آموزش گوناگونی گیاهان علوم چهارم
بدون گیاهان سبز، زندگی روی کره‌ی زمین نابود می‌شود. با توجه به نقش مهمی که گیاهان در حیات سایر جانداران ایفا می‌کنند، در درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم به تدریس مطالب مهمی در زمینه‌ی مطالعه و طبقه‌بندی گیاهان پرداخته شده است.
در خلاصه درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم که توسط مدرسه مجازی آی نو در دسترس شما عزیزان قرار گرفته است، مطالب زیر مورد بررسی قرار می‌گیرند:
- گوناگونی گیاهان علوم چهارم و طبقه‌بندی گیاهان
- طبقه‌بندی گیاهان با توجه به روش تولید مثل به دو دسته بزرگ گیاهان دانه‌دار و گیاهان بی‌دانه
- طبقه‌بندی گیاهان دانه‌دار به دو دسته گیاهان گل‌دار و مخروط‌دار
- طبقه‌بندی گیاهان گل‌دار به دو دسته گیاهان گل‌دار تک‌لپه و گیاهان گل‌دار دولپه
- طبقه‌بندی گیاهان بی‌دانه (هاگ‌دار) به دو دسته خزه‌ها و سرخس‌ها
درس دوازدهم: گوناگونی گیاهان علوم پایه چهارم
تدریس گوناگونی گیاهان علوم چهارم با این پرسش آغاز می‌شود که چگونه می‌توان با توجه به تنوع زیاد در گیاهان، آن‌ها را طبقه‌بندی کرد؟
در شروع درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم، هر یک از دانش‌آموزان نظر خود را درباره‌ی این موضوع بیان نموده‌اند که چکیده‌ی این گفتگو در جملات زیر خلاصه شده است:
- طبقه‌بندی انواع گیاهان می‌تواند با توجه به شکل ریشه انجام شود. برخی گیاهان ریشه‌ی صاف دارند و برخی دیگر دارای ریشه‌ی افشان هستند. گروهی هم دارای ریشه‌های غده‌ای می‌باشند.
- طبقه‌بندی می‌تواند از روی دانه انجام شود. برخی گیاهان دانه‌های یک قسمتی دارند در حالی‌که گروه دیگر دارای دانه‌ی دو قسمتی هستند.
- تقسیم‌بندی گیاهان را با در نظر گرفتن تعداد گلبرگ‌ها نیز می‌توان انجام داد. تعداد گلبرگ‌های برخی گیاهان گل‌دار، 3 یا 6 عدد است. برخی دیگر از این گل‌ها دارای تعداد 4 یا 5 گلبرگ می‌باشند.
- طبقه‌بندی گیاهان می‌تواند با توجه به برگ آن‌ها انجام پذیرد. برگ برخی از گیاهان پهن است. برخی دیگر از گیاهان دارای برگ‌های باریک و بلند هستند. بعضی از گیاهان هم برگ‌های سوزنی دارند.
برای این‌که بدانید کدام یک از این نظر‌ها، پاسخی منطقی برای طبقه‌بندی صحیح گیاهان است، در ادامه‌ی تدریس گوناگونی گیاهان علوم چهارم لازم است تا به انجام فعالیت زیر بپردازید.
فعالیت اول درس دوازدهم
در ادامه‌ی بررسی مفاهیم مطرح شده در درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم کافیست تصاویر گیاه سوسن و کدو را در کتاب مشاهده و جدول زیر را کامل کنید.
| ویژگی‌های گیاه | سوسن | کدو |
|---|---|---|
| ریشه‌ی راست | ||
| ریشه‌ی افشان | ||
| برگ دراز و باریک | ||
| برگ پهن | ||
| تعداد گلبرگ‌ها (3 یا 6) | ||
| تعداد گلبرگ‌ها (4 یا 5) | ||
| دانه‌ی یک قسمتی | ||
| دانه‌ی دو قسمتی |
در ادامه‌ی آموزش گوناگونی گیاهان علوم چهارم بیان شده است که بهترین روش برای تقسیم‌بندی گیاهان با توجه به گوناگونی بسیار آن‌ها، توجه به نوع دانه‌ی آن‌ها (دانه تک‌لپه و دانه دولپه) در گیاهان گل‌دار است. از این رو بهتر است ابتدا به بررسی ساختمان گل بپردازیم و پس از آشنایی با قسمت‌های مختلف یک گل، مسیر گل را تا دانه شدن و مسیر دانه را تا گیاه شدن مورد بررسی قرار دهیم.
بخش های مختلف یک گل کدامند؟
در ادامه‌ی تدریس گوناگونی گیاهان علوم چهارم، فعالیتی طراحی شده است. برای بررسی بخش‌های مختلف یک گل کافیست گلی را از باغچه به درون خانه بیاورید و قسمت‌های مختلف آن را روی کاغذ بچسبانید. بدون شک شما هم پس از بررسی این بخش‌ها به نتیجه‌ی زیر دست پیدا خواهید کرد. این قسمت‌ها عبارتند از:
- گلبرگ: بخش رنگی گل است که حفاظت اندام‌های داخلی گل را به عهده دارد.
- کاسبرگ: قسمت انتهای گل است که مجموعه‌ی گل روی آن قرار می‌گیرد.
- پرچم: بخشی از گل است که سبب به وجود آمدن دانه می‌شود.
- مادگی: بخشی از گل است که دانه در آن به وجود می‌آید و رشد می‌کند. مادگی در تمام مدت از دانه محافظت می‌کند.
از گل تا دانه
به منظور بررسی مسیر از گل تا دانه در ادامه‌ی درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم (برای دیدن گرده‌های گل) کافیست طبق مراحل زیر پیش روید:
- یک گل گلایل را روی تکه پارچه‌ی سیاهی تکان دهید.
- دانه‌های ریز زرد رنگی از گل روی پارچه ریخته می‌شود. این دانه‌ها را گرده می‌نامند.
دانه‌های گرده روی پرچم‌های گل تشکیل می‌شوند و از روی پرچم به قسمت مادگی گل منتقل می‌شوند. این عمل، گرده افشانی نام دارد. با ورود گرده‌ها به مادگی، دانه تشکیل می‌شود. پس از تشکیل دانه، قسمتی از مادگی رشد می‌کند و به میوه تبدیل می‌گردد.
حتما می‌دانید جانوران (به‌خصوص حشرات مختلف مانند پروانه، زنبور و …) و البته انسان‌ها در گرده افشانی گیاهان تاثیر بسیاری دارند. زنبور عسل برای نوشیدن شهد گل، روی آن می‌نشیند، گرده‌ها به کرک‌های ظریف بدن زنبور می‌چسبند و همراه با زنبور به مادگی همان گل یا گل‌های دیگر منتقل می‌شوند. گیاهان گل‌دار بر حسب نوع دانه‌ای که تشکیل می‌دهند به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- برخی از آن‌ها ایجاد دانه‌های تک‌لپه می‌کنند (مانند گیاه گل‌دار سوسن با دانه‌ی تک‌لپه‌ای)
- برخی از آن‌ها می‌توانند دانه‌ی دولپه‌ای تولید کنند (مانند گیاه گل‌دار کدو با دانه‌ی دو لپه‌ای)
اما چگونه یک دانه تبدیل به گیاه جدیدی می‌شود؟ در ادامه‌ی درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم به راز تبدیل شدن دانه به گیاه پی خواهیم برد.
از دانه تا گیاه
پس از تشکیل دانه با رها شدن دانه از داخل میوه و قرار گرفتن در خاک، بعد از مدتی دانه جوانه می‌زند. جوانه به دو قسمت ساقه و ریشه تقسیم می‌شود. ریشه برای تهیه‌ی آب و مواد معدنی مورد نیاز گیاه به سمت داخل خاک می‌رود. ساقه نیز به منظور ایجاد برگ و ساختن غذا به طرف بالا رشد می‌کند تا از خاک خارج شود. به این ترتیب یک گیاه جدید شبیه به همان گیاه قبلی به وجود می‌آید.
در ادامه درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم لازم است تا:
- در مورد مراحل رشد گیاه گوجه فرنگی گزارشی تهیه کنید و به کلاس ارائه دهید.
- بیان نمایید که در مورد مراحل رشد گیاه کاج چه می‌دانید؟ به این سوال فکر کنید که آیا گیاه کاج هم دانه‌دار است؟
گیاه کاج به جای میوه‌های معمولی میوه‌های مخروطی شکلی دارد که دانه‌های آن روی سطح مخروط تشکیل می‌شود. از این رو گیاهان دانه‌دار به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- گیاه دانه دار گل‌دار (مانند سوسن)
- گیاه دانه‌دار مخروط‌دار (مانند کاج)
گیاهان بدون دانه (هاگ دار)
یکی از مهم‌ترین نکات گوناگونی گیاهان علوم چهارم، اشاره به طبقه‌بندی گیاهان به دو گروه اصلی گیاهان دانه‌دار و گیاهان بدون دانه است. دانه یکی از مهم‌ترین بخش‌های گل یا مخروط است که سبب بقای گیاه می‌شود. از رویش دانه‌ی ایجاد شده در یک گل یا مخروط، گیاه جدیدی همانند گیاه قبلی به وجود می‌آید و به این ترتیب نسل گیاه در طبیعت حفظ می‌شود.
اکنون این سوال پیش می‌آید که اگر دانه نباشد، چگونه گیاهان بی‌دانه می‌توانند گوناگونی خود را در طبیعت حفظ کنند و گیاهان همانند خود را به وجود بیاورند؟
در گیاهان بی‌دانه، هاگ‌ها وظیفه‌ی تولید گیاه جدید را بر عهده دارند. هاگ‌ها دانه‌های ریزی هستند که حاوی ویژگی‌های شخصیتی گیاهان بی‌دانه می‌باشند. هاگ‌ها در هاگدان گیاهان بی‌دانه به وجود می‌آیند، رشد می‌کنند و پس از پاره شده هاگدان، در صورتی که به جای مرطوب انتقال یابند، رشد یافته و گیاه جدیدی مانند گیاه قبل تولید می‌کنند. گیاهان بی‌دانه (هاگ‌دار) به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- سرخس‌ها
- خزه‌ها
فعالیت دوم درس دوازدهم
در درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم کتاب علوم، فعالیت دیگری نیز مطرح شده است. در این فعالیت لازم است تا با توجه به اطلاعاتی که درباره‌ی طبقه‌بندی گیاهان آموخته‌اید، جدول زیر را کامل کنید:
| ویژگی‌های گیاه | سوسن | کدو | کاج | خزه | سرخس |
|---|---|---|---|---|---|
| گل | دارد | ندارد | |||
| مخروط | |||||
| هاگ | |||||
| دانه |
اکنون با توجه به اطلاعاتی که در درس گوناگونی گیاهان علوم چهارم، کسب نموده‌اید، می‌توانید به دو پرسش زیر پاسخ دهید:
- به نظر شما کدام گیاهان این جدول در یک گروه، طبقه‌بندی می‌شوند؟ دلیل خود را برای چنین طبقه‌بندی ذکر نمایید.
- آیا گیاهانی را می‌شناسید که بدون دانه یا هاگ زیاد شوند؟
برای حفظ و نگهداری گیاهان چه باید کرد؟
زندگی بشر از گذشته تا به امروز دستخوش تغییرات زیادی شده است. امروزه با مصرف بی‌رویه‌ی مواد نفتی و افزایش دمای کره‌ی زمین، گونه‌های گیاهی و جانوری بسیاری در حال انقراض می‌باشند. گزارش‌هایی حاکی از این است که در 50 سال آینده، 75 درصد از گونه‌های گیاهی و جانوری به کل از بین می‌روند. اما چه باید کرد؟
- به شاخه‌های درختان آسیب نرسانیم.
- از قطع بی‌رویه‌ی درختان جلوگیری کنیم.
- با کندن پوست درختان به منظور نوشتن یادگاری، به آن‌ها آسیب نزنیم.
- همیشه به این بیندیشیم که درخت موجودی زنده است.
- از گیاهان مراقبت به عمل بیاوریم.
- از مصرف زیاد مواد نفتی جدا بپرهیزیم.
- به جای انتخاب رویکرد مصرف‌گرایی (خریدن وسایل نو، دور انداختن وسایل قدیمی و افزایش زباله‌ها) به تعمیر وسایل قدیمی بپردازیم.
بررسی گوناگونی گیاهان علوم پایه چهارم با آی نو
اگرچه امروزه منابع متعددی برای مطالعه دروس وجود دارند، اما ویدیوهای آموزشی توانستند توجه بسیاری را به خود جلب نمایند. در واقع علت این امر، سهولت دسترسی و امکان تماشای این فیلم‌های آموزشی در تمامی طول شبانه‌روز می‌باشد.
از طرفی ویدیوهای آموزشی را می‌توان به دفعات مکرر مشاهده کرد و همین امر استفاده از این منابع کمک آموزشی را به انتخاب اول بسیاری تبدیل کرده است. با تماشای ویدیو آموزشی گوناگونی گیاهان علوم چهارم که در مدرسه مجازی آی نو تهیه شده است، شما همراه با برترین آموزگاران در کم‌ترین زمان با نکات مهم این درس آشنا خواهید شد.
با آموزش ویدیویی گوناگونی گیاهان علوم چهارم مدرسه مجازی آی نو در حالی که در خانه‌ی خود هستید و زمان‌تان در ترافیک رفت‌و‌آمد به کلاس‌های مختلف هدر نمی‌رود، می‌توانید با نکات طلایی این درس آشنا شوید و آن‌ها را به دفعات مکرر مرور کنید.
