مبحث اقتصاد و معیشت تاریخ ۱
در درس سیزدهم: اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ در رابطه با فعالیت‌های اقتصادی در ایران باستان صحبت خواهیم کرد. در ابتدای درس اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ به سراغ رونق و پیشرفت کشاورزی می‌رویم و سپس به بررسی راه و حمل و نقل می‌پردازیم. در ادامه درس اقتصاد و معیشت کتاب تاریخ (۱)، پول، اوزان و مقیاس‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم و این درس را با موضوع صنعت و تجارت و درآمد‌ها و مخارج به پایان می‌رسانیم.
کشاورزی و دامداری
در درس‌های قبلی بیان نمودیم که بومیان در ایران قبل از ورود آریایی‌ها، از جمله اولین مردمانی بودند که در جهت اهلی کردن حیوانات و کشاورزی، گام برداشتند. در واقع کشاورزی از ابتدا نقش بسیار موثری در تامین نیاز‌های مادی مردمان در ایران داشته و این گونه به نظر می‌رسد که مالیات‌هایی که در بخش کشاورزی دریافت می‌شده یکی از مهم‌ترین منابع درآمد سلسله‌های حکومتی بوده است.
در ابتدا، طایفه‌های صحراگرد و اقوام دامدار آریایی علم چندانی در رابطه با کشاورزی و صنعت نداشتند. به تدریج بر اثر همزیستی با بومیان ایران و همسایگان در بین‌النهرین توانستند با نحوه‌ی زندگی شهری و روستایی آشنا شوند و به مرور به کشاورزی و یک جا نشینی روی آوردند. البته تاثیر آموزه‌های زرتشت که همواره مردم را به کشت‌و‌کار تشویق می‌نمود بسیار زیاد بود.
رونق و پیشرفت کشاورزی
در ادامه‌ی درس اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ می‌خوانیم که در عصر باستان، کشاورزی به عنوان اساس زندگی اقتصادی ایرانیان به حساب می‌آمد. اکثریت مردم در آن زمان را کشاورزان تشکیل می‌دادند و عمده‌ی جمعیت در ایران، روستایی بودند. از مهم‌ترین محصولات کشاورزی در دوران باستان می‌توانیم به گندم، جو، میوه، برنج و سبزی اشاره کنیم که به صورت آبی و دیم کشت می‌شدند.
علاوه بر این، روستایی‌ها معمولا علاوه بر کشاورزی، تعدادی دام شامل گوسفند، بز، اسب، گاو و شتر را پرورش می‌دادند. البته در آن زمان کوچ نشینان به صورت گسترده‌تری در دامداری پیش می‌رفتند. در دوران باستان اکثر گله‌های دام و زمین‌های کشاورزی به خاندان شاهی، اشراف، مقام‌های حکومتی، روحانیون بزرگ و متولیان آتشکده‌ها و معابد بود.
پیشرفت کشاورزی در زمان هخامنشیان و ساسانیان
حکمرانان در زمان هخامنشی در راستای پیشرفت کشاورزی، به اقدامات بسیاری دست زدند. یکی از اقدامات مهم شاهان هخامنشی این بود که آن‌ها افرادی را که زمین‌های بایر را آباد می‌کردند تا پنج نسل از پرداخت مالیات معاف می‌نمودند. یکی دیگر از اقدامات مهم آن‌ها حفر قنات بود. از طرفی احداث بند و سر روی رود‌ها و حفر نهر‌های انتقال آب در سراسر قلمرو‌ی خود نیز از اقدامات موثر دیگری بود که در دوران هخامنشیان انجام شد.
حکومت ساسانیان نیز در زمینه‌ی کشاورزی اقدامات مفیدی را انجام داد. واستریوشان سالار که یکی از مقام‌های عالی رتبه در دربار ساسانیان بود علاوه بر این که مالیات‌های کشاورزی را جمع‌آوری می‌نمود در راستای توسعه و ترویج آبادانی و کشت و کار بسیار کوشش می‌نمود. در دوره‌ی حکومت ساسانی آب بند‌ها و سد‌های مختلفی روی رود‌ها (به ویژه رود‌های کارون و دجله و فرات) بسته شد و نهر‌های بسیاری به منظور آبیاری زمین‌های کشاورزی ایجاد شد.
در واقع از آن جایی که مالیات و اجاره بها‌ی کشتزار‌های آسورستان به عنوان یک منبع درآمد بسیار بزرگ برای ساسانیان به شمار می‌آمد، طغیان رودخانه‌های دجله و فرات و تخریب سد‌ها و آب بند‌ها در اواخر دوره‌ی ساسانی، به عنوان یکی از عوامل انحطاط و ضعف این حکومت به حساب می‌آید.
با آموزش ویدیویی اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو می‌توانید با نکات مهم امتحانی این درس آشنا شوید.
راه و حمل و نقل
در ادامه‌ی تدریس اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ در رابطه با وضعیت راه و حمل و نقل در زمان ایران باستان صحبت خواهیم کرد. در واقع راه‌ها و وسایل حمل و نقل نه تنها از نظر نظامی و سیاسی، بلکه از منظر اقتصادی و به خصوص تجاری، دارای ارزش و اهمیت بسیاری هستند.
در زمان هخامنشیان، شبکه‌ی گسترده‌ای از جاده‌ها ساخته شد که مراکز اصلی حکومت را به یکدیگر متصل می‌کردند و از طرفی موجب اتصال مراکز اصلی به کشور‌های همسایه نیز می‌شدند. از جمله مهم‌ترین این جاده‌ها، جاده شاهی بود که به فرمان داریوش بزرگ ساخته شد. از طریق جاده‌ی شاهی که طولی بیش‌تر از 24 هزار کیلومتر داشت، شوش به عنوان یکی از پایتخت‌های هخامنشی به شهر سارد در آسیای صغیر متصل می‌شد.
از طرفی در دوران هخامنشی مهارت‌ها و فنون جاده سازی نیز پیشرفت‌هایی کرد. به عنوان مثال در مکان‌هایی که باتلاقی یا سست بود، جاده‌ها را سنگ فرش می‌کردند. اسب، شتر و الاغ از چهارپایانی بودند که در ایران باستان به عنوان حمل و نقل از آن‌ها استفاده می‌شد. از طرفی گاری‌های دو چرخ و چهار چرخ و ارابه‌هایی که با اسب کشیده می‌شدند نیز در زمان ایران باستان مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
شما می‌توانید با مشاهده‌ی ویدیو آموزشی اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ مدرسه مجازی آی نو، به شیوه‌ای جذاب این درس را بیاموزید.
کشف راه های دریایی
در ادامه‌ی این درس در کتاب تاریخ دهم در رابطه با کشف راه‌های دریایی صحبت خواهیم کرد. اسکیلاکس که یکی از اهالی آسیای صغیر بود، در زمان لشکرکشی داریوش بزرگ به هندوستان، مامور کشف مسیر‌های آبی شد. او مسیر رود سند را تا اقیانوس هند ادامه داد و در نهایت پس از عبور از دریای سرخ به مصر رسید. به این ترتیب برای اولین بار، مسیر دریایی میان هند و مصر شناسایی شد.
از جمله اقدامات دیگر مهم در زمان داریوش بزرگ در راستای توسعه‌ی راه‌های دریایی، اتصال دریای سرخ به رود نیل بود. به این ترتیب امکان تردد کشتی‌ها میان دریا و رود فراهم شد. در دوران هخامنشیان، حمل و نقل دریایی و دریانوردی بسیار پیشرفت کرد و بنادر جدیدی بنا نهاده شد. در آن زمان همچنین کشتی‌هایی که ظرفیت حمل چند صد تن کالا را داشتند، ساخته شدند.
در زمان ساسانیان و اشکانیان، وسایل ارتباطی و راه‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار بودند. در این زمان توجه بسیاری به امنیت جاده‌ها صورت می‌گرفت. در این زمان، کاروان‌سرا‌های جدیدی احداث شد، چاپارخانه‌ها همواره برقرار بودند و قنات‌ها و چاه‌هایی به منظور تامین آب حفر شدند.
در دوران ساسانیان، کشتی رانی و دریانوردی رشد چشمگیری کرد. اسکله‌ها و بنادر متعددی به دستور شاهان ساسانی در دریای عمان و خلیج فارس احداث شدند. یکی از بندر‌های مهم در آن زمان، سیراف در خلیج فارس بود که اهالی آن در صیادی و دریانوردی بسیار مهارت داشتند.
با مشاهده‌ی ویدیو آموزش اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ می‌توانید صفر تا صد این درس را به شیوه‌ای جذاب بیاموزید.
پول، اوزان و مقیاس ها
تا زمان داریوش بزرگ در اکثر مناطق تحت حاکمیت هخامنشی، پول چندان رواج نداشت و معمولا مبادله به صورت کالا به کالا انجام می‌شد. در آن زمان استفاده از سکه‌های نقره و طلا در مناطقی مانند لیدی، بابل و شهر‌های فنیقی نشین سواحل شرقی دریای مدیترانه متداول بود.
داریوش، سکه‌هایی با عیار و وزن مشخص را ضرب نمود که علاوه بر سراسر قلمرو هخامنشی در فراتر از آن نیز اعتبار داشتند. سکه‌ی طلایی داریوش به دریک شهرت داشت. در آن زمان فقط شاهان می‌توانستند سکه‌ی طلا ضرب کننند و ساتراپ‌ها فقط می‌توانستند با اجازه‌ی پادشاه به ضرب سکه‌ی نقره اقدام نمایند. این نظام پولی علاوه بر این که به عنوان یک معیار برای ارزش گذاری کالا‌ها و خدمات شد، نقش مهمی را نیز در توسعه‌ی تجارت خارجی و داخلی ایفا نمود.
به این ترتیب در دوران اشکانیان و به خصوص ساسانیان، استفاده از پول به تدریج توسعه یافت و به کار بردن سکه‌های نقره‌ای و مسی در مبادلات تجاری مناطق وسیعی، به جریان افتاد. با ویدیو آموزشی مدرسه مجازی آی نو می‌توانید این مبحث از درس اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ را به روشی جذاب فرا بگیرید.
صنعت و تجارت
در ادامه‌ی بیان نکات اقتصاد و معیشت تاریخ ۱، به موضوع صنعت و تجارت در ایران باستان خواهیم پرداخت. هخامنشیان توانستند با یکپارچه نمودن سرزمین‌های ثروتمند و متمدنی که مردمان آن‌ها، تجربیات فراوانی در تولید کالا‌های مختلف داشتند، به رونق اقتصاد و توسعه‌ی صنعت کمک فراوانی نمایند. در آن دوران بافندگی، سفالگری و فلزکاری پیشرفت بسیاری نمود و این را می‌توان از آثار و اشیای به جای مانده از آن دوران متوجه شد.
این گونه به نظر می‌رسد که در زمان سلوکیان و مخصوصا اشکانیان نیز تولیدات صنعتی بسیار پیشرفت کردند. در دوران ساسانیان، صنعت رشد کرد و کالا‌های باکیفیت‌تری تولید شدند. صنعت بافندگی (به ویژه بافت پارچه‌های ابریشمی) در آن زمان بسیار پیشرفت کرد. حکومت ساسانی توانست با در اختیار گرفتن واردات ابریشم خام از چین و کوچاندن بافندگان ماهر از قلمرو روم در شام به ایران، کارگاه‌های بافندگی متعددی را در جندی شاپور، شوش و شوشتر ایجاد نماید. در این کارگاه‌ها، انواعی از پارچه‌های ابریشمی و زربافت تولید می‌شد که توانسته بودند طرفداران بسیاری را جذب نمایند.
برای آموزش کامل سایر بخش‌های درس اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ کافیست ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو را مشاهده نمایید.
آموزش آسان با ویدیوهای آی نو
در این بخش، خلاصه اقتصاد و معیشت تاریخ ۱ را بیان نمودیم اما برای آموزش تمامی نکات مهم مطرح شده در این درس می‌توانید ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو را مشاهده کنید. این فیلم‌های آموزشی در اختیار شما قرار گرفته شده‌اند و از مزایای دیگر آن‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- عدم محدودیت زمانی برای مشاهده‌ی آن‌ها
- عدم محدودیت در تعداد دفعات پخش
- عدم محدودیت مکانی برای تماشا (در هر مکانی به شرط اتصال به اینترنت و دارا بودن یک تلفن همراه هوشمند، تبلت یا لپ‌تاپ)
- آموزش صفر تا صد درس
- همراهی اساتید حرفه‌ای
- کیفیت بالا‌ی ضبط ویدیوها
- امکان مرور و توقف در پخش به منظور نوشتن جزوه و خلاصه درس
