آشنایی با اصول روش تدریس کاوشگری
یکی از روش‌های جدید در دنیای امروز، روش تدریس کاوشگری میباشد. روش آموزشی میتواند شگفتی‌ها و جذابیت‌های بی‌شماری را به دانشآموزان نشان دهد و تجربه جدیدی را برای آنها رقم بزند. در این روش آموزشی دانشآموزان به جای اینکه به طور مستقیم مطالب را از معلم دریافت کنند، لازم است تا با کاوش و جستجو در دنیای مفاهیم و ایده‌ها گام به گام به درک عمیقتر و کامل‌تری از موضوعات درسی خود دست پیدا کنند.
در واقع روش تدریس کاوشگری مانند یک سفر هیجان انگیز برای دانشآموزان به شمار می‌رود که آنها را به تفکر خلاقانه، حل مسئله و تصمیم گیری مستقل تشویق خواهد کرد. در روش‌های سنتی تدریس معلم رکن اصلی را در آموزش داشت، اما در روش یادگیری کاوشگری که به عنوان یکی از روش‌های نوین آموزشی در کشور به شمار می‌رود، دانشآموزان رکن اصلی را به عهده دارند و معلم به عنوان یک تسهیلگر یا راهنما به دانشآموزان کمک می‌کند تا به شکل عمیقتر علم و دانش لازم را کسب کنند.
به این شکل که دانشآموزان می‌توانند با کشف و تجربه ارتباطات بین مفاهیم جدید را درک کرده و آنها را به هم مرتبط کنند و به این شکل به مفهومی عمیقتر برسند. روش تدریس کاوشگری به دانشآموزان این امکان را می‌دهد تا فضایی برای پرسشگری و تجربه‌های عملی پیدا کند و همین موضوع باعث می‌شود تا علاقه و انگیزه بیشتری برای یادگیری در دانشآموزان ایجاد شود و از طرف دیگر به واسطه این دستاوردها اعتماد به نفس و عزت نفس دانشآموزان افزایش پیدا کرده و در مواجهه با چالش‌های مختلف زندگی رویکردی متفاوت‌تر را انتخاب خواهند کرد. اما حالا این سوال مطرح می‌شود که روش تدریس کاوشگری چیست و چگونه می‌توان از آن استفاده کرد؟
معرفی یادگیری کاوشگری
اگر بخواهیم به معرفی روش تدریس کاوشگری بپردازیم باید به این موضوع اشاره کنیم که این روش آموزش یکی از روش‌هایی است که در آن دانشآموزان می‌توانند با استفاده از فرایند پرسشگری، تحقیق و کشف مشغول یادگیری مطالب مختلف شوند و معلم به عنوان یک تسهیلگر و هدایت کننده به دانشآموزان کمک می‌کند تا در مسیر درست حرکت کرده و با طرح سوالات به روش تدریس کاوشگری، جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده به پاسخ مسائل مطرح شده برسند.
به این شکل یادگیری به یک فرایند فعال و مشارکتی تبدیل می‌شود و به جای اینکه دانشآموزان در منزل به دنبال حفظ کردن و یادگیری مطالب درسی باشند، در کلاس درس و با کمک همکلاسی‌های خود این مسیر را طی می‌کنند. اگر بخواهیم به یک مثال درباره روش تدریس کاوشگری اشاره کنیم، می‌توانیم به فرایند چرخه آب اشاره کنیم.
به جای اینکه معلم بخواهد الگوی چرخه آب را به شکل سنتی به دانشآموزان آموزش دهد، میتواند آنها را به یک کاوش میدانی ببرد و از آنها بخواهد تا با مشاهده و جمع آوری نمونه خودشان این چرخه را کشف کرده و برای دیگران توضیح دهند.
به این شکل دانشآموزان یاد می‌گیرند که با افزایش تعامل و همکاری با یکدیگر و نگاه دقیق‌تر به دنبال پیدا کردن پاسخ سوال بگردند. به همین ترتیب الگوی تدریس کاوشگری به دانشآموزان این امکان را می‌دهد تا یادگیری را به یک فرایند جذاب و پویا تبدیل کنند. اما مانند هر روش تدریس دیگری، روش تدریس کاوشگری نیز مراحل خود را دارد که باید آنها را در نظر بگیرید. در ادامه شما را با مراحل و اصول یادگیری کاوشگری آشنا کرده‌ایم.
مراحل و فرایند روش تدریس کاوشگری
همانطور که گفته شد روش یادگیری مشارکتی شامل چند مرحله میباشد که لازم است دانشآموزان به طور فعال این مراحل را در نظر گرفته و به این شکل در فرایند یادگیری مشارکت داشته باشند. وقتی هر کدام از این مراحل به درستی طی شود، میتواند دانشآموزان را در رسیدن به پاسخ درست سوال نزدیک‌تر کند. این مراحل به شرح زیر میباشد :
- پرسشگری
- جمع آوری اطلاعات
- تجزیه و تحلیل داده‌ها
- تدوین فرضیه
- آزمایش و راستی آزمایی فرضیه‌ها
- نتیجه‌گیری
- ارائه نتایج به معلم
برای اینکه بتوانید به کمک روش تدریس کاوشگری به پاسخ سوال‌های مطرح شده خود برسید، لازم است تا این مراحل را که به عنوان مراحل اجرای روش تدریس کاوشگری به شمار می‌رود را به درستی طی کنید.
پرسشگری
اولین قدم از روش تدریس کاوشگری پرسشگری میباشد که معلم با طرح سوالات چالش برانگیز این مرحله را پشت سر می‌گذارد. معلم سوالاتی را مطرح می‌کند که کنجکاوی و علاقه‌مندی دانشآموزان را برانگیخته کند و سوالات باید به گونه‌ای مطرح شود که دانش‌آموز را وادار به تفکر و جستجو نماید.
برای مثال معلم میتواند سوالاتی از این قبیل را مطرح کند که چرا آسمان آبی است ؟ یا چه عواملی باعث تغییرات آب و هوایی می‌شود ؟ سوالات میتواند تا حد زیادی دانشآموزان را به سمت تحقیق و پژوهش هدایت کند و به آنها کمک کند تا در فرایند یادگیری و ایجاد ارتباطات عمیقتر، عملکرد بهتری داشته باشد. مرحله پرسشگری در روش تدریس مشارکتی شباهت بسیار زیادی با روش تدریس مبتنی بر پرسش و پاسخ دارد.
جمع آوری اطلاعات
دومین مرحله در روش تدریس مشارکتی جمع آوری اطلاعات است که بعد از تعیین سوالات و موضوعات مورد بررسی قرار گرفته است. در این مرحله دانشآموزان به جمع آوری اطلاعات و داده‌های مرتبط می‌پردازند که می‌توانند از منابع مختلف مانند کتاب، مقالات، اینترنت و یا مصاحبه با افراد متخصص به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.
در حقیقت در این مرحله از روش تدریس کاوشگری دانشآموزان مهارتهای تحقیقاتی خود را تقویت می‌کنند و یاد می‌گیرند که چطور از منابع مختلف استفاده کرده و اطلاعات لازم خود را جمع آوری کنند. در طی این فرایند دانشآموزان مهارتهای مختلفی کسب می‌کنند و دانش و آگاهی آنها درباره مطالب مطرح شده بیشتر خواهد شد. همچنین یاد می‌گیرند که به شکل مستقل و نقادانه به مسائل نگاه کرده و راه حل‌های مناسب را به کمک منابع معتبر پیدا کنند.
تجزیه و تحلیل داده‌ها
در این قسمت از روش تدریس کاوشگری دانشآموزان باید اطلاعاتی که از منابع مختلف جمع آوری کرده‌اند را تحلیل و بررسی نموده و داده‌ها را دسته‌بندی کنند. سپس باید الگو و روابط بین داده‌ها را پیدا کرده و به شیوه کاوشگری به تحلیل عمیقتر و درک بهتری از موضوع دسترسی پیدا نمایند و در نهایت ارتباط پنهان بین داده‌ها را مشخص کنند.
به کمک روش تدریس کاوشگری دانشآموزان می‌توانند نتیجه‌گیری‌های منطقی‌تری ارائه دهند و به همین واسطه مهارت تفکر انتقادی در آنها تقویت خواهد شد.
تدوین فرضیه
قدم سوم در روش تدریس کاوشگری تدوین فرضیه میباشد. دانشآموزان باید بر اساس تجزیه و تحلیل داده‌ها فرضیه‌هایی را مطرح کنند که امکان رسیدن به پاسخ‌های احتمالی را برای آنها داشته باشد. همچنین دانشآموزان باید به این موضوع توجه داشته باشند که فرضیه‌ها باید منطقی و قابل آزمایش باشد تا دانشآموزان بتوانند با اجرای آزمایش‌ها و بررسی نتایج صحت و سقم فرضیه‌های خود را مورد ارزیابی قرار داده و پاسخ‌های جدید و معتبری به دست آورند.
آزمایش و بررسی فرضیه‌ها
قدم چهارم در روش تدریس کاوشگری آزمایش و بررسی فرضیه‌ها است. دانشآموزان در این مرحله باید فرضیه‌های خود را مورد آزمون و خطا قرار دهند و با انجام آزمایش‌های علمی، مطالعات میدانی یا مقایسه نتایج با داده‌های موجود به جمع‌بندی برسند. همچنین لازم است دانشآموزان با استفاده از ابزارها و روش‌های علمی به دقت نتایج خود را ثبت و تحلیل نمایند تا بتوانند نتیجه‌گیری دقیق‌تر و جامع‌تری داشته باشند.
ارائه نتایج
در قدم پنجم که آخرین مرحله از روش تدریس کاوشگری نیز میباشد لازم است تا دانشآموزان نتایج تحقیقات و یافته‌های خود را به صورت گزارش، ارائه شفاهی یا پروژه عملی به معلم و سایر همکلاسی‌های خود ارائه دهند. ارائه نتایج میتواند به صورت نوشتن مقاله یا ساختن پوسترهای آموزشی باشد. حتی ارائه به صورت شفاهی نیز قابل قبول خواهد بود.
به این شکل دانشآموزان یاد می‌گیرند که با انجام یک کار گروهی دانش و مهارت خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و به این شکل علاوه بر اینکه مهارتهای اجتماعی و تعاملات بین دوستان خود را تقویت می‌کنند، عزت نفس و اعتماد به نفسشان نیز افزایش پیدا می‌کند و این موضوع باعث تقویت مهارتهای ارتباطی و تفکر انتقادی در دانشآموزان خواهد شد.
مزایا و معایب روش یادگیری کاوشگری
انواع روش تدریس ابتدایی نوین در کنار مزایای بسیار زیادی که دارند و بازدهی بالایی که برای دانشآموزان به همراه می‌آورند، محدودیت‌هایی نیز خواهند داشت. روش تدریس کاوشگری نیز از این قاعده مستثنا نیست و شامل مزایا و معایبی میباشد که باید آنها را در نظر گرفت. مزایای یادگیری کاوشگری به شرح زیر است :
دانشآموزان با کمک روش تدریس کاوشگری شور، اشتیاق و انگیزه بیشتری برای یادگیری پیدا می‌کنند.
- اعتماد به نفس و عزت نفس در دانشآموزان افزایش پیدا می‌کند .
- مهارتهای اجتماعی و کار تیمی در دانشآموزان نهادینه می‌شود .
- یادگیری عمیقتر و ماندگارتر خواهد شد.
- دانشآموزان نحوه تحقیق و پژوهش را یاد می‌گیرد و منابع معتبر علمی را شناسایی می‌کنند.
به کمک روش تدریس کاوشگری مهارت‌هایی مانند مشاهده فعال، قدرت تجزیه و تحلیل، شجاعت و توانایی طرح پرسش، حس استقلال و اتکا به خود در جریان فرضیه‌سازی، آزمایشگری و رسیدن به نتیجه در دانشآموزان تقویت می‌شود.
در کنار مزایا و ارزشمندی‌های روش تدریس کاوشگری باید به محدودیت‌های آن هم اشاره کرد.
معایب یادگیری کاوشگری به شرح زیر است :
- صبر و حوصله معلم برای همگام شدن با دانشآموزان باید بیشتر از روش‌های سنتی باشد.
- کنترل و هدایتگری مسیر کاوشگری دشوار است و معلم باید آموزش‌های لازم را دیده باشد.
- زمان بیشتر برای به نتیجه رسیدن دانشآموزان به پاسخ پرسش ها لازم است.
- برقراری نظم و انضباط در کلاس درس دشوارتر از روش‌های آموزش سنتی میباشد.
همانطور که مشاهده می‌کنید، محدودیت‌های روش تدریس کاوشگری زیاد نیست و بخش اعظم آن به واسطه تبحر و مهارت معلم قابل کنترل میباشد. در کنار این محدودیت‌ها، مزایای استفاده از این روش آنقدر زیاد است که روش تدریس کاوشگری را به یک روش ارزشمند و پربازدهده تبدیل کرده است و دانشآموزان علاقه زیادی به استفاده از این روش آموزشی دارند.
در واقع الگوی روش کاوشگری بر پایه تحقیق و کشف فرایندها استوار است. در این روش دانشآموزان با کمک فرایند پرسشگری، تحقیق و کشف به یادگیری مطالب درسی خود می‌پردازند و همین موضوع میتواند یادگیری را برای آنها بسیار جذاب‌تر، عمیقتر و کامل‌تر نماید.
اگر بخواهیم به اصول یادگیری کاوشگری اشاره کنیم، باید بگوییم اصول این روش بر پایه کاوش و جستجو بنا شده است و این موضوع میتواند به دانشآموزان این فرصت را بدهد تا خودشان با کمک سایر همکلاسی‌هایشان و استفاده از تفاوت‌های فردی و توانایی‌های انفرادی با جستجو در منابع معتبر علمی و یا انجام آزمایشات زیر نظر معلم به عنوان یک راهنما و تسهیلگر مطالب مختلف علمی را یاد گرفته و رویکرد جدیدی در آموزش ایجاد کنند.
نمایش عروسکی در مدرسه مجازی آی نو
یکی از مدارس مجازی بسیار خوب در کشور مدرسه مجازی آی نو میباشد که با دارا بودن کادر حرفه‌ای و توانمند خود توانسته است ویدیوهای آموزشی بسیار ارزشمندی را در راستای اعتلای آموزش کشور تهیه نماید. روش تدریس کاوشگری یکی از روش‌های جدید در حوزه آموزش میباشد که برای همه مقاطع به ویژه مقطع ابتدایی بسیار جذاب و کاربردی است.
البته باید به موضوع اشاره کرد که سال اول و دوم ابتدایی رویکرد متفاوتی دارد و بهترین روش برای آموزش مطالب به دانشآموزان، استفاده از روش تدریس نمایشی میباشد. در سال اول و دوم ابتدایی دانشآموزان مهارتهای بسیار کمی دارند و لازم است تا ابتدا خواندن و نوشتن را یاد بگیرند.
به همین دلیل استفاده از روش‌های آموزشی که بر پایه کشف و یا انجام آزمایشات و تحلیل میباشد برای این گروه سنی دشوار بوده و جذابیتی ندارد. در مدرسه مجازی آی نو با استفاده از روش آموزش عروسکی ویدیوهایی به طور ویژه برای دانشآموزان سال اول و دوم ابتدایی تهیه شده است که شما میتوانید با مراجعه به سایت این مدرسه و تهیه اشتراک آن از این فیلم‌های آموزشی به راحتی استفاده نمایید.
برای استفاده از این ویدیوها فقط به اینترنت و یا گوشی هوشمند نیاز دارید و بعد از آن فرزند شما میتواند در یک محیط بسیار خلاقانه و شاد و به کمک معلمان برجسته که با استفاده از روش تدریس نمایشی اقدام به انتقال مفاهیم به دانشآموزان کرده‌اند، دروس مهمی همچون فارسی، ریاضی و علوم را به بهترین شکل ممکن و به صورت خط به خط و نکته به نکته یاد بگیرد.
به دلیل روش خاص آموزشی و فضای جذابی که در این ویدیوها ایجاد شده است، دانشآموزان جذب محیط آموزشی شده و بدون حواس پرتی و با علاقه مشغول یادگیری مطالب درسی خود خواهند شد. والدین هم می‌توانند نظارت کافی بر روند یادگیری مطالب به واسطه ویدیوهای آموزشی را داشته باشند و از آنجایی که استفاده از این امکان آموزشی نیازی به رفت و آمد به کلاس یا پرداخت هزینه‌های کلان معلم خصوصی ندارد، برای تمام فرزندان ایران زمین به عنوان یک روش کاربردی قابل دسترسی میباشد.
سوالات متداول
روش های تدریس یادگیری کاوشگری شامل چه مواردی است ؟
شما میتوانید برای دریافت پاسخ کامل این سوال به متن مقاله مراجعه نمایید.
آیا روش تدریس کاوشگری میتواند در بازدهی دانشآموزان اثرگذار باشد ؟
بله. از آنجایی که این روش آموزشی بر پایه کشف مفاهیم و استفاده از منابع تحقیقاتی میباشد، تاثیر بسیار زیادی بر تقویت مهارتهای اجتماعی و یادگیری عمیقتر مطالب درسی دارد.
مزایا و معایب روش تدریس کاوشگری شامل چه مواردی است ؟
در متن مقاله به طور کامل به این مورد پرداخته شده است.
