آموزش تاثیر مخلوط ها در زندگی علوم چهارم
مخلوط‌ها از اجزای جدایی ناپذیر زندگی ما محسوب می‌شوند. در درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم درباره‌ی این رابطه‌ی مخلوط‌ها با زندگی انسان، مطالب جالبی عنوان شده است. برای فراگیری این مطالب در خلاصه درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم، عناوین زیر را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
- مخلوط چیست؟
- انواع مخلوط‌ها کدامند؟
- محلول چگونه مخلوطی است؟
- چگونه می‌توان سریع‌تر چای شیرین تهیه کنید؟
- بررسی اثر گرما بر حل شدن مواد
- جداسازی مخلوط‌ها
- استفاده‌ی درست از مخلوط‌ها
درس دوم: مخلوط ها در زندگی علوم پایه چهارم
تدریس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم با تصویر رنگین زیبایی از مغزهای مختلف خوراکی آغاز می‌شود. این مغزهای خوراکی در کنار هم تابلوی زیبا و رنگینی را تشکیل داده‌اند. مرزهای بین آن‌ها فقط به دلیل تفاوت در نوع آن‌ها است. به محض به هم ریختن این مرزها، شما با مخلوطی روبه‌رو خواهید شد که در صورت لزوم می‌توانید دوباره آن‌ها را به همین صورت بچینید. اما این کار نیاز به اختصاص زمان زیادی دارد.
مخلوط چیست؟
این بار در آموزش مخلوط ها در زندگی علوم چهارم، ریختن شکر روی کیسه‌ی نخودچی‌ها و مخلوط شدن شکر و نخودچی‌ها چالشی است که در فروشگاه قنادی پدر احمد اتفاق می‌افتد. با این اتفاق، دو سوال در ذهن احمد شکل می‌گیرد:
- سوال 1: آیا می‌توان دانه‌های شکر را از نخودچی‌ها جدا کرد؟
- سوال 2: آیا می‌توان پس از جدا کردن دانه‌های شکر، دوباره آن‌ها را مصرف نمود؟
طبق معمول برای یافتن پاسخ این سوالات نیاز است تا فعالیتی انجام شود.
فعالیت اول درس دوم
به نظر شما برای جدا کردن مقداری ماسه، نمک و چند مهره و تیله چه باید کرد؟ برای انجام این فعالیت درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم کافیست طبق روش زیر پیش بروید:
- مقداری ماسه، نمک، چند عدد مهره و تیله، لیوان یونولیتی یا کاغذی، مداد، بشقاب و یک ظرف شیشه‌ای درب‌دار تهیه کنید.
- ماسه، نمک، تیله‌ها و مهره‌ها را در یک ظرف درب‌دار بریزید و تکان دهید.
- با نوک مداد چند سوراخ ریز در ته لیوان ایجاد کنید.
- پیش‌بینی کنید که اگر مواد را داخل لیوان بریزید چه اتفاقی می‌افتد؟
- بشقاب را زیر لیوان قرار دهید.
- در حالی که مواد داخل ظرف را در لیوان می‌ریزید، لیوان را آهسته تکان دهید.
- مشاهدات خود را یادداشت کنید.
اکنون می‌توانید به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
- آیا احمد می‌تواند با استفاده از این روش، دانه‌های شکر را ار نخودچی‌ها جدا کند؟
- آیا پس از جدا شدن شکر، شکل و جنس دانه‌های شکر تغییر می‌کند؟
تعریف مخلوط
با ریختن چند ماده مانند نمک، ماسه، تیله و مهره روی هم مخلوط به وجود می‌آید. در زندگی روزمره ما ناچار به تهیه‌ی مخلوط‌های زیادی هستیم. در واقع:
- انواع سبزی‌ها‌ی روی سفره‌ی ناهار مانند تربچه، شاهی، نعناع، تره و … یک مخلوط است.
- آجیل شامل مغزهای مختلف مانند پسته، بادام، بادام هندی، کشمش و … مخلوط است.
ویژگی های مخلوط جامد
ویژگی‌های مخلوط‌هایی که با مواد جامد ساخته می‌شوند عبارتند از:
- اجزای این نوع مخلوط‌ها، قبل از مخلوط شدن، هنگام مخلوط شدن و پس از جدا شدن از مخلوط کاملا مشخص هستند و می‌توان آن‌ها را از یکدیگر جدا کرد.
- هیچ تغییری در ماهیت اجزای این نوع مخلوط‌ها، قبل از مخلوط شدن، هنگام مخلوط شدن و پس از جدا شدن ایجاد نمی‌شود. یعنی در جنس، طعم و نوع آن‌ها با مخلوط شدن هیچ تغییری ایجاد نمی‌شود. به عنوان مثال اگر مغز پسته را از مخلوط آجیل جدا کنید، همان مغز پسته‌ی قبل از مخلوط شدن خواهد بود.
برای آشنایی بیشتر با مخلوط‌ها کافیست چند مخلوط را که دارای اجزای جامد هستند و در زندگی روزمره با آن‌ها روبه‌رو شده‌اید، نام ببرید.
انواع مخلوط ها کدامند؟
مخلوط‌ها همیشه از اجزای جامد تشکیل نمی‌شوند. از این رو می‌توان مخلوط‌ها را در انواع مختلف جامد در جامد، جامد در مایع، مایع در مایع و … مشاهده نمود. در جدول زیر با توجه به این که هر مخلوط از چه نوع موادی تشکیل شده است لازم است تا هر ماده را طبقه‌بندی کنید.
- مخلوط آب و روغن، مخلوط میوه‌های خشک و مخلوط شربت خاک شیر
با مثال‌های دیگر جدول را پر کنید.
| انواع مخلوط‌ها | ||
|---|---|---|
| جامد در جامد | جامد در مایع | مایع در مایع |
مخلوط‌های بالا از مواد مختلفی تشکیل شده‌اند و در نقاط مختلف مخلوط، اجزای مختلفی مشاهده می‌شوند. این گونه مخلوط‌ها در شیمی به مخلوط‌های غیر یکنواخت (ناهمگن) معروفند.
محلول چگونه مخلوطی است؟
به جز مخلوط‌های غیر یکنواخت برخی مخلوط‌ها هم هستند که از اجزای یکنواختی تشکیل می‌شوند. برای آشنایی با این دسته از مخلوط‌ها که محلول نامیده می‌شوند لازم است تا فعالیت زیر را انجام دهید.
فعالیت دوم درس دوم
برای انجام این فعالیت درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم کافیست طبق مراحل زیر پیش بروید:
- سه لیوان، سه حبه قند، سه قاشق گچ یا آرد، یک پارچ آب، قاشق و روغن مایع آماده کنید.
- لیوان‌ها را از شماره‌ی 1 الی 3 شماره‌گذاری کنید.
- داخل هر لیوان تا نیمه، آب بریزید.
- در لیوان شماره 1، سه حبه قند قرار دهید.
- در لیوان شماره 2، سه قاشق روغن مایع بریزید.
- در لیوان شماره 3، سه قاشق گچ یا آرد بریزید.
- محتویات هر سه لیوان را به هم بزنید و مشاهدات خود در جدول زیر بنویسید:
| شماره لیوان | نام مواد موجود در لیوان | شفاف است یا شفاف نیست | مواد درون لیوان ته نشین می‌شوند یا ته نشین نمی‌شوند |
|---|---|---|---|
| 1 | |||
| 2 | |||
| 3 |
در نهایت لازم است تا نتیجه‌ی به دست آمده از این فعالیت را بنویسید.
تعریف محلول
با انداختن قند در آب و هم زدن مخلوط، ذره‌های قند به آرامی از هم جدا و به طور یکنواخت در بین ذرات آب پراکنده می‌شوند. با چشم غیر مسلح ذرات قند مشاهده نخواهند شد. این مخلوط یکنواخت را محلول می‌نامیم. ویژگی‌های مخلوط‌هایی که محلول نامیده می‌شوند، عبارتند از:
- محلول، مخلوطی یکنواخت است.
- محلول‌ها شفاف هستند.
- هیچ یک از اجزای محلول ته‌نشین نمی‌شود.
- اجزای محلول را نمی‌توان با روش‌های معمولی جدا کرد.
حال لازم است تا مشخص کنید که کدام یک از مخلوط‌های زیر محلول هستند؟
- شربت سیاهدانه، زعفران دم‌کرده‌ی صاف شده
- آب و نمک
- آب و قند پس از به هم زدن
- آب و قند قبل از به هم زدن
- دوغ
دقت کنید که ممکن است در وهله‌ی اول بعضی از مخلوط‌ها، محلول به نظر برسند. باید به این گونه مخلوط‌ها فرصت دهید تا مواد ریز داخل آن‌ها ته‌نشین شوند. پس از اطمینان از ته نشین نشدن، می‌توانید مخلوط را محلول بنامید.
چگونه می توان سریع تر چای شیرین تهیه کرد؟
برای بررسی یکی از مهم‌ترین نکات مخلوط ها در زندگی علوم چهارم، لازم است تا درباره‌ی تهیه‌ی سریع چای شیرین با هم صحبت کنیم. در واقع در ادامه این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهیم که چگونه می‌توانیم سرعت حل شدن شکر در چای را افزایش دهیم؟
بررسی اندازه ذرات ماده حل شدنی
به نظر شما برای تهیه‌ی سریع‌تر چای شیرین بهتر است از کدام ماده‌ی شیرین کننده (شکر، پودر قند یا نبات) استفاده کنیم؟ برای بررسی صحت پیش‌بینی خود لازم است تا فعالیت زیر را انجام دهید:
فعالیت سوم درس دوم
برای انجام این فعالیت درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم کافیست طبق مراحل زیر پیش بروید:
- سه لیوان شماره‌گذاری فعالیت قبل، سه شاخه نبات با جرم برابر و یک زمان سنج تهیه کنید.
- در هر لیوان تا نیمه آب بریزید.
- یکی از شاخه نبات‌ها را به صورت کامل نگه دارید، دومی را خرد و سومی را با کوبیدن توسط هاون، کاملا پودر کنید.
- در لیوان شماره 1، شاخه نبات کامل را بیندازید و هم‌زمان با هم زدن، زمان سنج را روشن کنید تا نبات به طور کامل در آب حل شود. زمان لازم برای حل شدن را در جدول زیر یادداشت کنید.
- با همین روش، حل شدن نبات خرد شده و پودر نبات را در لیوان‌های شماره 2 و 3 تکرار کنید. زمان‌های حاصل را در جدول بنویسید و با هم مقایسه کنید.
| نوع ماده | زمان لازم برای حل شدن (ثانیه) |
|---|---|
| شاخه نبات | |
| نبات خرد شده | |
| پودر نبات |
اکنون با توجه به نتیجه‌ی به دست آمده لازم است تا درباره‌ی زمان‌ها به سوالات زیر پاسخ دهید:
- در کدام لیوان، نبات سریع‌تر در آب حل می‌شود؟
در لیوان شماره 3 که حاوی پودر نبات است، عمل حل شدن سریع‌تر انجام می‌شود.
- از انجام این آزمایش چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
اندازه‌ی ذرات ماده‌ی حل شدنی در سرعت حل شدن تاثیر می‌گذارد. هر چه ذرات ریزتر باشند عمل حل شدن سریع‌تر انجام می‌شود.
بررسی اثر گرما بر حل شدن مواد
امکان پیش‌بینی و انجام فعالیت جهت صحیح بودن پیش‌بینی در درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم، یکی از روش‌های فراگیری این درس به شمار می‌آید. برای بررسی اثر گرما بر حل شدن مواد لازم است تا پیش‌بینی کنید که شکر در آب سرد سریع‌تر حل می‌شود یا آب داغ؟
برای درستی پیش‌بینی خود کافیست فعالیت زیر را انجام دهید.
فعالیت چهارم درس دوم
برای انجام این فعالیت ضروری است که به طریق زیر پیش بروید:
- لیوان، مقداری شکر، قاشق، آب داغ، آب سرد، آب معمولی (نیم گرم) و زمان سنج تهیه کنید.
- در یک لیوان تا نیمه آب معمولی پر و دو قاشق چای خوری شکر به آب لیوان اضافه کنید. زمان سنج را هم‌زمان با هم زدن مخلوط به کار بیندازید. تا حل شدن کامل شکر در آب، زمان را در جدول زیر یادداشت کنید.
- با همان میزان آب داغ و آب سرد آزمایش را تکرار کنید و نتایج به دست آمده را در جدول زیر یادداشت نمایید.
| نوع آب | زمان لازم برای حل شدن (ثانیه) |
|---|---|
| داغ | |
| نیم‌گرم | |
| سرد |
- می‌توانید نتایج را روی نمودار ستونی (که زمان لازم برای حل شدن بر حسب ثانیه روی محور عمودی و نوع آب روی محور افقی نوشته می‌شود) رسم کنید.
در ادامه با توجه به نتایج حاصل لازم است تا به سوالات زیر پاسخ دهید:
- شکر در کدام آب سریع‌تر حل می‌شود؟
شکر در آب داغ، سریع‌تر حل می‌شود.
- از این فعالیت چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
دما در میزان حل شدن ماده‌ی حل شدنی تاثیر دارد. هر چه دما بیشتر باشد، حل شدن سریع‌تر است.
- برای تهیه‌ی سریع یک لیوان شیر عسل خنک چه راه‌هایی پیشنهاد می‌کنید؟
یک راه این است که ابتدا کمی از شیر را داغ کنید زیرا عسل در شیر داغ سریع‌تر پخش می‌شود. سپس بقیه‌ی شیر خنک را اضافه کنید.
جداسازی مخلوط ها
در ادامه‌ی درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم کتاب علوم به معرفی انواع روش‌های جداسازی مخلوط‌ها و محلول‌ها می‌پردازیم.
روش جداسازی مخلوط شکر و نخودچی
برای جدا کردن دو نوع ماده‌ی جامد در مخلوط با اندازه‌ی ذرات متفاوت از الک (سرند) استفاده می‌کنیم. برای این منظور مخلوط نخودچی و شکر را روی الک می‌ریزیم و آهسته الک را تکان می‌دهیم. ذرات کوچک شکر از الک رد می‌شوند و ذرات بزرگ نخودچی روی الک باقی می‌مانند.
روش جداسازی مخلوط آب، نمک و شن
در جدا سازی این مخلوط که شامل ذرات ریز شکر (ماده‌ی حل نشدنی در آب) و ذرات ریزتر نمک (ماده‌ی حل شدنی در آب می‌باشد، از دو مرحله‌ی صاف کردن و تبخیر استفاده می‌شود. با انجام دو فعالیت زیر با این دو روش جداسازی مخلوط‌ها آشنا می‌شوید.
برای انجام این دو فعالیت به مقداری ورق آلومینیومی، نمک، آب، کش، پارچه‌ی توری یا کاغذ صافی، کاغذ صافی، ماسه‌ی دانه ریز، قاشق، ماژیک و لیوان نیاز دارید.
مرحله اول: روش جداسازی شن از آب و نمک (مرحله صاف کردن)
برای انجام فعالیت درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم کافیست طبق روش زیر پیش بروید:
- با ماژیک روی دو لیوان حروف (آ) و (ب) را بنویسید.
- در لیوان (آ) یک قاشق نمک و یک قاشق ماسه بریزید و مخلوط را کاملا هم بزنید.
- بررسی کنید که کدام ماده پس از هم زدن مشاهده نمی‌شود؟
- روی لیوان (ب) یک توری بیندازید و با کش توری را روی لیوان محکم کنید.
- محتویات لیوان (آ) را روی توری یا کاغذ صافی خالی کنید.
- بررسی کنید که کدام ماده با روش صاف کردن از مخلوط جدا می‌شود و روی کاغذ صافی باقی می‌ماند؟
مرحله دوم: روش جداسازی نمک از آب (مرحله تبخیر)
در ادامه درس مخلوط ها در زندگی علوم چهارم می‌توانید با عمل تبخیر، نمک را از آب جدا سازید. برای این که بدانید تبخیر چگونه صورت می‌گیرد لازم است تا مطابق روش زیر پیش روید:
- چند قطره از مخلوط آب و نمک لیوان (ب) را روی ورقه‌ی نازک آلومینیومی بچکانید و صبر کنید تا آب آن خشک شود. پیش‌بینی کنید که چه اتفاقی می‌افتد؟
- نتایج حاصل از فعالیت‌های فوق را در جدول زیر یادداشت نمایید:
| روش‌های جدا کردن | نتیجه | |
|---|---|---|
| ماده یا مواد جدا شده | ماده یا مواد باقی مانده | |
| صاف کردن | ||
| تبخیر |
در ادامه لازم است تا درباره‌ی روش‌های جداسازی زیر گفتگو کنید:
- ریختن چای از قوری در فنجان
- پاک کردن سبزی
- گرفتن دوغ از ماست
آیا میدانید نمک خوراکی چگونه تهیه می‌شود؟
استفاده‌ی صحیح از مخلوط ها
ما در زندگی روزانه از مخلوط‌های بسیاری استفاده می‌کنیم. برای استفاده‌ی صحیح از مخلوط‌ها لازم است تا به باید و نباید‌های زیر توجه کنید:
- نباید در استفاده از مخلوط‌ها زیاده‌روی کنید. استفاده‌ی بیش از حد مایع دستشویی یا انواع شامپوها برای بدن مضر است و احتمال بروز آسیب‌های جدی را به وجود می‌آورد.
- نباید شوینده‌های مختلف را با یکدیگر مخلوط کنید. این کار در بسیاری از موارد، خطرناک است.
- نباید مخلوط یا محلولی که نمی‌شناسید را بچشید، ببویید یا لمس کنید
- باید هنگام استفاده از مخلوط‌ها یا محلول‌ها روی ظرف آن‌ها را به دقت مطالعه کنید.
فراگیری مخلوط ها در زندگی علوم چهارم با آی نو
برای بررسی درس‌های علوم، بهترین روش استفاده از ویدیوهای آموزشی است. با تماشای ویدیو آموزشی مخلوط ها در زندگی علوم چهارم که در مدرسه مجازی آی نو تهیه شده است، می‌توانید با مخلوط‌ها و محلول‌ها به شیوه‌ای جذاب آشنا شوید و از ویژگی‌های آن‌ها اطلاع یابید.
با استفاده از اطلاعات کاملا دقیق در مورد مخلوط‌ها می‌توانید پایه‌ی درس شیمی خود را در دبیرستان قوی کنید. با آموزش ویدیویی مخلوط ها در زندگی علوم چهارم مدرسه مجازی آی نو با بهترین کیفیت علوم را فرا خواهید گرفت.
