نشانه های والدین سمی و شناخت نحوه برخورد و جلوگیری از آسیب رفتارهای سمی

هر آنچه که باید درباره والدین سمی بدانید!

والدین سمی بودن و یا بزرگ شدن زیر سایه چنین پدر و مادرهایی بیشترین آسیب‌های روحی و روانی را به فرزندان وارد می‌کند. متاسفانه یکی از خطرناک‌ترین مسائل در رابطه با فرزندپروری سمی این است که معمولا خود آن والد از سمی بودن رفتار خویش آگاه نیست و به دلیل اختلالات روانی که مجموعه‌ای از آن‌ها او را به یک والد سمی تبدیل کرده است، هیچ عیب ایرادی در خود نمی‌بیند و گمان می‌برد که سبک تربیتی او درست‌ترین روش فرزندپروری است و اگر مشکلی وجود دارد، قطعا بر گردن افراد دیگر و یا علل خارجی می‌باشد.

در این مقاله به سراغ معرفی نشانه های والدین سمی و شناخت نحوه برخورد و مقابله با رفتارهای سمی رفته‌ایم تا اگر به عنوان یک والد شما نیز نشانه ای از این رفتارها را در خود دیدید، سعی در اصلاح و کنترل آن نمایید تا فرزند دلبندتان از رشد و پرورش در دامن یک خانواده سالم و حمایتگر لذت ببرد و در آینده نیز بتواند با روح و روانی سالم مسیر درست موفقیت و خوشبختی را در جامعه، زندگی شخصی و روابط خویش پیش گیرد. با ما همراه باشید.

والدین سمی کیستند؟

ابتدا باید به تعریف والدین سمی و پاسخ به این سوال مهم که والدین سمی کیست و چه ویژگی هایی دارد، بپردازیم تا با نگاهی آگاهانه و شناختی درست از پدران و مادران سمی گامی مهم و رو به جلو در رابطه با فرزندپروری و تربیت سالم و درست برداریم.

در واقع والدین سمی خالصانه اعتقاد دارند که عاشق فرزندان خود می‌باشند و البته که هیچ شک و شبهه‌ای در این باره وجود ندارد، اما در واقع مشکل از آن جایی آغاز می‌شود که چنین پدر و مادرهایی عشق‌ورزی به فرزندان و محبت کردن را با ادبیات و نگاه خود معنا می‌کنند و به طور کلی شناخت درستی از عشق و رفتارهای سالم ندارند.

در تعریف والدین سمی باید بگوییم که به طور کلی والدین تاثیر عمیقی بر رشد شخصیتی، عاطفی و روانی فرزندان خود می‌گذارند و بیشتر والدین به دنبال تربیت سالم فرزندان خویش هستند، اما برخی از رفتارهای مخرب و آسیب‌زا از سوی پدر و مادرها می‌تواند به طور جدی، اثرات منفی بر روح و روان کودکان بر جای گذارد.

این نوع والدین که اصطلاحا به آن‌ها والدین سمی گفته می‌شود، خواسته یا ناخواسته محیطی سرشار از استرس، ترس و عدم حمایت برای فرزندان خویش ایجاد می‌کنند و خانه را به مرکز حکومت خود و یا پادگان نظامی تبدیل می‌نمایند، اما آن چه که در بزرگسالی گریبان فرزندان چنین پدر و مادرهایی را می‌گیرد، این است که این محیط سمی که حاصل رفتارهای سمی والدین آن‌ها می‌باشد، حتی اگر فرسنگ‌ها از آن محیط دور شوند، با آن‌ها همراه خواهد بود.

اما خوشبختانه با آگاهی و شناخت درست از والدین سمی می‌توان به کنترل تمام این آسیب‌ها کمک کرد و این زنجیره معیوب را در یک نقطه قطع گرداند.

بنابراین اگر خواستید بدانید که والدین سمی یعنی چی فراموش نکنید که ممکن است خود شما نیز در زمره این پدر و مادرها یا قربانیان چنین والدینی باشید. پس با آگاهی از تعریف کلی والدین سمی که در ادامه گفته شده است، می‌توانید خود و فرزند خویش را از دام رفتارهای سمی و غلطی که ممکن است نسل به نسل در خانواده شما انتقال یافته باشد، نجات دهید؛ چرا که در اکثر مواقع والدین سمی خود قربانی تربیت یک پدر و مادر سمی بوده‌اند.

پس در پاسخی کلی‌تر به سوال والدین سمی کیست باید بگوییم که: «والدین سمی افرادی هستند که به جای ایجاد یک محیط سالم و حمایتی، رفتارهای مخرب و آسیب‌زا از خود نشان می‌دهند که می‌تواند تاثیرات منفی عمیقی بر رشد روانی، عاطفی و حتی جسمی فرزندانشان بگذارد. این والدین معمولا به طور مداوم در حال انتقاد، ایجاد احساس گناه، کنترل‌گری، عدم رعایت مرزهای سالم و عبور از حد و مرزهای فرزندان خود هستند و به هیچ وجه آن‌ها را تحت حمایت عاطفی کافی قرار نمی‌دهند و اتفاقا با این نوع حمایت به طور کامل مخالف می‌باشند.

لازم به ذکر است که رفتارهای پدر و مادر سمی می‌تواند آگاهانه یا ناآگاهانه باشد ولی متاسفانه در هر صورتی این رفتارهای سمی و مخرب زندگی فرزندان چنین والدینی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آن‌ها را با مشکلاتی مانند اضطراب، کمبود اعتماد به نفس، عزت نفس پایین و وابستگی‌های ناسالم مواجه می‌کند». در ادامه به بررسی تمام این ویژگی ها و مشکلاتی که در تعریف والدین سمی بیان شد، خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

ویژگی های پدر و مادر سمی

به طور کلی پدران و مادران سمی رفتارهای مخرب و آسیب‌زننده متعددی دارند که ممکن است به صورت آشکار یا پنهان بروز نماید. در ادامه به بررسی و معرفی مهم‌ترین و رایج‌ترین ویژگی های والدین سمی پرداخته‌ایم تا والدین عزیز و حتی فرزندانی که تحت سرپرستی و ترتیب چنین والدینی بوده‌اند، با آگاهی از این ویژگی های رفتاری بتوانند علت و ریشه مشکلات کنونی خود را دریابند و سعی در اصلاح آن نمایند. با ما همراه باشید.

کنترل گری افراطی

یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین ویژگی های والدین سمی کنترل‌گری بیش از حد آن‌ها نسبت به فرزندانشان می‌باشد. این نوع از والدین به طور مداوم سعی دارند که بر تمامی جنبه‌ها و ابعاد زندگی فرزند خود کنترل داشته باشند و هرگز به آن‌ها اجازه استقلال و خودمختاری نمی‌دهند. متاسفانه این کنترل‌گری از کوچک‌ترین انتخاب‌های فرزندشان مثل نوع لباس پوشیدن تا بزرگ‌ترین تصمیمات زندگی آن‌ها مانند انتخاب رشته دانشگاهی یا ازدواج را دربرمی‌گیرد.

در واقع والدین سمی نیاز شدیدی به کنترل‌گری دارند و با بهانه این که فرزند آن‌ها تجربه کافی در زندگی ندارد و به اصطلاح خیر و صلاح او را می‌خواهند، با ایجاد فضایی مستبدانه و سرشار از ترس و اضطراب قصد دارند با تصمیم گرفتن به جای فرزند خود، خوشبختی او را تضمین نمایند. اما باید بگوییم که این رفتار جز کاهش اعتماد به نفس فرزند و گرفتن قدرت تصمیم‌گیری او هیچ نتیجه‌ای ندارد.

شایان ذکر است این نوع رفتارهای سلطه‌جویانه تا همیشه در چنین خانواده‌هایی ادامه خواهد داشت و در بزرگسالی نیز به احتمال زیاد منجر به نوعی چسبندگی و وابستگی بیمارگونه از جانب هر دو طرف می‌شود و در آینده فرزند نیز بدون کنترل و سلطه والدین خویش نمی‌تواند قدم از قدم بردارد و تبدیل به فردی با وابستگی‌های افراطی در زندگی می‌گردد.

عدم حمایت عاطفی

عدم حمایت عاطفی والدین سمی یکی دیگر از نشانه های رفتاری چنین پدر و مادرهایی می‌باشد. این والدین اغلب از فرزندان خود حمایت عاطفی نمی‌کنند و حتی ممکن است احساسات و نیازهای روانی کودک خویش را نادیده گرفته و یا سرکوب نمایند و سعی در بی‌اهمیت جلوه دادن احساسات فرزند خویش کنند.

انتقاد و سرزنش مداوم

از بارزترین نشانه های والدین سمی انتقادگری و سرزنش بی‌وقفه کودکان خود می‌باشد. در واقع پدران و مادران سمی به جای تحسین و تقویت نقاط قوت فرزند خویش، به طور دائم از او انتقاد می‌کنند. این سرزنش‌ها حتی می‌تواند برای اشتباهات خیلی کوچک نیز باشد که متاسفانه تا مدت‌های طولانی آن اشتباه را دستاویزی برای سرزنش و انتقاد از فرزند خود می‌کنند.

ایجاد احساس گناه و شرم

یکی دیگر از ابزارهای کنترل والدین سمی دادن احساس گناه به فرزندان خویش است. آن‌ها سعی می‌کنند با شرمنده کردن و ایجاد حس گناه در فرزند خود، او را در هر کاری مقصر جلوه دهند.

نوسانات خلقی و بی ثباتی عاطفی

از دیگر ویژگی های والدین سمی رفتارهای ناپایدار و متناقض می‌باشد؛ به طوری که یک روز مهربان و حمایتگر هستند و روز دیگر بی‌رحم و بی‌تفاوت. همین رفتارهای بی‌ثبات فرزند را در یک وضعیت پرتنش و غیرقابل پیش‌بینی قرار می‌دهد و باعث رشد او در شرایطی عاری از امنیت عاطفی می‌گردد.

از طرفی نیز نوسانات خلقی پدر و مادر سمی باعث می‌شود که آن‌ها به زودی از کوره در بروند و با کوچک‌ترین و بی‌اهمیت‌ترین دلیلی رفتارهایی بسیار تند، خصمانه و تهاجمی از خود بروز بدهند. فراموش نکنید که این موضوع امنیت روانی کودک را برای همیشه تهدید می‌کند و باعث می‌گردد که هرگز والدین خود را به عنوان اشخاصی برای گفتگو و مشورت انتخاب ننماید. به طور کلی یک والد سمی علاقه دارد که محیط خانه را به فضایی پراسترس و پرفشار تبدیل کند، زیرا در غیر این صورت حس می‌کند که کنترل امور از دست او خارج شده است.

نداشتن مرزهای سالم با فرزندان

همان طور که ممکن است والدین سمی بیش از حد در زندگی شخصی و حریم خصوصی فرزند خود وارد شوند و به مرزهای او احترام نگذارند، از طرفی نیز این امکان وجود دارد که هیچ مرزی برای رفتارهای خود قائل نبوده و انتظارات غیرمنطقی از کودک خویش داشته باشند.

خودخواهی و خودمحوری

از بارزترین ویژگی های والدین سمی خودخواهی و خودمحور بودن آن‌ها می‌باشد. پدر و مادران سمی گمان می‌کنند دنیا حول محور آن‌ها می‌چرخد و همیشه سعی دارند که خواسته‌های خود را نسبت به نیازهای فرزندشان برتر بدانند. به همین دلیل نیز اشخاص مناسبی برای همدلی کردن نیستند و برای حل مشکلات و مسائل اصلا نمی‌توان روی آن‌ها حساب باز کرد؛ زیرا این افراد به قدری درگیر نیازها، هیجانات و خواسته‌های خود می‌باشند که با ایجاد کوچک‌ترین خللی در توجه به آن‌ها از کوره در می‌روند.

در واقع والدین باید توان و تحمل بیشتری نسبت به کودکان و فرزندان خود داشته باشند، اما یک والد سمی مدام به دنبال ارضای نیازهای خویش است و از طرفی نیز به دلیل این که فقط مسائل را از نگاه خود و به صورت تک بعدی می‌سنجد، در برطرف کردن مشکلات فرزند خود به طور کامل ناتوان می‌باشد.

خودشیفتگی

خودشیفتگی یکی از اختلالات رایجی است که بیشتر والدین سمی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و در واقع همین اختلال شخصیتی ریشه بسیاری از رفتارهای سمی آن‌ها می‌باشد. افراد خودشیفته به راحتی تمام مسئولیت‌ها را از دوش خود برداشته و هرگز نمی‌پذیرند که خطایی ممکن است از آن‌ها سر بزند. هم چنین نارسیست‌ها هوشمندانه می‌توانند با دستکاری روانی فرزندان خود آن‌ها را مقصر هر آن چه که پیش می‌آید، نشان دهند و استاد دادن حس گناه، سرزنش‌گری و بسیاری از ویژگی‌ های رفتاری مخرب نیز هستند.

داشتن نگاه تک بعدی و متعصبانه

از دیگر نشانه های والدین سمی اصرار و پافشاری بیش از حد آن‌ها بر روی نظرات و ارزش‌های خودشان می‌باشد. یک والد سمی بدون نگاهی چندجانبه و همین طور با نگاهی تک بعدی و متعصبانه اصرار دارد که هر آن چه او بدان اعتقاد دارد، درست و بی‌‌نقص است و هرگز نظرات مخالف را برنمی‌تابد. بنابراین چنین پدر و مادرهایی فرزندان خود را مجبور می‌کنند که مطابق خواسته‌ها و تصمیمات آن‌ها رفتار کنند و حتی مانند آنان بیاندیشند که البته این حکمرانی تا همیشه ادامه نخواهد داشت و در نهایت در جایی شکست خواهد خورد.

انتقادناپذیری

علی رغم این که والدین سمی به شدت در حال انتقاد کردن از فرزندان خود هستند، هرگز تاب و تحمل شنیدن هیچ انتقادی را از رفتارهای خود ندارند؛ چرا که آن‌ها معتقدند هیچ عیب و نقصی در رفتارشان وجود ندارد و هیچ کس حق اعتراض و انتقاد به آن‌ها را نخواهد داشت.

این رفتار آن‌ها تا حدود زیادی ریشه در کمبود عزت نفسشان دارد و به همین دلیل نمی‌توانند بپذیرند کسی، به خصوص اگر فرزند آن‌ها باشد که نسبت به او احساس برتری می‌کنند، آن‌ها را مورد نقد قرار دهد. بنابراین ممکن است که در مقابل انتقاد کردن فرزند خود واکنشی به مراتب تندتر و پرخاشگرانه‌تر از دیگران بروز دهند.

بدزبانی و استفاده از الفاظ رکیک

بدزبانی و استفاده از فحش و الفاظ رکیک از دیگر ابزارهای والدین سمی جهت آزار کلامی و روانی فرزندان خود است. یک والد سمی برای ایجاد ارتباط با کودک خویش اغلب او را با القاب یا کلمات زشت خطاب می‌کند و با داد و فریاد بر سر او سعی در ایجاد ترس در کودک دارد.

تحقیر کردن

از جمله نشانه های بارز رفتاری در پدر و مادر سمی تحقیر کردن فرزندان می‌باشد. یک والد سمی از هر ابزاری برای تحقیر فرزند خود استفاده می‌کند و در گفتگو با وی هوشمندانه از کلمات و جملاتی کمک می‌گیرد که بتواند او را بیش از پیش تحقیر کرده و نسبت به خود بی‌اعتماد کند. والدین سمی حتی از ویژگی های مثبت فرزند خویش نیز در راستای سرزنش و تحقیر وی سوءاستفاده می‌نمایند؛ مثلا با گفتن این جمله که چنین رفتاری از شخصی مثل تو با این میزان از تحصیلاتی که داری کاملا بعید بود، سعی در سرکوب و تحقیر فرزند خود دارند.

مقایسه کودک خود با دیگران

آن چه که در خانواده‌های سمی بسیار نمود پیدا می‌کند، مقایسه‌ کودک با همسالان خود و یا حتی بزرگترها است. والدین سمی برای تحقیر فرزند خود و به بهانه آگاه کردن کودک و کمک به پیشرفت وی او را با افراد دیگر مقایسه می‌کنند و با این کار تیشه به ریشه اعتماد به نفس و عزت نفس فرزند خود می‌زنند. پدر یا مادر سمی هرگز موفقیت‌ها و امتیازات فرزند خویش را نمی‌بیند و یا آن‌ها را ناچیز می‌شمارد، اما هر موفقیتی که دیگران کسب کنند، به نظر وی بسیار بزرگ جلوه می‌کند.

بنابراین از فرزند خود توقع کسب همان موفقیت را دارند و باید بگوییم که حتی اگر فرزند همان موفقیت و یا بیشتر از آن را نیز به دست آورد، باز هم راضی نخواهند بود و موضوع دیگری جهت مقایسه و ایجاد حس رقابت پیش خواهند کشید. این رفتار سمی علاوه بر این که باعث می‌شود، فرزند مدام حس خودکم‌بینی و رقابت با دیگران داشته باشد و نسبت به کودکان دیگر حسادت کند، به احتمال زیاد در بزرگسالی او را با مشکل کمال‌گرایی درگیر خواهد کرد.

تحمیل زندگی نازیسته خود به فرزندان

از آن جایی که رفتارهای سمی والدین ناشی از کمبودهایی است که در گذشته تجربه کرده‌اند، گاهی چنین والدینی با زورگویی، سلطه‌جویی، دادن حس گناه و حتی ارعاب فرزند خود را مجبور می‌کنند که زندگی نازیسته و آرزوهای بر باد رفته خود را محقق گرداند. در واقع، آن‌ها مسئولیت آرزوها و خواسته‌هایی را که خودشان نتوانسته‌اند بدان دست یابند بر گردن فرزند خویش انداخته و با هر ضرب و زوری که شده فرزند را به سراغ آرزوها و خواسته‌های خویش می‌فرستند.

باج گیری عاطفی و احساسی از فرزند

رفتار مخرب و آسیب‌زای دیگری که معمولا از والدین سمی سر می‌زند، باج‌گیری عاطفی و سوءاستفاده از احساسات فرزندان خود می‌باشد. این والدین با غرق شدن در نقش قربانی، ایجاد حس ترحم، تمارض به بیماری، افسردگی و حتی تهدید فرزند خود به طرد کردن وی مدام او را در معرض پذیرش خواسته‌های خود قرار می‌دهند. به محض این که که یک پدر و مادر سمی نقطه ضعف فرزند خود را دریابد، آن را دستاویزی جهت رسیدن به خواسته‌هایش بدون هیچ گونه شرم و خجالتی کرده و از احساسات فرزند خود نهایت سوءاستفاده را می‌برد.

دادن حس ناکافی بودن و بی ارزشی به فرزند

از کودکی که در یک فرزندپروری سمی گرفتار شده است، هرگز نمی‌توان انتظار داشت که خود را باارزش دانسته و دستاوردهایش را ارج نهد؛ چرا که والدین سمی در طول زندگی هیچ‌گاه به آن‌ها و دستاوردهایشان ارزش قائل نشده‌اند و با هر روشی آن‌ها را پست و بی‌ارزش جلوه داده‌اند. این فرزندان در خانواده‌ای رشد یافته‌اند که همیشه کوچک‌ترین اشتباهاتشان بزرگ‌نمایی شده و بزرگترین موفقیت‌هایشان بی‌ارزش تلقی شده است. چنین فرزندانی تنها با رشد و آگاهی از فضای خانواده می‌توانند حس ارزشمندی نسبت به خویش را در وجودشان بیدار کنند.

استفاده از شیوه های تنبیهی ناکارآمد

آن چه که فرزندان والدین سمی از کودکی تجربه می‌کنند، تنبیه‌های ناکارآمد و آسیب‌زننده می‌باشد. علت ناکارآمد بودن تنبیه‌های پدر و مادر سمی این است که آن‌ها با استفاده از پرخاشگری، خشونت، سرزنش، تحقیر و توهین در تربیت فرزند خود جز ایجاد حس ترس و اضطراب و حتی تنفر هیچ برداشت دیگری نخواهند داشت. البته در نظر داشته باشید که این نوع تنبیه‌ها تا سنین خاصی کودک را دچار ترس و ارعاب می‌کند و با بزرگ‌تر شدن فرزند خود نتیجه آسیب‌های ناشی از این تنبیه‌ها را خواهند دید.

درد و دل کردن با فرزند

از جمله مشکلات فرزندان والدین سمی این است که به سنگ صبور والدین خود تبدیل می‌گردند، زیرا یک والد سمی بدون هیچ گونه حد و مرزی مشکلات و مسائل خویش را با فرزندش در میان می‌گذارد و از او برای ترحم‌جویی استفاده می‌کنند. پیش‌تر ذکر کرده بودیم که والدین سمی حد و مرزهای سالمی با فرزندان خود ندارند و دقیقا در نوع درد و دل کردن با فرزند نیز گاهی مرزها را شکسته و راجع به مسائلی که برای کودک مناسب نیست، با وی صحبت و درد و دل می‌کنند.

این رفتار گاهی باعث عوض شدن جایگاه والد و فرزند می‌شود و چنین فرزندانی احساس می‌کنند که با وجود رفع نشدن نیازهای خود، مسئول حل مسائل و ناراحتی‌های والدینشان می‌باشند.

زیر سوال بردن احساسات فرزندان

از دیگر نشانه های یک پدر و مادر سمی زیر سوال بردن و بی‌ارزش جلوه دادن احساسات فرزند خود است. چنین والدینی برای مقصر جلوه دادن فرزند و یا برخورد با اعتراض‌های وی واقعیت را تحریف می‌کنند و در بیشتر موارد او را متهم به زودرنجی، حساس بودن و توهم زدن می‌نمایند. این والدین حتی از احساسات فرزند خود در مقابل دیگران نیز محافظت نمی‌کنند و مدام تجربیات و آسیب‌های روحی او را کوچک جلوه داده یا زیر سوال می‌برند.

مشکلات فرزندان پدر و مادر سمی چیست؟

تمام افرادی که در یک فرزندپروری سمی گرفتار شده‌اند، از مشکلات و مصائب زیادی رنج می‌برند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت. از جمله مشکلات فرزندان والدین سمی به جز آن‌هایی که پیش‌تر ذکر شد، می‌توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:

اعتماد به نفس پایین

فرزندانی که مدام مورد انتقاد و سرزنش قرار می‌گیرند، ممکن نسبت به خود هیچ اعتمادی نداشته باشند و فکر کنند که از پس هیچ کاری بدون کمک والدین خود برنخواهند آمد. بنابراین هرگز اعتماد به نفس انجام کاری را ندارند و حتی در صورت کسب موفقیت نیز آن را محصول شانس و یا کمک دیگران خواهند دانست.

کمبود عزت نفس

یکی دیگر از مشکلات فرزندان والدین سمی احساس بی‌ارزشی آن‎‌ها نسبت به خودشان است. این کودکان همیشه خود را افرادی می‌پندارند که لیاقت احترام و رفتار درست را ندارند و اگر با چنین رفتارهایی روبرو شوند، احساس خوبی نخواهند داشت. متاسفانه چنین فرزندانی در دام رابطه‌ها و دوستی‌هایی سمی گرفتار می‌شوند و مورد سوءاستفاده‌های احساسی، جنسی، مالی و … قرار خواهند گرفت.

اضطراب و افسردگی

به طور کلی بزرگ شدن در محیطی لبریز از استرس و فشار عاطفی فرزندان والدین سمی را به اضطراب‌های مزمن، افسردگی‌های حاد و حتی حملات پنیک دچار می‌کند. باید بگوییم که این فرزندان در محیط‌هایی که صمیمت و آرامش در آن‌ها حاکم است نیز حس اضطراب بیشتری دریافت می‌کنند، چرا که به فضاهای پرتنش عادت نموده‌اند و در شرایط آرام حس می‌کنند، چیزی عادی نیست و مشکلی به وجود خواهد آمد.

فراموش نکنید که مشکلات روحی به مرور بر جسم فرد نیز تاثیر می‌گذارد و گاهی با سرکوب آسیب‌های روانی جسم واکنش نشان می‌دهد. پس ممکن است که نتیجه اضطراب‌ها و استرس‌های چنین فرزندانی با ضعف در سیستم ایمنی، دستگاه گوارش، سیستم قلبی و عروقی خود را نشان دهد.

ناتوانی در برقراری روابط سالم

کودکانی که توسط والدین سمی تربیت می‌شوند، اغلب در برقراری روابط سالم با دیگران دچار مشکل می‌شوند و ممکن است که به وابستگی بیش از حد، عدم اعتماد کافی و یا حتی ترس از عمیق شدن رابطه دچار شوند؛ چرا که دنیا برای چنین کودکانی ناامن به نظر می‌آید.

احساس گناه مزمن

والدین سمی معمولا کودک را مسئول مشکلات خود می‌دانند که این امر باعث می‌شود احساس گناه مزمن در هر شرایطی و حتی در مواقعی که تقصیر بر گردن دیگری است، با فرزند یک والد سمی همراه باشد و همیشه خود را در هر مشکلی مقصر بداند.

نداشتن قدرت تصمیم گیری و استقلال

کودکانی که همیشه تحت کنترل والدین سمی بوده‌اند، در بزرگسالی توانایی تصمیم‌گیری به صورت مستقل را نخواهند داشت و دائما نیازمند تایید دیگران هستند. این کودکان در بزرگسالی نیز به سختی از خانواده سمی خود مستقل شده و خارج می‌شوند؛ چرا که معمولا این افراد از مسئولیت‌پذیری و استقلال گریز دارند.

نیاز به رضایت دیگران

کودکانی که تحت سرپرستی والدین سمی هستند، به سختی می‌توانند به دیگران نه بگویند و همیشه دوست دارند که مورد تایید اطرافیان خود باشند. این کودکان در بزرگسالی نیز به دنبال جلب رضایت دیگران هستند و می‌خواهند همیشه باقی افراد را از خود راضی نگاه دارند. همین ویژگی رفتاری گاهی باعث می‌شود که از احساسات آن‌ها سوءاستفاده شود و در دام روابط سمی گرفتارشان کند.

تبدیل شدن به یک والد سمی

اگر این زنجیره با علم و آگاهی قطع نشود، به احتمال خیلی زیاد چنین فرزندانی خود به یک فرد آسیب‌زا و بزهکار و یا یک والد سمی در آینده تبدیل خواهند شد و با تقلید از رفتار والدین سمی خویش به انجام رفتارهای مخرب و سوءاستفاده از دیگران خواهند پرداخت. متاسفانه گاهی فرزندان پرورش‌یافته در خانواده‌های سمی با اعتیاد به سیگار، مواد مخدر، الکل و …. مواجه می‌شوند که خود این مورد پیامدهای جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت.

چگونه می توان با پدران و مادران سمی مقابله کرد؟

اگر برای شما نیز این سوال پیش آمده است که با والدین سمی چه کنیم و یا در زمره فرزندانی هستید که با پدران و مادران سمی بزرگ شده‌ و سال‌ها درگیر چنین رفتارهای بوده‌اید، در ادامه راهکارهایی را برای کاهش اثرات منفی این روابط ارائه خواهیم داد. با ما همراه باشید.

شناخت و پذیرش مشکل

اولین قدم در مقابله با آسیب‌های والدین سمی شناخت و آگاهی است، پس یادتان نرود که ماهی را هر وقت از آب بگیرید، تازه است. پس اگر شما نیز سال‌ها در یک فرزندپروری سمی گرفتار شده بودید می‌توانید با آگاهی به این که تربیت والدین شما سمی بوده و زندگی شما تحت تاثیر این رفتارهای تاکسیک قرار گرفته است، خود را نجات دهید. قدم بعدی پذیرش است که کمک فراوانی به شما خواهد کرد تا احساس گناه نکنید و بدانید که مشکلات شما ناشی از تربیت نادرست و محیط ناسالم زندگی خویش بوده است.

تعیین مرزهای سالم

یکی دیگر از بهترین راه‌های مقابله با والدین سمی جهت محافظت از خود، تعیین مرزهای مشخص با آنان می‌باشد؛ مثلا فرد می‌تواند میزان تماس خود را با والدین به حداقل رسانده و در برابر رفتارهای مخرب او واکنش درست نشان دهد.

خودمراقبتی و رشد فردی

اگر شما نیز در یک خانواده سمی بزرگ شده‌اید، بهتر است که به جای توسل جستن به سیگار، مواد مخدر، الکل و سبک زندگی ناسالم به فکر مراقبت از روح و جسم خویش و توسعه فردی خود باشید. شما می‌توانید برای ترمیم آسیب‌های ناشی از زیستن با والدین سمی آگاهی و دانش خود را در این زمینه گسترش داده و به سلامت روح و روان، ورزش، تغذیه مناسب و ایجاد روابط سالم بپردازید.

مراجعه به مشاور یا روانشناس

گاهی آسیب‌های ناشی از والدین سمی به قدری ریشه در روح و روان فرزند دوانده است و در حدی عمیق می‌باشد که فرد به تنهایی و بدون مشاوره و کمک گرفتن از یک متخصص نمی‌تواند آن‌ها را ترمیم نماید. پس در چنین شرایطی حتما به یک روانشناس و یا مشاور مطمئن مراجعه کنید و کمک تخصصی دریافت نمایید. از یاد نبرید که این بهترین لطفی است که می‌توانید در حق خود بکنید.

ببخشید، اما فراموش نکنید

بخشیدن والدین سمی به این معنا نیست که فرد رفتارهای آن‌ها را پذیرفته، نادیده گرفته و یا تایید کرده است، بلکه تنها برای آرامش روان خودتان و رها کردن کینه‌ها لازم می‌باشد. اما مراقب باشید که بزرگ شدن در یک خانواده سمی را فراموش نکنید و بدانید که ریشه بسیاری از مشکلاتتان کجا بوده تا بتوانید در برابر رفتارهای مخرب از خویش محافظت نمایید. اگر پدر و مادر سمی خود را دوست ندارید، احساس عذاب وجدان نداشته باشید و یادتان نرود که بهترین احساس در مقابل آن‌ها نفرت نیست، بلکه بی‌تفاوتی می‌باشد.

چگونه یک پدر و مادر سمی نباشیم؟

اگر شما نیز احساس می‌کنید که هر کدام از ویژگی‌ های ذکر شده در این مقاله را در روش تربیتی فرزند خود به کار می‌برید، حتما سعی در اصلاح رفتار خویش نمایید و با یک متخصص در زمینه فرزندپروری مشورت کنید. در ادامه به معرفی راهکارهایی که شما را از تبدیل شدن یه یک والد سمی نجات می‌دهد، پرداخته‌ایم.

اجازه دهید که فرزندتان خودش باشد

به جای این که فرزند خویش را مجبور کنید به تصورات و ایده‌آل‌های ذهنی شما تبدیل شود، او را همان طور که هست، با تمام رفتارها، علایق و آرزوهایش بپذیرید و تشویقش کنید که مسیر خود را برود. به انتخاب‌های وی احترام بگذارید و علایق و اهدافش را ارج نهید.

برای فرزند خود حریم خصوصی قائل شوید

قطعا که لازم است به عنوان یک والد مراقب فرزند خویش باشیم. اما فراموش نکنید که فرزند شما نیز باید حریم خصوصی داشته باشد و شما حتما باید به آن حریم احترام بگذارید. به طور کلی اگر رفتارهای صمیمانه و تربیت سالمی داشته باشید فرزند شما به راحتی مسائل خویش را مطرح خواهد کرد و هر جایی که نیاز به کمک و مشورت داشت به سراغتان خواهد آمد.

از اشتباه کردن فرزند خویش نترسید

اگر می‌خواهید جز والدین سمی نباشید، بگذارید کودکتان مانند هر انسانی اشتباه کند و اشتباه کردن را به عنوان یک رفتار عادی و انسانی بپذیرد. با اشتباه کردن کودکان یاد می‌گیرند و تجربه می‌کنند. هم چنین اگر کودک شما از اشتباه کردن بترسد، ممکن است که به دام انفعال بیفتد و هیچ گاه قدمی رو به جلو در زندگی خویش برندارد.

به اندازه سن فرزند از او توقع داشته باشید

برای جلوگیری از تبدیل شدن به یک والد سمی همیشه به یاد داشته باشید کودک شما در چه سنی است و درباره توانایی‌های هر سن مطالعه کنید. این امر باعث می‌شود که به اندازه سن وی از کودک خویش توقع داشته باشید و مثلا از کودک دو ساله خود انتظار این که به تنهایی به دستشویی برود را نخواهید داشت.

با کودک خود گفتگو کنید

در صورتی که فرزند شما رفتار ناشایستی از خود نشان داد، سریع واکنش‌های والدین سمی را برای مقابله با او بروز ندهید. با او گفتگو کنید و سعی نمایید که ریشه و علت رفتار او را با مکالمه دریابید. به طور کلی در تربیت فرزند خود گفتگو کردن را همیشه جز اولین گزینه‌هایتان در نظر بگیرید و به او نیز آداب مکالمه و تبادل نظر را یاد بدهید. فراموش نکنید که گره بسیاری از مسائل و مشکلات تنها با گفتگوی درست و سازنده باز خواهد شد.

هرگز بار مشکلات خود را بر دوش فرزند نیاندازید

برای تبدیل نشدن به والدین سمی همیشه مراقب باشید که مشکلات خود را با او مطرح نکنید و از وی کمک نخواهید. شما باید مراقب وی باشید و او فقط کودکی است که نیاز به محافظت و مراقبت شما دارد. فراموش نکنید که برای کودکان مشکلات بزرگتر‌ها بیشتر از حد نرمال به نظر می‌آید و آن‌ها را دچار اضطراب مزمن می‌کند.

به کودک باج ندهید

هرگز برای آگاهی از حریم خصوصی و یا دانستن رازی توسط کودک خود به او باج ندهید و در تشویق کردن وی افراط نکنید. همیشه به اندازه و اصولی او را تشویق نمایید. گاهی تشویق‌های افراطی و خریدن جایزه‌های بزرگ برای کارهای عادی و کوچک نیز یک رفتار سمی محسوب می‌شود.

از وابستگی افراطی او جلوگیری کنید

اگر می‌خواهید که  یک والد سمی نباشید، به کودک خود اجازه بدهید که گاهی از شما فاصله بگیرد، اما این فاصله را در حد سن و سال او و محیط اطرافش ایجاد کنید. سعی کنید مسئولیت‌های کوچکی را در انجام کارهای وی بر عهده خودش بگذارید و گاهی اجازه دهید که اگر در محیط امنی زندگی می‌کنید به تنهایی به مدرسه برود و یا با دوستانش وقت بگذراند.

به سکوت او احترام بگذارید

کودکان نیز مانند بسیاری از بزرگسالان گاهی نیاز به سکوت و تنهایی دارند. پس لازم نیست که مرزهای آن‌ها را شکسته و مدام به حریم امنشان وارد شوید.

مطالعه کنید

برای این که تبدیل به یک پدر و مادر سمی نشوید، یکی از بهترین راهکارها، افزایش سطح آگاهی و مطالعه خود در زمینه فرزندپروری است. شما می‌توانید اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید و آینده فرزندتان را با یک روش تربیتی سالم و اصولی تضمین کنید. از بهترین کتاب‌ها درباره والدین سمی کتاب «والدین سمی» نوشته سوزان فوروارد و همین طور کتاب «بدن هرگز دروغ نمی‌گوید» اثر آلیس میلر می‌باشد.

آموزش عروسکی به کودکان با مدرسه مجازی آی نو

یکی از راهکارهای آموزش به کودکان پایه اول ابتدایی استفاده از فناوری‌های نوین است که امروزه به اشکال گوناگونی در مسیر آموزش کودکان و نوجوانان ارائه می‌شود. یکی از این فناوری‌های کاربردی و مفید ویدیوهای آموزش عروسکی پایه اول ابتدایی است که مدرسه مجازی آی نو به عنوان یکی از مدارس مجازی تراز اول کشور و اولین مدرسه مجازی دارای مجوز در ایران، برای آموزش به کودکان با خلاقیت و استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته تدارک دیده است که یکی از بهترین روش های آموزش به کودکان پایه اول ابتدایی نیز می‌باشد.

وقتی صحبت از بهترین روش آموزش به کودکان پایه اول ابتدایی می‌شود، روش آموزش عروسکی در صدر روش‌های آموزشی قرار می‌گیرد. زیرا در این روش، معلم از یک عروسک برای برقراری ارتباط با دانش آموزان استفاده می‌کند. عروسک در نقش ضعیف‌ترین شاگرد کلاس به ایفای نقش پرداخته و به این شکل با تمامی دانش آموزان کلاس ارتباط برقرار می‌کند.

لازم به ذکر است که استفاده از عروسک به عنوان یک روش نوین یادگیری پایه اول ابتدایی در کشورهای پیشرفته نیز مورد استفاده قرار گرفته و نتایج بسیار خوبی را به همراه داشته است. زیرا دانش آموزان با عروسک ارتباط بسیار خوبی برقرار می‌کنند و معلم می‌تواند از طریق عروسک، سوالات خود را مطرح کرده یا به بعضی از سوال‌ها پاسخ دهد.

به این شکل همه دانش آموزان به راحتی با کلاس ارتباط برقرار کرده و ضمن یاد گرفتن مشارکت گروهی، یادگیری اصولی دروس اول ابتدایی نیز اتفاق می‌افتد. حتی بچه‌ها می‌توانند پاسخ‌های اشتباهی که عروسک به سوالات معلم می‌دهد او را اصلاح کرده و به این شکل یاد بگیرند که چطور در کلاس صحبت کنند و از این موضوع هراسی نداشته باشند.

بنابراین والدین عزیز می‌توانند با تهیه اشتراک مدرسه مجازی آی نو با قیمتی کاملا مقرون به صرفه، برای آموزش دروس اول ابتدایی به کودکان خود از ویدیوهای این مجموعه برای آموزش فرزند خویش استفاده کنند.

در این مقاله تمام تلاش خود را برای آگاهی‌بخشی به پدران و مادران در راستای شناخت و اصلاح رفتارهای مخرب و آسیب‌زننده کردیم و توضیحات جامع و کاملی درباره ویژگی های رفتاری و طرز مقابله و کنترل آن‌ها در رابطه با والدین سمی ارائه دادیم.

سوالات متداول

• والدین سمی به چه کسانی اطلاق می‌شود؟

  والدین سمی افرادی هستند که به جای ایجاد یک محیط سالم و حمایتی، رفتارهای مخرب و آسیب‌زا از خود نشان می‌دهند که می‌تواند تاثیرات منفی عمیقی بر رشد روانی، عاطفی و حتی جسمی فرزندانشان بگذارد. برای آگاهی بیشتر مقاله فوق را مطالعه کنید.

• ویژگی‌های پدر و مادر سمی چه مواردی هستند؟

  از مهم‌ترین ویژگی‌ ها والدین سمی می‌توان به کنترل‌گری افراطی، عدم حمایت عاطفی، انتقاد و سرزنش مداوم و ... اشاره کرد. برای آگاهی از تمام این ویژگی ها مقاله فوق را به طور کامل مطالعه نمایید.

• راهکارهای مقابله با والدین سمی چیست؟

  از راهکارهای مقابله با پدر و مادر سمی می‌توان به شناخت و پذیرش، تعیین مرزهای سالم، خودمراقبتی و .... اشاره کرد. برای شناخت این راهکارها مقاله فوق را مطالعه کنید.

• چگونه یک والد سمی نباشیم؟

  اگر می‌خواهید که یک پدر یا مادر سمی نباشید باید اجازه دهید فرزندتان خودش باشد، به حریم خصوصی او احترام بگذارید، به او باج ندهید و .... . برای اطلاعات بیشتر مقاله فوق را مطالعه نمایید.