صفر تا صد تولید مثل زیست ۲
شما با انواع تولید مثل جنسی و غیر جنسی در سال‌های گذشته آشنا شده‌اید و مطالب بیشتری را در تولید مثل زیست ۲ می‌آموزید. فرآیند تولید مثل جنسی با تولید یاخته‌های جنسی که به گامت معروف هستند انجام می‌شود. مطالب این بخش از درس با نکته‌های زیادی همراه است و برای تسلط بر این دروس باید درس هر روز را همان روز بخوانید و در تمام جلسات درس حضور داشته باشید.
دستگاه تولید مثل در مرد
درس اول در فصل هفتم: تولید مثل زیست ۲ به دستگاه تولید مثل در مرد اختصاص دارد. این دستگاه از اندام‌های مختلفی تشکیل شده است و هر کدام وظایفی را به عهده دارند. وظایف این دستگاه عبارتند از :
- تولید زامه (اسپرم)
- ایجاد محیط مناسب برای نگهداری از زامه‌ها
- انتقال زامه‌ها به خارج از بدن
- تولید هورمون جنسی مردانه (تستوسترون)
در صفحه ۹۸ کتاب درسی شکل شماتیک دستگاه تولید مثل مردانه آورده شده است و شما می‌توانید با مراجعه به کتاب اجزای این دستگاه را بیاموزید. تولید یاخته جنسی نر از اصلی‌ترین کارهای این دستگاه محسوب می‌شود. زامه‌ها به وسیله یک جفت خاگ (بیضه) که غدد جنسی نر هم محسوب می‌شود تولید می‌گردد. محل قرار گیری بیضه‌ها درون کیسه بیضه و پایین محوطه شکمی است.
ساختار زامه
زامه دارای سه بخش است که شامل سر، تنه و دم می‌شود. سر متشکل از یک هسته بزرگ، مقداری سیتوپلاسم و کیسه‌ای پر از آنزیم است. به این کیسه آنزیمی تارک تن (آکروزوم) گفته می‌شود. محل قرارگیری تارک‌زن جلوی هسته است و شکلی شبیه به کلاه دارد. در تنه زامه مقدار زیادی راکیزه (میتوکندری) وجود دارد و در نهایت دم قرار دارد که می‌تواند زامه را به طرف جلو حرکت دهد.
نکات تولید مثل زیست ۲ در قسمت دستگاه تولید مثل مردانه بسیار زیاد است و شما باید به خوبی تمام این نکات را بیاموزید. اگر نیاز به تکرار و تمرین زیادی دارید می‌توانید از ویدیوهای آموزشی برای یادگیری بهتر مطالب این بخش استفاده کنید.
دستگاه تولید مثل در زن
دستگاه تولید مثل در زن شامل اندام‌های مختلفی است و هر کدام وظایف خاص خود را به عهده دارند. این وظایف عبارتند از :
- تولید یاخته جنسی ماده (تخمک)
- انتقال یاخته جنسی ماده به سمت رحم
- ایجاد شرایط مناسب برای لقاح زامه و تخمک
- حفاظت و تغذیه جنین در صورت تشکیل
- تولید هورمون‌های جنسی زنانه
برای یادگیری وظایف این اندام‌ها باید به توضیحات معلم در کلاس درس به خوبی توجه کنید. معلم سعی می‌کند در طول آموزش تولید مثل زیست ۲ به تمام نکات لازم اشاره کند و شما هم باید این نکات را در دفتر یا کتاب خود علامت بزنید.
تخمدان ها
محل قرارگیری این غدد در درون محوطه شکم قرار دارد و با یک طناب پیوندی و ماهیچه‌ای به دیواره خارجی رحم متصل شده است. در هر تخمدان یک میلیون مام یاخته (اووسیت) وجود دارد که به وسیله یاخته‌های تغذیه کننده احاطه شده‌اند و به مجموعه آن‌ها انبانک (فولیکول) گفته می‌شود.
در صفحه ۱۰۲ کتاب درسی شکل شماتیک این دستگاه آورده شده است و شما می‌توانید با مراجعه به آن اندام‌های داخلی این دستگاه را بیاموزید. رحم، لوله‌های رحم، گردن رحم و واژن از دیگر بخش‌های دستگاه تولید مثل زنانه می‌باشد. شما می‌توانید با کمک آموزش ویدیویی تولید مثل زیست ۲ به راحتی این مطالب را بیاموزید و از تدریس بهترین اساتید کشور بهره‌مند شوید.
دوره جنسی در زنان
شروع این دوره با قاعدگی یا عادت ماهیانه همراه است. در این چرخه دیواره داخلی رحم و رگ‌های خونی تخریب می‌شوند و از طریق واژن از بدن خارج می‌شوند. این چرخه در اوایل دوران بلوغ ممکن است نامنظم باشد اما با گذشت زمان منظم می‌شود و تا سنین ۴۵ تا ۵۰ سالگی ادامه دارد. بعد از آن تخمدان‌ها از کار می‌افتند و یائسگی ایجاد می‌شود.
رشد و نمو جنین
در درس تولید مثل کتاب زیست ۲ با موضوع دیگری به نام رشد و نمو جنین آشنا می‌شوید که بسیار شگفت انگیز است. زندگی انسان از یک یاخته تخم شروع می‌شود و با تقسیمات سلولی به یک نوزاد متمایز می‌شود.
لقاح
در تولید مثل زیست ۲ شما مفهوم لقاح را می‌آموزید. در لقاح مام یاخته ثانویه بعد از تخمک گذاری از طریق انتهای شیپور مانند وارد لوله رحم می‌شود. مام یاخته ثانویه به وسیله حرکات زوائد انگشت مانند، انقباض دیواره و زنش مژک‌های دیواره لوله رحم به سمت لوله رحمی حرکت می‌کند. وقتی منی وارد رحم می‌شود حاوی میلیون‌ها زامه است که فقط تعداد کمی از آن‌ها می‌توانند از دولایه خارجی و داخلی اطراف مام یاخته ثانویه عبور کنند و به لوله رحم برسند.
وقتی غشای یک زامه و غشای مام یاخته ثانویه با یکدیگر تماس برقرار کنند لقاح انجام می‌شود. در صفحه ۱۰۸ کتاب زیست شناسی یازدهم شکل شماتیک این فرایند آورده شده است و شما می‌توانید هنگام تدریس تولید مثل زیست ۲ با نگاه کردن به این تصویر مطالب را راحت‌تر درک کنید.
تولید مثل در جانوران
تولید مثل در جانوران از بعضی جهات شبیه به انسان است و از جهات زیاد دیگری با تولید مثل انسان تفاوت دارد. در ادامه به این موارد اشاره کرده‌‌ایم.
نحوه لقاح
نوعی از لقاح وجود دارد که به آن لقاح خارجی گفته می‌شود و در ماهیان، دوزیستان و بی‌مهرگان مشاهده می‌شود. لقاح در این موجودات به این صورت است که جانور ماده تخم‌های خود را در آب می‌ریزد و جانور نر تخم‌ها را با اسپرم خود بارور می‌کند.
لقاح داخلی
در درس تولید مثل زیست ۲ با لقاح داخلی در جانوران آشنا می‌شوید که در جانوران خشکی‌زی و بعضی از آبزیان مشاهده می‌شود. لقاح در این جانوران از طریق ورود مایع منی به مجرای جنسی جانور ماده است.
نرماده
در این جانوران هر جانور هم دارای دستگاه تولید مثلی نر و هم دارای دستگاه تولید مثلی ماده می‌باشد. یکی از مثال‌های این نوع جانوران کرم کبد است و هر کرمی می‌تواند به تنهایی تخم‌های خود را بارور کند. شما می‌توانید با کمک ویدیو آموزشی تولید مثل زیست ۲ به خوبی روی این مباحث مسلط شوید و پابه‌پای اساتید مطالب درسی را بیاموزید.
دسترسی به ویدیوهای آموزشی
برای استفاده از این ویدیوها باید وارد سایت مدرسه مجازی آی نو شوید و در بخش متوسطه دوم سال یازدهم را انتخاب کنید. سپس از بین دروس مختلف روی درس زیست ۲ کلیک نمایید و مشغول تماشای ویدیوها شوید. برای استفاده از این ویدیوها هیچ محدودیتی ندارید و می‌توانید پس از خرید اشتراک، از آن‌ها استفاده کنید. بهتر است بعد از مشاهده ویدیوها خلاصه تولید مثل زیست ۲ را در دفتری بنویسید و در بازه‌های زمانی مشخص مطالب را مرور کنید تا کاملا آن‌ها را به خاطر بسپارید.
