بررسی جامع مبحث نور و مشاهده اجسام علوم سوم
مشاهده اجسام یکی از توانمندی‌های انسان و دیگر موجودات است. در درس نور و مشاهده اجسام علوم سوم، به ماهیت نور و علت دیدن اشیا پی می‌بریم. کتاب علوم سوم در این درس به موضوعات زیر اشاره دارد:
- عدم مشاهده در غیاب نور و وقتی برق خانه قطع می‌شود
- پدبده بازتابش نور
- آشنایی با آینه‌ها (ویژگی‌های و کاربرد آن‌ها)
- پاسخ به این که چگونه اجسام را می‌بینیم؟
درس هفتم: نور و مشاهده اجسام علوم سوم
تدریس نور و مشاهده اجسام علوم سوم با یک تصویر آغاز می‌شود (تصویری از یک کودک که در حال لذت بردن از مشاهده‌ی ماهی‌های قرمز داخل تنگ آب است). به جز چشم ما که اندامی مهم برای دیدن است، برای مشاهده اجسام نیاز به یک عامل مهم دیگر، به نام نور داریم. جهت بررسی این موضوع ابتدا چشم چند نفر از دانش‌آموزانی که دور میز نشسته‌اند را با چشم‌بند، می‌بندیم. سپس از همه دانشآموزان می‌خواهیم که به سوال زیر پاسخ دهند:
«کدام یک از دوستانتان را می‌بینید و کدام یک را نمی‌بینید؟ چرا؟»
اگر چشم ما بسته باشد، نمی‌توانیم هیچ یک از دوستانمان را ببینیم. در ادامه‌ی درس لازم است دانشآموزان دربارهی علت آن با هم گفتگو کنند و نظر خود را بگویند.
وقتی برق خانه قطع می شود!
همه‌ی ما تجربه قطع برق خانه را در طی برخی از شب‌ها داریم. بدون نور لامپ در غیاب خورشید، در اتاق هیچ چیز مشاهده نمی‌شود و اگر از قبل ندانیم کبریت، شمع یا چراغ قوه در کجای خانه قرار دارند، لحظاتی بسیار سخت را در پیش خواهیم داشت.
نتیجه این است که برای مشاهده اجسام نه تنها چشم سالم مورد نیاز می‌باشد بلکه ضروری است تا نور وجود داشته باشد. معمولا نور توسط یک جسم روشن به نام منبع نور تولید می‌شود و ما می‌توانیم توسط آن اشیا را مشاهده کنیم. از منابع نور می‌توانیم به خورشید، ماه در هنگام شب، ستارگان، لامپ روشن، کرم شب تاب و … اشاره کنیم.
علم و زندگی
در علوم تجربی معمولا پس از آشنایی با یک پدیده یا علم دربارهی رابطه‌ی آن با زندگی سخن به میان می‌آید. از مهم‌ترین نکات نور و مشاهده اجسام علوم سوم، نحوه استفاده از تابش نور از یک منبع در تهیه برخی از لوازم مورد نیاز برای زندگی بهتر است. از این رو در ادامه‌ی درس، تصاویری از لباس، ساعت شبرنگ و علائم ترافیکی که هنگام شب به رانندگان هشدار می‌دهند، درج شده است. این اجسام به عنوان منبع نور در شب‌های تاریک در حفظ ایمنی افراد بسیار موثر هستند.
پدیده بازتابش نور
حتما با آینه آشنایی دارید. با یک آینه می‌توان نور را جا‌به‌جا و جاهای مختلف را روشن کرد. در ادامه‌ی آموزش نور و مشاهده اجسام علوم سوم، دربارهی بازتابش نور صحبت می‌شود. نور خورشید یا منابع دیگر هنگامی که به یک جسم می‌تابند، می‌توانند از روی آن برگردند.
بازتابش نور همان بازگشت نور از روی اجسام است. نور از روی سطح تمامی اجسام (به جز اجسام سیاه) بازتاب می‌شود ولی پدیده بازتابش در آینه، اجسام صیقلی، فلزات براق (مانند انواع ظروف فلزی و ورق نازک آلومینیوم که در بسته بندی مصرف می‌شود) و … به صورت منظم انجام می‌شود. در این صورت شما تصویر منبع نور را که در یک نقطه جمع شده است، می‌بینید.
در این بخش از درس نور و مشاهده اجسام علوم سوم لازم است به این نکته توجه نمایید که در پدیده بازتابش توسط آینه یا اجسام صیقلی، جهت آینه را نباید طوری قرار دهید که این نور به چشم دوستانتان آسیب وارد کند.
آزمایش
با طراحی یک آزمایش می‌توانید به تفاوت بازتابش از روی یک سطح معمولی (بازتابش نامنظم) و یک سطح صیقلی مانند آینه (بازتابش منظم) پی برید. جهت انجام این آزمایش کافیست طبق مراحل زیر پیش بروید:
- برای انجام آزمایش آینه لازم است تا پوشبرگ و مقوا تهیه نمایید.
- تکه‌ای از پوشبرگ را چروک کنید و آن را روی مقوا بچسبانید.
- یک بار آینه را مقابل نور خورشید قرار دهید.
- بار دیگر پوشبرگ چروک را مقابل نور خورشید قرار دهید.
به چه نتیجه‌ای دست یافتید؟ دربارهی مشاهدات خود با دوستانتان گفتگو کنید.
نتیجه آزمایش
از این آزمایش مطرح شده در درس نور و مشاهده اجسام علوم سوم به سه نتیجه زیر می‌رسیم:
- نور به سطح همه‌ی اجسام می‌تابد و از روی آن‌ها بازتاب می‌شود.
- وقتی نور به سطح صیقلی مانند آینه تخت برخورد می‌کند به طور منظم بازتاب می‌شود.
- وقتی نور به سطح ناصاف و غیر صیقلی مانند پوشبرگ چروک می‌تابد، به طور نامنظم بازتاب می‌شود.
در ادامه می‌توانید آزمایش را با اجسام مختلف تکرار کنید و نتیجه به دست آمده از هر جسم را در جدولی مانند جدول زیر ارائه دهید.
| اجسام دارای بازتابش منظم | اجسام دارای بازتابش غیر منظم |
|---|---|
آشنایی با آینه ها (ویژگی ها و کاربرد آن ها)
در ادامه درس نور و مشاهده اجسام علوم سوم ذکر شده است که هر جسمی که بتواند نور را به طور منظم بازتابش کند، آینه نام دارد.
ویژگی های آینه ها
برای آشنایی با انواع آینه می‌توانید فعالیت زیر را که در درس نور و مشاهده اجسام علوم سوم مطرح شده، انجام دهید:
فعالیت
آینه‌ها را می‌توان با توجه به اندازه‌ی تصویری که نسبت به جسم ایجاد می‌کنن، به انواع زیر تقسیم بندی نمود:
- درآینه‌ی تخت، تصویری به اندازه طبیعی جسم مشاهده می‌شود.
- اگر به درون یک قاشق غذاخوری صیقلی نگاه کنید، تصویر خود را بزرگ‌تر می‌بینید. چنین آینه‌ای را فرو رفته می‌نامیم.
- در سطح بیرونی یک قاشق غذاخوری معمولا تصویر خود را کوچک‌تر از حالت طبیعی مشاهده می‌کنید. این آینه را برآمده می‌نامیم.
در ادامه لازم است تا با توجه به مطالب فوق، در جدول زیر کلمات مناسبی را قرار دهید:
| ویژگی‌های تصویر در آینه‌های مختلف | ||
|---|---|---|
| آینه تخت | آینه برآمده | آینه فرو رفته |
کاربرد آینه ها
حتما در زندگی روزمره با انواع آینه‌ها سر‌و‌کار دارید زیرا آینه‌ها وسایلی بسیار پر کاربردی هستند. هر جا که با آینه‌ای روبه‌رو شدید، می‌توانید آن را به فهرست کاربردهای آینه اضافه نمایید.
- کاربرد آینه برآمده و تخت در اتومبیل
- استفاده از آینه در تزیین زیارتگاه‌ها
- کاربرد آینه فرو رفته در دندانپزشکی
- استفاده از آینه برآمده در پیچ جاده‌ها
چگونه اجسام را می بینیم؟
برای پاسخ به این سوال لازم است تا چند جسم رنگی و براق تهیه کنید و بازتاب نور روی آن‌ها را روی دیوار سفید ببینید. جالب است که روی دیوار، همان رنگ جسم بازتاب می‌شود. یعنی وقتی از منبع نور به جسمی نور تابیده می‌شود، جسم می‌تواند رنگ خود را بازتاب کند و به همان رنگ دیده شود. با بررسی مطالب فوق در خلاصه درس نور و مشاهده اجسام علوم سوم می‌توان علت مشاهده اجسام و رابطه‌ی نور و مشاهده اجسام را در دو نکته زیر دانست:
- اگر در اتاق نور وجود نداشته باشد شما نمی‌توانید اجسامی مانند کتاب را ببینید. در واقع نور منبع به کتاب می‌خورد، از سطح کتاب بازتاب می‌شود و شما قادر به دیدن آن خواهید بود.
- اگر چشمان شما بسته باشد، کتاب را داخل اتاق نمی‌بینید حتی اگر نور منبع وجود داشته باشد.
به این ترتیب دلیل مشاهده اجسام، وجود نور و بازتابش نور از سطح آن‌ها و وجود اندامی به نام چشم و قدرت بینایی در بدن ما است.
در ادامه درس نور و مشاهده اجسام علوم سوم با توجه به مطالب زیادی که درباره نور و مشاهده اجسام مورد بررسی قرار گرفت، لازم است تا به سوال زیر پاسخ دهید:
سوال: چگونه می‌توان اجسامی را که پشت سرتان قرار دارند، ببینید؟ (راهنمایی: از آینه می‌توان کمک گرفت)
با آی نو؛ سخت نگیر! یاد بگیر
تدریس نور و مشاهده اجسام علوم سوم برای دانشآموزان و آموزگاران می‌تواند به خاطره‌ای شیرین از دوران تحصیل و کاری تبدیل شود البته مشروط بر این که با تماشای ویدیو آموزشی نور و مشاهده اجسام علوم سوم که در مدرسه مجازی آی نو ارائه شده است از نزدیک، اتفاقات مربوط به نور و مشاهده اجسام در آینه‌ها را مشاهده نمایید.
برای فراگیری درس‌های علوم تجربی، بهترین راه استفاده از ویدیوهای آموزشی است. برای فراگیری بهتر درس نور و مشاهده اجسام پیشنهاد ما این است که آموزش ویدیویی نور و مشاهده اجسام علوم سوم مدرسه مجازی آی نو را انتخاب کنید. ویدیو آموزشی این درس با کیفیت بالا و با ارائه تصاویر جذاب با هدف آسان سازی مطالعه‌ی علوم، در دسترس شما قرار دارد.
