنابراین به شما توصیه می‌کنیم هرگز فرزند خود را در هیچ زمینه‌ای با دیگران مقایسه نکنید.
رفتار بیش از حد محافظه‌کارانه والدین
یکی دیگر از مواردی که باعث حسادت در کودکان میشود، رفتار والدین است. وقتی والدین بیش از حد معمول از فرزند خود محافظت کنند، کودک احساس گمگشتگی خواهد کرد و به محض مشاهده کودکانی که اعتماد به نفس بیشتری از او دارند، حساس حسادت را تجربه می‌کند.
رقابت ناسالم
مورد بعدی که باعث ایجاد احساس حسادت در کودکان میشود، رقابت ناسالم است . کودکان عاشق بازی و رقابت هستند اما ممکن است والدین در مواقعی که لزومی برای رقابت وجود ندارد، کودکشان را تشویق به رقابت کنند. برای مثال ممکن است یک کودک در یک مهمانی یک بازی را به خوبی انجام می‌دهد یا شعر زیبایی می‌خواند. شما هم به زور از فرزندتان می‌خواهید که شعری بخواند در حالی که فرزند شما دوست ندارد. همین احساس فشار باعث ایجاد احساس حسادت در کودکان میشود.
والدین مستبد یا کنترلگر
یکی دیگر از مواردی که باعث ایجاد احساس حسادت در کودکان میشود قوانین سفت و سخت است که والدین مستبد یا کنترلگر برای فرزندانشان در نظر می‌گیرند. ممکن از فرزند شما حتی دلیل وجود این قوانین را ندارد و همین موضوع باعث میشود تا احساس حسادت و خشم در وجود او شکل بگیرد. هر چقدر که محیط منزل شما خشک‌تر و قوانین شما بیشتر باشد، احساس خود کم بینی در فرزندان بیشتر میشود و همین موضوع باعث بروز احساس حسادت در کودکان خواهد شد.
آشنایی با علائم حسادت در کودکان
حسادت در کودکان با علائم مختلفی خودش را نشان می‌دهد و شما می‌توانید به راحتی این رفتار را شناسایی کرده و برای رفع آن اقدامات لازم را انجام دهید. علائم حسادت در کودکان شامل موارد زیر میشود.
وقتی کودک خودش را با دیگران مقایسه می‌کند، نشان می‌دهد که احساس ناخوشایندی را تجربه کرده و ممکن است شروع به اوقات تلخی کند. کودک کاری می‌کند که شما عصبانی شوید. رفتار بعدی که نشان دهنده حسادت در کودکان می‌باشد این است که کودک کاری می‌کند تا شما از رفتار او عصبانی شوید.
برای مثال اگر کودک به خواهر یا برادر کوچکتر یا بزرگتر خود حسادت کرده باشد، رفتارهایی از خود نشان می‌دهد که توجه شما را جلب کند و شروع به بدرفتاری می‌کند در این مواقع شما باید با آموزش کنترل هیجان در کودکان آرامش را در محیط برقرار کنید و به طور مستقیم به فرزندتان بگویید که به صحبت‌های او گوش می‌کنید. به این شکل می‌توانید حسادت در کودکان را کنترل کنید.
مورد بعدی بروز رفتارهای پرخاشگرایانه در کودکان است. کودک حسود معمولاً رفتار پرخاشگرایانه از خود نشان می‌دهد و ممکن است به خواهر یا برادر خود یا دوستان خود زورگویی هم داشته باشد. حتی ممکن است آسیب زدن به خواهر یا برادر نیز در این میان دیده شود. والدین باید به این موضوع توجه داشته باشند که حسادت در کودکان میتواند باعث بروز رفتارهای آسیب زننده نیز شود.
احساس ناامنی در کودک نیز یکی دیگر از علائم حسادت در کودکان است. والدین میتوانند به راحتی با در آغوش گرفتن کودک و بیان جملات محبت آمیز به او اطمینان خاطر دهند که دوستش دارند و به این شکل از بروز رفتارهای پرخاشگرایانه جلوگیری کنند.
سن حسادت در کودکان
شروع سن حسادت در کودکان معمولاً از دو سالگی آغاز میشود. در واقع زمانی که کودک شروع به درک تفاوت‌های خود با دیگران می‌کند یا می‌خواهد با دیگران به رقابت بپردازد و احساس شکست را تجربه می‌کند حسادت را نیز تجربه خواهد کرد. احساس حسادت در کودکان در سنین ۴ و ۵ سالگی افزایش پیدا می‌کند و لازم است تا والدین با توجه کافی در این زمینه به فرزندشان کمک کنند تا با افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس مراحل رشد خود را به خوبی طی کند. علائم حسادت در کودکان از نظر روانشناسی شامل موارد زیر است :
گاز گرفتن
طبق مطالعات انجام شده مشخص شده است که کودکانی که احساس حسودی را نسبت به خواهران یا برادران خود تجربه کرده‌اند، میتوانند این احساس را با گاز گرفتن، کتک زدن یا آسیب زدن به آنها از خود نشان دهند.
نیاز به توجه
احساس حسادت در کودکان میتواند خودش را با درخواست توجه بیشتر نشان دهد. ممکن است فرزند شما درباره کارهایی که قبلاً خودش به تنهایی انجام می‌داده از شما درخواست کمک داشته باشد. به شما پیشنهاد می‌کنیم که به این احساس فرزند خود توجه کنید تا احساس حسادت در او نهادینه نشود.
تغییر ناگهانی در رفتار
یکی دیگر از مواردی که نشان دهنده احساس حسادت در کودکان است، با تغییر ناگهانی در رفتار خودش را نشان می‌دهد. اگر کودک شما نسبت به چیزی احساس حسادت را تجربه کرده باشد ممکن است با بروز رفتارهای پرخاشگرایانه این موضوع را نشان دهد.
راهکار مقابله با حسادت در کودکان
یکی از روش‌هایی که می‌توانید در مقابله با حسادت در کودکان از خود نشان دهید این است که با کودکان درباره احساساتی که تجربه می‌کند، صحبت کنید. اگر کودک شما درباره احساساتش صحبت نمی‌کند، بهتر است که شما او را متوجه رفتارش بکنید، اما مراقب باشید که زیاده‌روی نکنید.
در هنگام صحبت با کودک مراقب عزت نفس او باشید. سعی کنید مسیر گفتگو را به گونه‌ای پیش ببرید که احساس رقابت را در او زنده نکنید .ذهن او را به یک رویکرد سالم درباره برد و باخت سوق بدهید. هرگز فرزندتان را در هیچ زمینه‌ای با سایر دوستانش یا حتی خواهران و برادرانش مقایسه نکنید. زمانی شروع به مکالمه کنید که کودک شما پذیرای صحبت‌های شما باشد.
احساساتی که تجربه کرده است را کم ارزش جلوه ندهید. به این شکل می‌توانید حسادت در کودکان را کنترل کرده و کم کم به فرزندتان کمک کنید تا با افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس در خودش و مشاهده نقاط قوتی که دارد، احساس شادی و نشاط بیشتری در زندگی داشته باشد و حسادتش کمتر شود.
سوالات متداول
علائم حسادت در کودکان چیست ؟
علائم مختلفی در کودکان میتواند بیان کننده احساس حسادت باشد که در متن مقاله به طور کامل به آن اشاره شده است.
ریشه حسادت در کودکان چیست ؟
نیاز به توجه و احساس امنیت میتواند مهمترین دلیل برای ایجاد حس حسادت باشد اما برای دریافت پاسخ کامل این سوال باید به متن مقاله مراجعه نمایید.
حسادت در کودکان از چه سنی آغاز میشود ؟
کودکان میتوانند از سنین ۲ سالگی احساس حسادت را تجربه کنند و در سنین ۴ و ۵ سالگی احساس حسادت میتواند در آنها شدیدتر شود.
