چه کودکانی به مدارس استثنایی باید بروند؟
کودکان استثنایی به گروهی از کودکان گفته می‌شود که دارای تفاوت‌های معناداری با گروه همسن خود هستند. این کودکان ممکن است به دلیل مشکلات جسمی و معلولیت‌ها متفاوت شناخته شوند و یا به دلیل بهره هوشی پایین‌تر خود در گروه کودکان کم توان ذهنی جای گیرند.
این تفاوت‌ها موجب شده تا کودکان نتوانند در مدارس عادی تحصیل کنند و برای تحصیل به مراکز مشخص شده‌ای مراجعه کنند. در مراکز آموزشی و مدارس استثنایی هم کودکان بسته به شباهت‌ها گروه بندی می‌شوند تا آموزش یکدست‌تری داشته باشند و یادگیری آنها آسان‌تر شود.
کودکان استثنایی چه کودکانی هستند؟
در گذر زمان تعریف کودکان استثنایی با تغییرات بسیاری همراه بوده است. گاهی به کودکانی باهوش استثنایی گفته می‌شود و گاه به هر کودکی که دارای تفاوت شخصیتی مشخصی با دیگر کودکان باشد و بتوان آن را غیر عادی توصیف کرد، استثنایی گفته می‌شود. البته امروزه و درفرهنگ رایج واژه کودکان استثنایی به کودکانی اطلاق می‌شود که دارای معلولیت ذهنی، جسمی یا اختلالات رفتاری هستند.
افراد استثنایی در زمینه‌های ذهنی، حسی، ارتباطی، رفتارهای اجتماعی و خصوصیات فیزیکی با دیگر افراد (افراد عادی) متفاوت‌اند و نیاز به دریافت آموزش و خدمات متفاوتی هستند. البته افراد استثنایی خود در گروه‌های مختلفی قرار می‌گیرند و شیوه آموزشی برای هر یک هم متفاوت است.
برخی از کودکان از نظر بهره هوشی تفاوتی با دیگر افراد همسن خود ندارند و اختلالات رفتاری یا معولیت‌ها آنها را متمایز می‌کند. برخی از کودکان هم با عنوان کودکان کم توان ذهنی شناخته می‌شوند و میزان قدرت یادگیری و بهره هوشی آنها پایین‌تر از حد تعریف شده و نرمال است.
معرفی انواع کودکان استثنایی
افراد استثنایی دارای ویژگی‌ها و مشخصات متفاوتی نسبت به هم هستند و برای آنکه شناخت بهتری نسبت به آنها داشته باشیم لازم است با انواع کودکان استثنایی و مشخصات مشابه هر یک از آنها آشنا شویم.
دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا
علائم کودکان استثنایی ناشنوا و کم شنوا وجود مشکلات شنوایی و تفاوت‌های حسی با کودکان عادی است. مدارس استثنایی برای این کودکان درنظر گرفته می‌شود زیرا این کودکان با استفاده از تجهیزات کمک شنوایی قادر به دریافت گفتار دیگران از طریق حس شنوایی نیستند. برای آموزش این دانش آموزان باید از ابزار‌های کمک آموزشی دیگری استفاده کرد.
دانش آموزان نابینا و نیمه بینا
همان طور که مشخص است این گروه از کودکان دارای مشکلات بینایی هستند. میزان بینایی این گروه به حدی است که با استفاده از وسایل کمک بینایی و اقدامات درمانی، نقص بینایی آنها درمان نمی‌شود. بسته به میزان بینایی این گروه از کودکان را می‌توان در دسته‌های زیر قرار داد.
- کودکان نابینا که فاقد بینایی هستند و با استفاده از وسایل کمک بینایی، بینایی آنها به حدی محدود است که آموزش تنها از طریق خط بریل می‌تواند انجام شود. حد بینایی این گروه کمتر 20/200 است.
- دانش آموزان نیمه بینا به گروهی از دانش آموزان استثنایی گفته می‌شود که حد بینایی آنها به شکلی است که با وسایل کمک بینایی قادر به خواندن خطوط کتاب نیستند و لازم است از کتاب‌های درشت خط استفاده کنند. حد بینایی اصلاح شده این افراد بیشتر از 20/200و کمتر از 20/70 است.
کودکانی با اختلالات رفتاری
برخی از کودکان دارای مشکلات و اختلالات رفتاری هستند. این گروه از نظر هوشی در سطحی برابر و بالاتر با دیگرافراد همسن هستند اما رفتارهای اجتماعی آنها دارای تفاوت‌های معناداری است و امکان آموزش در مدارس عادی را برای آنها ناممکن می‌کند. خدمات آموزشی این کودکان باید متناسب باشرایط و خصوصیات فردی و اجتماعی آنها باشد و همچنین در جهت اصلاح و کاهش مشکلات رفتاری آنها شکل گیرد.
کودکان کم توان ذهنی
در انواع کودکان استثنایی، گروهی را با عنوان کودکان کم توان ذهنی معرفی می‌کنند. این کودکان دارای عملکرد عمومی هوشی پایین‌تری از میانگین افراد همسن خود هستند. به طور معمول بهره هوشی آنها پایین‌تر از ۷۰ است. علائم کودکان استثنایی این گروه هم موجب تقسیم بندی آنها به سه زیر گروه می‌شود.
- آموزش پذیر
- تربیت پذیر
- حمایت پذیر
کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر می‌توانند توسط معلم‌های آموزش دیده در مراکز آموزشی زیر نظر سازمان آموزش و پرورش آموزش ببینند.
دانش آموزانی دارای معلولیت‌های چند گانه
در بین انواع کودکان استثنایی، گروهی از کودکان دارای دو یا چند معلولیت ذهنی، جسمی و رفتاری هستند. بسته به شرایط فرد ممکن است دانش آموز نیاز به آموزش در خانه یا بیمارستان باشد.
دانش آموزان با معلولیت حرکتی
دانش آموزان معلول جسمی و حرکتی دارای بهره هوشی برابر و بالاتر از افراد همسن خود هستند، اما به دلیل مشکلات جسمی و حرکتی امکان استفاده موثر از آموزش‌های یکسان با دیگر کودکان در مدارس عادی را ندارند. عدم امکان حرکت می‌تواند تاثیرات منفی در رشد اجتماعی کودک ایجاد کند، اما در صورت ادامه به تحصیل با مشکلات آموزشی مواجه نمی‌شود.
چرا مدارس استثنایی برای کودکان کم توان ذهنی مناسب تر است؟
تعلیم و تربیت کودکان استثنایی و کودکان کم توان ذهنی اهمیت بسیار زیادی دارد و می‌تواند نقش بسیار مهمی در کیفیت زندگی آنها داشته باشد. این کودکان به دلیل مشکلات موجود نمی‌توانند در کنار کودکان دیگر و در مدارس عادی مشغول به تحصیل شوند. بهترین فضای آموزشی برای آنها مدارس استثنایی است.
آموزش به این گروه از کودکان پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و در کنار آموزش لازم است ابزار کمک آموزشی و فضای مدرسه هم برای حضور آنها مناسب باشد. در مدارس عادی چنین امکاناتی فراهم نیست و لازم است برای تحصیل به مدارس استثنایی مراجعه کنند و در کنار دیگر افرادی که مشکلاتی مانند آنها را دارند تحصیل کنند.
در این مدارس در کنار آموزش دروس به کودکان کم توان ذهنی آموزش‌های مهارت اجتماعی زندگی هم داده می‌شود و آموزش‌های کاربردی متناسب با کودکان شخصیت و درک کودکان ارائه می‌شود.
شرایط ثبت نام در مدارس استثنایی
برای ثبت نام در مدارس استثنایی لازم است کودک شرایط لازم را داشته باشد و در زمان مشخص شده برای ثبت نام به مدرسه مراجعه کند. شرایط لازم در ادامه آمده است.
- حداقل شرایط سنی ورود به دوره ابتدایی ۶ سال و حداکثر ۱۰ سال است.
- حضور والدین یا ولی قانونی برای ثبت نام در کنار دانش آموز الزامی است.
- همراه داشتن پرونده طرح سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیل الزامی است.
- اصل شناسنامه، کارت می و کار برگ تشخیص نوع معلولیت برای ثبت نام لازم است.
- اگر دانش آموز در زمان ثبت نام به دلیل بیماری نتواند حضور پیدا کند ثبت نام او توسط والدین یا ولی قانونی باید انجام شود.
