آموزش درس روان شناسی رشد
مبحث روان شناسی رشد یکی از مباحث مهم در علم روان شناسی به شمار می‌آید. از این رو درس دوم در کتاب روان شناسی، به بررسی این مقوله‌ی مهم اختصاص دارد. در شروع مبحث روان شناسی رشد، ابتدا اهداف مطالعه‌ی این درس تعیین می‌شود. با تعیین هدف مطالعه برای دانش‌آموزان، روند فراگیری جهت دار خواهد شد. دانش‌آموزان در انتهای مطالعه‌ی این درس باید بتوانند:
- تعریفی از روان شناسی رشد به زبان خود بیان کنند و باید این کار را با گردآوری اطلاعات و شواهدی در ارتباط با ویژگی‌های رشد خود و دیگران انجام دهند.
- ابعاد و فرآیندهای رشد را با مقایسه‌ی دو تصویر از کودکی و نوجوانی خود، مشخص کنند.
- اهمیت برخی دوره‌ها و برخی ابعاد رشد را با توجه به نقش ابعاد آن‌ها در زندگی به طور خلاصه گزارش کنند.
- ضرورت کسب هویت در دوره نوجوانی و رشد و شکل گیری هویت را به اختصار توضیح دهند.
مقدمه درس دوم روان شناسی
درس دوم: روان شناسی رشد با یک مقدمه در مورد کودکی که با وجود رسیدن به سن شش سالگی، آمادگی حضور در مدرسه را ندارد، آغاز می‌شود. با همین مقدمه به سراغ آموزش روان شناسی رشد می‌رویم و مفاهیم اساسی این بحث را مورد بررسی قرار می‌دهیم. این مفاهیم شامل موارد زیر می‌شوند:
تعریف روان شناسی رشد
روان شناسی رشد، شاخه‌ای از علم روان شناسی است که تلاش می‌کند تغییراتی را که در طول زندگی، از زمان تشکیل نطفه تا زمان مرگ، در آدمی رخ می‌دهد را مطالعه کند.
عوامل موثر بر رشد
درادامه‌ی تدریس روان شناسی رشد به این نتیجه می‌رسیم که عوامل موثر بر رشد، معلول دو دسته عوامل محیطی و وراثتی هستند. ویژگی‌های افراد و تغییراتی که در طول زندگی، از دوره جنینی تا دوره سالمندی، در افراد رخ می‌دهد معلول این دو عامل است.
عوامل وراثتی
یکی از عوامل موثر بر رشد، عوامل وراثتی است. عوامل وراثتی ایجاد کننده صفاتی هستند که از قبل در فرد نهفته است. برخی از این صفات از بدو تولد مشخص هستند ولی بسیاری از آن‌ها با رشد نوزاد به تدریج مشخص می‌شوند.
در واقع یک آمادگی خاص نهفته لازم است تا کودک این صفات را نشان دهد. در روانشناسی به رفتارهایی که وابسته به آمادگی زیستی است، «رسش یا پختگی» می‌گویند. رسش یا پختگی به معنای دسته‌ای از تغییرات است که به آمادگی زیستی وابسته است و با گذشت زمان طبق یک برنامه طبیعی انجام می‌گیرد.
به عنوان مثال کودک انسان به طور میانگین در 15 ماهگی بدون کمک راه می‌رود. با بررسی رسش می‌توان برخی از ویژگی‌های رفتاری و شناختی را در دامنه‌های سنی متفاوت پیش بینی کرد.
عوامل محیطی
عواملی که در بیرون از فرد وجود دارند و بر نحوه‌ی بروز تغییرات در جنبه‌ها و در مراحل مختلف رشد تاثیرگذار هستند، به عوامل محیطی معروفند. یادگیری، یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است.
مراحل مهم رشد در فراخنای زندگی
ابعاد مختلف رشد در طول زندگی یا فراخنای زندگی به مراحل مختلف تقسیم می‌شود.
- دو سال اول زندگی را دوران طفولیت می‌نامند.
- دوره کودکی اول از سن 2 الی 7 سال است.
- دوره کودکی دوم از سن 7 الی 12 سالگی است.
- دوره نوجوانی از 12 الی 20 سالگی است.
- جوانی (بزرگسالی اول) از 20 الی 40 سالگی است.
- میان سالی (بزرگسالی دوم) از 40 الی 65 سالگی است.
- پیری از 65 سال به بالا می‌باشد.
در ادامه درس روان شناسی رشد، به ویژگی‌های رشد در سه دوره قبل از تولد، دوره کودکی و دوره نوجوانی می‌پردازیم.
ویژگی های رشد در دوره قبل از تولد
با تشکیل نطفه با بارور شدن تخمک توسط اسپرم، سلول تخم با 46 کروموزوم تشکیل می‌شود. کروموزوم‌ها صفات را از پدر و مادر و گذشتگان آن‌ها، منتقل می‌کنند. اما عوامل محیطی نظیر سن مادر، کیفیت تغذیه، فشار روانی، آلودگی محیط و … نیز بر روند رشد جنین تاثیرگذار است.
ویژگی های رشد در دوره کودکی
در ادامه روان شناسی رشد درباره ویژگی‌های رشد در کودکی صحبت خواهیم کرد. منظور از رشد کودک، رشد از زمان تولد تا 11 الی 12 سالگی است. در این دوره از زندگی، کودک دارای انواع رشد با ویژگی‌های متفاوت می‌باشد.
رشد جسمانی- حرکتی در کودکی
ابتدایی ترین و شاخص‌ترین جنبه رشد، رشد جسمانی – حرکتی است. این رشد از زمان تولد تا نوجوانی با سرعت و تغییرات بسیاری همراه است (افزایش قد، وزن، استحکام استخوان‌ها و …).
رشد شناختی در دوره کودکی
منظور از رشد شناختی، رشد توانایی‌های مرتبط با فرآیندهایی مانند ادراک، حافظه، استدلال، قضاوت، حل مسئله، تصمیم‌گیری و توانایی‌های زبانی کودک است.
رشد هیجانی در دوره کودکی
رشد هیجانی در کودکی فرآیندی پیچیده است که نه تنها مستلزم آگاهی از هیجانات خود کودک، بلکه مستلزم آگاهی از هیجانات اطرافیان اوست. رشد هیجانی در دوره کودکی معطوف به سه هیجان ترس، خشم و محبت است.
با توجه به رشد آگاهی کودکان از هیجان‌های مختلف و واکنش اطرافیان (به ویژه مادر)، سه هیجان نام برده به هیجان‌های مرکب دیگر مانند احساس پشیمانی، سپاسگزاری و ترحم تعمیم می‌یابد. برای آموزش نکات مهم این مبحث کافیست سری به ویدیوهای آموزشی روانشناسی یازدهم انسانی مدرسه مجازی آی نو بزنید.
رشد اجتماعی در دوره کودکی
انسان موجودی اجتماعی است و از بودن با دیگران لذت می‌برد. این آگاهی به تدریج در کودک شکل می‌گیرد. لبخند، اولین نشانه رشد اجتماعی کودک است که در حدود 2 الی 3 ماهگی بروز می‌کند. ترس از غریبه‌ها در 8 ماهگی بروز می‌نماید. در 4 الی 5 سالگی، بازی‌های موازی در کودکان شکل می‌گیرد اما در دوره دبستان بچه‌ها با هم بازی می‌کنند.
رشد درک اخلاقی در دوره کودکی
تشخیص این که چه کاری خوب یا چه کاری بد است نیاز به رشد دارد. رشد درک اخلاقی در برگیرنده قوانین و مقررات اجتماعی، اصول شرعی و عرفی است که تعیین می‌کند انسان‌ها در رابطه با دیگران چگونه باید رفتار کنند.
ویژگی های رشد در دوره نوجوانی
در دوره نوجوانی به طور ناگهانی، تغییرات زیادی ایجاد می‌شود. از سن 12 الی 20 سالگی در حیطه‌های مختلف، این تغییرات سریع با انواع مختلف رشد شناخته می‌شوند.
رشد جسمانی و بلوغ جنسی در دوره نوجوانی
تغییر قد، وزن، رشد مغز، عضلات، استخوان‌ها و … از جمله تغییراتی هستند که در هنگام بلوغ و در زمان کمی به وقوع می‌پیوندد. از ویژگی‌های رشد جسمانی در این دوره می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
- رشد جسمانی در دوران بلوغ، ناگهانی و به سرعت است.
- در دوران بلوغ با رشد اعضای تناسلی، بلوغ جنسی روی می‌دهد.
رشد شناختی در دوره نوجوانی
تغییرات شناختی در نوجوانان شگفت‌آور است. در این دوره تفکر فرضی شکل می‌گیرد. فرضیه سازی، پیش بینی یک موقعیت از احتمال‌های موجود و استدلال از علائم رشد شناختی در این دوره است.
- حافظه نوجوانان بهتر از کودکان قادر به رمز گردانی، اندوزش و بازیابی اطلاعات است.
- نوجوانان در اندیشه‌ی فراگرفتن «چگونه به خاطر سپردن و تقویت حافظه» می‌باشند. به این نوع مهارت آموزی «فرا حافظه» می‌گویند.
- نوجوانان قادر به نظارت، ارزیابی و تغییر جهت تفکر به صورت لحظه به لحظه هستند.
- سرعت تفکر نوجوانان با افزایش قابل توجهی همراه است.
- نوجوانان قادر به ظرفیت سازی حافظه هستند.
- در حالی‌که کودکان پردازش ادراکی سطحی دارند، نوجوانان دارای پردازش ادراکی عمیق می‌شوند.
لازم به ذکر است، هر چند نوجوانان در مقایسه با کودکان توانایی شناختی بسیاری دارند اما در به‌کارگیری آن‌ها، پختگی لازم را ندارند. این تغییرات شناختی سبب پیامدهای ناسازگارانه‌ای می‌شود.
رشد هیجانی در دوره نوجوانی
به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی در دوره نوجوانی، تحریک پذیری افزایش می‌یابد و حالات هیجانی نوجوانان به سرعت تغییر می‌کند. مهارت‌هایی از قبیل کنترل خشم و ورزش کردن در این دوره به نوجوان کمک موثری می‌کنند.
با آموزش ویدیویی روان شناسی رشد مدرسه مجازی آی نو می‌توانید با نکات مهم این درس آشنا شوید.
رشد اجتماعی در دوره نوجوانی
بودن در کنار همسالان در دوره نوجوانی، لذت بخش است. از این رو، گرایش نوجوان نسبت به این گروه از افراد بیشتر می‌شود. البته این بدان معنی نیست که او از محیط امن و پر محبت خانواده گریزان خواهد بود.
رشد و شکل گیری هویت در دوره نوجوانی
هویت دارای اجزای متعددی است. این اجزا شامل ویژگی‌های جسمی، جنسی، اجتماعی، شناختی، اخلاقی، هیجانی، آرمانی و شغلی است که در مجموع، هویت فرد را می‌سازند. نوجوانانی که خود را می‌پذیرند و هویت مثبتی برای خود قائل هستند به لحاظ روانی از افرادی که هویتی منفی دارند، سالم‌تر هستند.
رشد درک اخلاقی در دوره نوجوانی
در دوره نوجوانی زمینه‌های رشد اخلاقی در نوجوان افزایش می‌یابد و از نکات روان شناسی رشد، درباره رشد درک اخلاقی، این است که نوجوان در خلوت خود باید به این درک برسد که « شخصی صادق و مهربان است».
خود آرمانی و خود واقعی
حود واقعی همان ویژگی‌های فردی است که هر فردی دارد. در حالی که خود آرمانی ویژگی‌هایی است که فرد دوست دارد، داشته باشد. در این مقاله به ارائه‌ی خلاصه روان شناسی رشد بسنده کردیم اما به شما پیشنهاد می‌کنیم که برای یادگیری نکات مهم امتحانی، ویدیو آموزشی روان شناسی رشد مدرسه مجازی آی نو را مشاهده کنید.
