درس دهم: خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم
موضوع درس دهم: خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم، بررسی پدیده‌هایی است که به دلیل کوچکی بیش از حد، قابل مشاهدهی مستقیم نیستند. برای مشاهدهی این پدیده‌ها از دستگاهی به نام میکروسکوپ استفاده می‌شود. میکروسکوپ با استفاده از انرژی نورانی می‌تواند اجزای خیلی کوچک مانند یاخته‌ها (سلول‌ها) را بسیار بزرگ‌تر نمایش دهد.
میکروسکوپ
در درس خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم بیان شده که بدن موجودات زنده از یاخته (سلول) تشکیل شده است. در حالی که در بدن ما میلیارد‌ها یاخته وجود دارد، بدن بعضی جانداران تنها از یک یاخته تشکیل می‌شود. یاخته‌ها بسیار کوچک هستند به همین دلیل برای مشاهدهی آن‌ها از میکروسکوپ استفاده می‌کنیم.
اجزای جهان خاکی
می‌توان این گونه بیان کرد که جهان خاکی ما از سه قسمت زیر تشکیل می‌شود:
- یک قسمت جهان از اجزای بسیار کوچک تشکیل شده است که برای مشاهدهی اجزای این بخش نیاز به تجهیزاتی مانند ذره‌بین و میکروسکوپ داریم.
- بخش دوم، جهانی است که با حواسمان قادر به مشاهدهی اجزای آن هستیم.
- بخش سوم جهان از اجزایی بسیار بزرگ مانند اجرام آسمانی تشکیل می‌شود. برای مشاهدهی این بخش نیاز به دوربین و تلسکوپ (دوربین نجومی) داریم.
ساختمان میکروسکوپ
تدریس خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم را با معرفی اجزای میکروسکوپ آغاز می‌کنیم. اجزای میکروسکوپ عبارتند از:
| نام اجزا | کاربرد |
|---|---|
| عدسی چشمی | برای دیدن، باید چشم در مقابل این عدسی قرار گیرد. |
| عدسی‌های شیئی | شی مورد نظر را پس از آماده سازی در مقابل عدسی شیئی قرار می‌دهیم. |
| تغییردهنده‌ی فاصله‌ی عدسی‌ها | از این بخش میکروسکوپ با تغییر فاصله‌ی عدسی‌ها می‌توان تصویر واضح‌تری به دست آورد. |
| پیچ نگه‌دارنده | این پیچ، مجموعه‌ی عدسی‌ها را روی دسته‌ی میکروسکوپ نگه می‌دارد. |
| صفحه‌ی چرخان عدسی‌های شیئی | این صفحه امکان استفاده از عدسی مناسب را برای مشاهدهی بهتر نمونه، فراهم می‌کند. |
| گیره | وظیفه‌ی گیره، نگه داشتن لام در جای مناسب است. |
| دسته | عدسی‌ها روی بخشی به نام دسته نصب می‌شوند. دسته روی پایه قرار گرفته است. |
| پیچ تنظیم تند | این پیچ روی دسته نصب شده است و برای تنظیم سریع استفاده می‌شود. |
| پیچ تنظیم کند | این پیچ روی پیچ تنظیم سریع نصب می‌شود و برای تنظیم کند استفاده می‌شود. |
| پیچ جا‌به‌جا کننده‌ی لام (تیغه) | این پیچ لام را جا‌به‌جا می‌کند تا تصویر به وضوح دیده شود. |
| صفحه‌ی میکروسکوپ | این صفحه زیر عدسی‌های شیئی قرار و در وسط آن نیز سوراخی قابل تنظیم وجود دارد. روشنایی لامپ به میزان لازم از این قسمت به نمونه می‌تابد. |
| کندانسور (متراکم کننده‌ی نور) | روشنایی تصویر توسط این بخش تنظیم می‌شود. |
| لامپ | برای روشنایی نمونه، لامپ در زیر صفحه‌ی میکروسکوپ قرار می‌گیرد. |
| پایه | تمامی اجزای میکروسکوپ روی بخشی قرار می‌گیرد که پایه نام دارد. |
| پیچ تنظیم میزان نور | برای تنظیم ورود میزان نور از سوراخ صفحه، از این پیچ استفاده می‌شود. |
| کلید | از کلید برای روشن و خاموش کردن میکروسکوپ استفاده می‌شود. |
در ادامه‌ی آموزش خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم به منظور آشنایی بیشتر با میکروسکوپ لازم است تا در مورد استفاده و نقش آن در دنیای امروز به جمع‌آوری اطلاعات بپردازید. با مشاهدهی ویدیوهای آموزشی علوم تجربی ششم مدرسه مجازی آی نو می‌توانید نکات مهم امتحانی این مبحث را به شیوه‌ای جذاب و آسان فرابگیرید.
کار با میکروسکوپ
برای استفاده از میکروسکوپ در ادامه‌ی آموزش درس خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم ابتدایی لازم است تا طبق مراحل زیر پیش بروید:
- عدسی‌ها را تمیز کنید.
- صفحه‌ی میکروسکوپ را در پایین‌ترین حالت ممکن قرار دهید.
- عدسی شیئی با بزرگنمایی کم را در مسیر نور قرار دهید.
- یکی از نمونه‌های آماده‌ی داخل آزمایشگاه را که به صورت لام آماده است، روی صفحه در بین گیره به نحوی قرار دهید که تیغک (لامل) آن روی سطح بالایی قرار گیرد و نور از آن عبور نماید.
- درون عدسی چشمی نگاه کنید و با پیچ تنظیم، صفحه‌ی میکروسکوپ را به آرامی بالا بیاورید.
- به محض مشاهدهی تصویر، با پیچ جا‌به‌جا کننده، لام را به اندازه‌ای حرکت دهید که تصویر در وسط میدان دید قرار گیرد و به وضوح دیده شود.
- در این مرحله عدسی با بزرگنمایی متوسط را در مسیر نور قرار دهید و تصویر را تنظیم نمایید.
- در اخرین مرحله، عدسی با بزرگنمایی زیاد را در مسیر نور قرار دهید و تصویر نهایی را تنظیم کنید.
تهیه نمونه
در ادامه‌ی درس خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم لازم است تا با تهیه‌ی نمونه‌های زیر مشاهدات خود را بنویسید. با ترسیم شکل این نمونه‌های مشاهده شده توسط میکروسکوپ می‌توانید به تثبیت مطالب در ذهن خود کمک نمایید.
- بال مگس یا حشرات دیگر
- گرده‌های گل
- نمونه‌ی آب از نهر‌های مختلف
- مخمر نان (از نانوایی یا با نام خمیر مایه از فروشگاه‌ها تهیه کنید. در آب بریزید و یک قطره از آن را زیر میکروسکوپ قرار دهید)
توجه داشته باشید که باید این نمونه‌ها را با حضور والدین خود تهیه و نکات بهداشتی را هنگام تهیه‌ی آن‌ها کاملا رعایت نمایید.
اجزایی که در این نمونه‌ها خواهید یافت عبارتند از:
- گیاهان ریزی که به صورت رشته‌های سبز رنگ دیده می‌شوند. این گیاهان جلبک نام دارند (نمونه‌ی آب)
- جانداران ریز تک یاخته‌ای یا چند یاخته‌ای ساده (نمونه‌ی آب)
- قارچ‌های تک یاخته‌ای (نمونه‌ی مخمر)
میکروسکوپ های امروزی
از مهم‌ترین نکات خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم، کاربرد عدسی‌ها در میکروسکوپ است. شما در علوم پنجم با عدسی‌ها آشنا شده‌اید. میکروسکوپ‌های امروزی از کنار هم قرار دادن چندین عدسی ساخته می‌شوند. توسط این عدسی‌ها، یک تصویر بزرگ و روشن از جسم دیده می‌شود. میکروسکوپ‌های نوری امروزی قادر هستند تصویری تا 2000 برابر جسم ایجاد نمایند.
با تماشای ویدیو آموزشی خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم مدرسه مجازی آی نو می‌توانید به بررسی دقیق‌تر نکات مهم این مبحث بپردازید.
مشاهده اخته های گیاهی و جانوری
درادامه‌ی ارائه‌ی خلاصه خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم به منظور مشاهدهی یاخته‌های گیاهی و جانوری به انجام دو فعالیت زیر می‌پردازیم:
مشاهده یاخته ی گیاهی
در این فعالیت شما می‌توانید یاخته‌های اطراف روزنه را که به آن یاخته‌های نگهبان می‌گویند، مورد بررسی قرار دهید. برای این‌که این یاخته‌ی گیاهی را با مکروسکوپ مشاهده نمایید لازم است تا طبق مراحل زیر پیش بروید:
- برگ تازه‌ی گیاه تره یا شمعدانی را تا بزنید. در این مرحله باید برگ بشکند.
- با حرکت مورب یک نیمه روی نیمه‌ی دیگر، بخش شفافی که روی سطح بالایی و پایینی برگ وجود دارد، را جدا کنید.
- تکه‌ی کوچکی از آن را روی لام بگذارید.
- یک قطره آب روی آن بریزید.
- لامل را روی آن قرار دهید.
- چه مشاهده می‌کنید؟ شکل آن‌چه را می‌بینید، بکشید.
مشاهده ی یاخته جانوری
در ادامه‌ی درس خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم برای مشاهدهی یاخته‌ی جانوری توسط میکروسکوپ لازم است تا به طریق زیر پیش روید:
- تعدادی یاخته‌ی سطحی کنده شده‌ی دهان را به همراه مقداری بزاق دهان روی لام منتقل نمایید.
- آن را روی لام بکشید تا یک سطح نازک روی لام تشکیل دهد.
- لامل را روی آن قرار دهید و زیر میکروسکوپ به مشاهدهی آن بپردازید.
- برای نمونه‌های بی رنگ می‌توان با استفاده از یک قطره محلول آبی متیل یا لوگول، نمونه را رنگ کرد. در این صورت اجزای یاخته بهتر مشاهده می‌شوند.
- شکل مشاهده شده زیر میکروسکوپ را نقاشی کنید.
دقت کنید که حتما باید قبل و بعد از آزمایش، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
مرور آسان کتاب علوم ششم با آی نو
به منظور آموزش این درس می‌توانید از ویدیوهای درسی مدرسه مجازی آی نو استفاده نمایید. علاوه بر آموزش ویدیویی خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم با مراجعه به سایت مدرسه مجازی آی نو می‌توانید به ویدیوهای آموزشی سایر دروس پایه ششم نیز دسترسی داشته باشید.
ویدیوهای آموزشی خیلی کوچک خیلی بزرگ علوم ششم مدرسه مجازی آی نو با کیفیتی مناسب ارائه شده‌اند و تلاش ما بر این است که صفر تا صد درس‌های کتاب علوم ششم بدون محدودیت (زمانی یا مکانی) در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرند. این ویدیوها توسط اساتید مجرب علوم ارائه شده‌اند و شما می‌توانید در هر زمان و هر مکانی، همراه با این آموزگاران حرفه‌ای به مطالعه‌ی مباحث علوم ششم بپردازید.
