درس چهارم: سفر به اعماق زمین علوم ششم
سفر به اعماق زمین از آرزوهای دیرینه‌ی انسان است. در درس چهارم: سفر به اعماق زمین علوم ششم تصمیم داریم به اعماق زمین سفر کنیم. در این سفر هیجان انگیز، با ارابه‌ی علم به عمق زمین می‌رویم زیرا هنوز نمی‌توان مانند یک مسافر عادی به عمق زمین مسافرت کرد. وسیله‌ی نقلیه‌ی ما در این سفر، امواج لرزه‌ای است.
امواج لرزه ای
یک تلفن همراه را روی یکی از دو سر میز آهنی بگذارید و به آن زنگ بزنید. در سمت دیگر میز، اثر لرزش زنگ تلفن همراه را روی میز آهنی احساس خواهید کرد. امواج لرزه‌ای تلفن همراه از لایه‌های فلزی میز آهنی می‌گذرد و به شما می‌رسد.
در داخل کره‌ی زمین به دلایل مختلف سنگ‌ها می‌شکنند. در اثر این شکستگی ناگهانی سنگ‌ها، مقدار زیادی انرژی آزاد می‌شود. انرژی به صورت امواج لرزه‌ای به سطح زمین می‌رسند. هر موج لرزه‌ای از یک نقطه در داخل زمین شروع می‌شود که به آن کانون زمین لرزه می‌گویند. انتقال لرزه در لایه‌های درونی زمین به ما کمک می‌کند تا اطلاعات جامعی در مورد ساختمان درونی کره‌ی زمین به دست آوریم.
با آموزش ویدیویی سفر به اعماق زمین علوم ششم مدرسه مجازی آی نو می‌توانید سفری جذاب و شگفت انگیز را به درون لایه‌های زمین تجربه نمایید.
سفر امواج لرزه ای
خلاصه سفر به اعماق زمین علوم ششم را با سفر امواج لرزه‌ای آغاز می‌نماییم. ما در روی کره‌ی زمین منتظر می‌مانیم تا این امواج از سنگ‌های مختلف درون زمین عبور کنند و با یک سفر واقعی روی سطح زمین به ما برسند. برای درک چگونگی این سفر می‌توانید آزمایش زیر را انجام دهید:
آزمایشی برای درک سفر امواج لرزه ای
برای انجام این آزمایش مطرح شده در درس سفر به اعماق زمین علوم ششم کافیست طبق مراحل زیر پیش روید:
- در یک طرف یک میز آهنی بایستید و با دست به آن ضربه بزنید به طوری که دوستتان در طرف دیگر، این ضربه‌ها را احساس کند.
- این آزمایش را با میز‌های پلاستیکی و چوبی هم انجام دهید. نتیجه‌ی حاصل را بنویسید.
امواج زمین لرزه از سنگ‌های سخت و متراکم سریع‌تر از خاک‌های نرم عبور می‌کنند. دانشمندان با استفاده از تغییراتی که در سرعت این امواج ایجاد می‌شود، به میزان تراکم بافت لایه‌های درونی زمین پی می‌برند. با تماشای ویدیوهای آموزشی علوم ششم مدرسه مجازی آی نو می‌توانید با نکات مهم این مبحث آشنا شوید.
ساختمان درونی زمین
مطالعات امواج زمین لرزه در زمین، نشان‌دهنده‌ی لایه‌های متفاوتی در زمین است. سفر به اعماق زمین علوم ششم ابتدایی را با بررسی این لایه‌ها آغاز می‌کنیم.
لایه های درونی زمین از نظر ترکیب شیمیایی
بر اساس جنس مواد و ترکیب شیمیایی مواد تشکیل دهنده، زمین از سه قسمت اصلی پوسته، گوشته و هسته تشکیل می‌شود.
پوسته
پوسته، لایه‌ای است که ما روی آن زندگی می‌کنیم. معادن، ذخایر نفت و گاز، آب‌های زیر زمینی، اقیانوس‌ها، کوه‌های بلند و … روی این لایه قرار دارند. دمای پوسته در مکان‌های مختلف کره متفاوت است.
گوشته
گوشته لایه‌ی میانی زمین است، از زیر پوسته آغاز می‌شود و تا هسته ادامه دارد. جنس سنگ‌های این بخش با جنس سنگ‌های پوسته کاملا متفاوت و گوشته دارای دمای بسیار زیادی است.
هسته
درونی‌ترین و داغ‌ترین لایه‌ی زمین، هسته نام دارد. هسته در مرکز زمین قرار داشته و جنس سنگ‌های آن از نیکل و آهن است.
لایه های درونی زمین از نظر حالت مواد
مطالعات دانشمندان نشان می‌دهد که زمین بر اساس حالت مواد تشکیل دهنده (جامد، مذاب و خمیری) از پنج بخش تشکیل می‌شود.
گوشته بالایی سنگ کره
سنگ کره بالاترین بخش ساختمان درونی زمین است که ما روی آن زندگی می‌کنیم. درس سفر به اعماق زمین علوم ششم را با بیان ویژگی‌های منحصر به فرد این لایه ادامه می‌دهیم:
- سنگ کره بخش جامد از گوشته‌ی بالایی است.
- این بخش شامل پوسته و قسمت بالایی گوشته می‌باشد.
- ضخامت سنگ کره 100 کیلومتر است.
- سنگ کره روی خمیر کره حرکت می‌کند.
گوشته بالایی خمیر کره
خمیر کره در زیر سنگ کره قرار دارد. این بخش از ساختمان درونی زمین دارای ویژگی‌های زیر است:
- خمیر کره، بخش حالت خمیری زیر گوشته‌ی بالایی را تشکیل می‌دهد.
- این لایه‌ی خمیری شکل از زیر سنگ کره تا عمق 350 کیلومتری درون زمین ادامه می‌یابد.
- خمیر کره منشا آتش‌فشان‌ها و زمین لرزه‌ها می‌باشد.
گوشته زیرین
گوشته‌ی زیرین ضخیم‌ترین لایه‌ی درون زمین بوده و دارای مشخصات زیر است:
- گوشته‌ی زیرین بخشی جامد درون زمین است.
- این لایه‌ی کره‌ی زمین در زیر خمیر کره و بالای هسته‌ی خارجی قرار دارد.
- ضخامت این بخش جامد از 350 خمیر کره تا عمق 2900 کیلومتری زمین است.
هسته خارجی
سفر به اعماق زمین علوم ششم را با عبور از هسته‌ی خارجی ادامه می‌دهیم. این لایه دارای مشخصات زیر است:
- هسته‌ی خارجی از زیر گوشته‌ی زیرین آغاز می‌شود و تا هسته‌ی داخلی ادامه می‌یابد.
- بخش هسته‌ی خارجی دارای مواد مذاب است.
- ضخامت هسته‌ی خارجی از گوشته‌ی زیرین تا عمق 5100 کیلومتری زمین ادامه می‌یابد.
هسته داخلی
مشخصات هسته‌ی داخلی به شرح زیر است:
- هسته‌ی داخلی از زیر هسته‌ی خارجی آغاز می‌شود و تا مرکز زمین ادامه می‌یابد.
- از مهم‌ترین نکات سفر به اعماق زمین علوم ششم، جامد بودن هسته‌ی داخلی است. این بخش به دلیل وجود فشار زیاد ناشی از لایه‌های بالایی دارای مواد جامد است.
- ضخامت هسته‌ی داخلی بلافاصله پس از هسته‌ی خارجی تا عمق 6400 کیلومتری زمین ادامه می‌یابد.
در ادامه‌ی تدریس سفر به اعماق زمین علوم ششم لازم است تا با توجه به ویژگی‌های سنگ کره که می‌شناسید به سوال زیر پاسخ دهید:
«حرکت قطعات سنگ کره روی خمیر کره سبب پیدایش کدام پدیده‌ها می‌شود؟»
در نهایت نیز آموزش سفر به اعماق زمین علوم ششم را با انجام فعالیت زیر به پایان می‌بریم.
فعالیت: تهیه مدل لایه های کره ی زمین
با توپ پینگ پنگ و مقداری براده‌ی آهن، خاک رس، ماسه‌ی ریز، چسب و پارافین ژله‌ای می‌توانید مدلی از لایه‌های زمین بسازید. برای انجام این فعالیت لازم است تا طبق مراحل زیر پیش بروید:
- با گل رس یک کاسه درست کنید و اجازه دهید تا خشک شود.
- پارافین ژله‌ای را درون آب گرم قرار دهید تا ذوب و نرم شود.
- پارافین را درون کاسه‌ی گلی بریزید.
- روی سطح خارجی یک توپ پینگ پنگ، مقداری مخلوط ماسه و براده‌ی آهن را بچسبانید.
- قبل از سفت شده پارافین ژله‌ای، توپ پینگ پنگ آماده شده را در وسط کاسه، ثابت نمایید.
- توپ باید طوری قرار گیرد که قسمتی از آن خارج از پارافین ژله‌ای باشد.
اکنون سه لایه‌ی پوسته (گل رس)، گوشته (پارافین ژله‌ای) و هسته (توپ پینگ پنگ) را شبیه سازی نموده‌اید.
آموزش جامع دروس پایه ششم با آی نو
برای آموزش آسان این درس می‌توانید از ویدیو آموزشی سفر به اعماق زمین علوم ششم استفاده نمایید. لازم به ذکر است ویدیوهای درسی با کیفیت مدرسه مجازی آی نو در دسترس همه‌ی دانش‌آموزان در تمام نقاط کشور قرار دارد. به این ترتیب برای تماشای این ویدیوها با هیچ محدودیت زمانی یا مکانی رو‌به‌رو نخواهید شد.
