یادگیری گوارش و جذب مواد زیست ۱ با بهترین روش
در فصل گوارش و جذب مواد زیست ۱ شما با مفهوم گوارش آشنا می‌شوید و می‌آموزید که بدن چطور انواع غذا را برای ورود به یاخته‌ها آماده می‌کند. همچنین یاد می‌گیرید که چرا بدن دچار اضافه وزن می‌شود و چگونه است که بعضی از افراد با وجود خوردن غذاهای مقوی دچار کمبود ویتامین می‌شوند. همان طور که مشاهده می‌کنید مباحث مطرح شده در این فصل بسیار جذاب است اما در عین حال پر از نکته می‌باشد و باید به خوبی مطالب این بخش از کتاب را بخوانید و به آن‌ها مسلط شوید.
ساختار و عملکرد دستگاه گوارش
در فصل دوم: گوارش و جذب مواد زیست ۱ با عملکرد لوله گوارشی و اندام‌های دیگر مرتبط به آن آشنا خواهید شد. طبق تعریف لوله گوارش یک لوله پیوسته است که از دهان شروع شده و تا مخرج ادامه دارد. در قسمت‌هایی از این لوله ماهیچه‌هایی حلقوی وجود دارد که به آن بنداره یا اسفنکتر گفته می‌شود. نقش اسفنکترها در تنظیم عبور مواد است.
ساختار لوله گوارش به زبان ساده
برای یادگیری ساختار و عملکرد لوله گوارش می‌توانید از مولاژ‌های آموزشی یا ویدیوهای آموزشی استفاده کنید و به این شکل با مشاهده تصویر یا ماکت دستگاه گوارش، مطالب را ساده‌تر بیاموزید. این لوله از خارج به داخل دارای ۴ لایه می‌باشد که شامل لایه بیرونی، ماهیچه‌ای، زیر مخاطی و مخاطی می‌شود.
بافت پیوندی سست در تمام لایه‌ها وجود دارد و شما می‌توانید در صفحه ۱۸ گوارش و جذب مواد زیست ۱ با تصویر این لوله و لایه‌های آن آشنا شوید. لایه بیرونی لوله گوارش در ناحیه شکمی شامل بخشی از صفاق می‌شود. صفاق پرده‌ای است که اندام‌های درون شکم را به هم وصل می‌کند.
لایه‌های ماهیچه‌ای مخطط هم در لوله گوارش وجود دارد که در دهان، حلق، ابتدای مری و اسفنکتر خارجی مخرج این ماهیچه‌ها قابل مشاهده هستند. ماهیچه‌های صاف که به شکل حلقوی و طولی سازمان یافته‌اند سایر بخش‌های لوله گوارش را پوشش می‌دهند. یک لایه ماهیچه‌ای مورب هم روی معده قرار دارد.
آشنایی با حرکات لوله گوارش
در مبحث گوارش و جذب مواد زیست ۱ آشنایی با حرکات لوله گوارش اهمیت زیادی دارد و بخش زیادی از سوالات امتحان را هم به خودش اختصاص می‌دهد. لوله گوارش دارای دو حرکت کرمی و قطعه قطعه کننده است. حرکت کرمی لوله گوارش باعث می‌شود تا غذا در این لوله حرکت کند. وقتی غذا وارد لوله گوارش می‌شود لوله گشاد شده و یاخته‌های عصبی دیواره لوله تحریک می‌شوند.
این یاخته‌های عصبی تحریک شده ماهیچه‌های دیواره را منقبض می‌کنند و به این شکل غذا در طول لوله جابه‌جا می‌شود. در حرکات قطعه قطعه کننده حرکات انقباضی یک در میان در مسیر لوله گوارشی ایجاد می‌شود. تداوم این حرکات باعث می‌شود تا غذا بیشتر ریز شود و اختلاط غذا با شیره‌های گوارشی نیز بهتر انجام گردد.
نکات حرکات کرمی لوله گوارشی
در کتاب زیست شناسی دهم می‌خوانیم که حرکات کرمی باعث مخلوط شدن نیز می‌شوند. وقتی محتویات معده به پیلور که اسفنکتر بین معده و روده باریک است می‌رسد، متوقف می‌شود. در اینجا حرکات کرمی محتویات لوله را خوب مخلوط می‌کنند و ادامه مسیر به وسیه حرکات قطعه قطعه کننده طی می‌شود.
درسنامه گوارش غذا به زبان ساده
در طول تدریس گوارش و جذب مواد زیست ۱ شما می‌آموزید که گوارش غذا شامل گوارش در بخش‌های مختلفی می‌شود. ابتدا فرایند گوارش مکانیکی رخ می‌دهد که شامل خرد شدن غذا به واسطه دندان‌ها است و در ادامه فرایند گوارش شیمیایی روی غذا اعمال می‌شود.
گوارش در دهان
فرآیند گوارش در دهان آغاز می‌شود. بعد از خرد شدن غذا در دهان سه جفت غده بزاقی بزرگ و کوچک شروع به ترشح بزاق می‌کنند. بزاق مخلوطی از آب، یون‌ها، انواع آنزیم‌ها و موسین می‌باشد. موسین نوعی گلیکوپروتئین محسوب می‌شود که با جذب مقدار زیادی آب ماده مخاطی ایجاد می‌کند. این مخاط نقش بسیار مهمی در فرایند گوارش دارد. زیرا باعث می‌شود تا مسیر لوله گوارشی لغزنده شود و عبور غذا از آن راحت‌تر شود. همچنین این مخاط از لوله گوارشی در برابر خراشیدگی توسط غذا محافظت می کند. برای یادگیری گوارش و جذب مواد زیست ۱ درس کافیست ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو را مشاهده کنید.
بلع غذا
مرحله بعدی بلع است که با انقباض ماهیچه‌ها غذا وارد حلق شده و از آنجا به مری می‌رود و سپس وارد معده می‌شود. نکات گوارش و جذب مواد زیست ۱ در این بخش زیاد است. برای مثال شما باید به این سوال پاسخ بدهید که با توجه به اینکه حلق به چهار راه تشبیه شده است چرا در هنگام بلع فقط یک مسیر باز است و سایر مسیرها بسته می‌شوند؟
گوارش در معده
بخش کیسه‌ای شکل لوله گوارش معده نام دارد که شامل چین خوردگی‌هایی است که با ورود غذا باز می‌شوند. غذا در این بخش انبار می‌شود و شیره معده و حرکات آن باعث گوارش غذا در معده می‌شود. سپس اسفنکتر باز می‌شود و کیموس که مخلوط حاصل از گوارش است وارد ابتدای روده باریک یا همان دوازدهه می‌گردد.
شما می‌توانید با کمک آموزش ویدیویی گوارش و جذب مواد زیست ۱ تمام مسیر گوارش و فرایند هضم را به راحتی بیاموزید.
گوارش در روده باریک
کیموس آرام آرام وارد دوازدهه می‌شود و بخشی از فرایند گوارش اینجا انجام می‌گردد. حرکات روده باریک برای گوارش بهتر غذا بسیار مهم است. روده باریک با حرکات خود کیموس را در سرتاسر روده پخش می‌کند تا غذا بتواند به خوبی با شیره گوارشی و یاخته‌های پوششی مخاط تماس پیدا کند. روده باریک شیره روده را که شامل موسین، آب، یون‌های مختلف مانند بی‌کربنات و آنزیم است ترشح می‌کند.
صفرا نیز به کمک می‌آید و در گوارش چربی‌ها کمک می‌کند. صفرا توسط کبد ساخته می‌شود و آنزیم ندارد اما شامل نمک‌های صفراوی، بی‌کربنات، کلسترول و فسوفولیپید می‌باشد. بی‌کربنات صفرا می‌تواند به خنثی کردن حالت اسیدی کیموس معده کمک بسیار زیادی نماید. درس گوارش و جذب مواد کتاب زیست ۱ پر از نکته است و شما باید گوارش کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و تری‌گلیسریدها را نیز به خوبی بیاموزید.
جذب مواد و تنظیم فعالیت دستگاه گوارش
این بخش از مباحث گوارش و جذب مواد زیست ۱ شامل جذب مواد در روده باریک و در نهایت انتقال مواد به روده بزرگ و دفع می‌شود. سپس مفاهیمی مانند گردش خون دستگاه گوارش و تنظیم فرایندهای گوارشی آورده شده است. همچنین شما با اهمیت موضوع وزن مناسب و نحوه محاسبه شاخص توده بدنی نیز آشنا می‌شوید.
برای آموزش گوارش و جذب مواد زیست ۱ معلم باید تمام مطالب را به خوبی و با حوصله به دانش آموزان توضیح دهد تا هیچ مطلب و نکته‌ای از قلم نیفتد. استفاده از ابزارهای کمک آموزشی هم برای یادگیری بیشتر مباحث درسی کمک کننده است.
تنوع گوارش در جانداران
گوارش در جانوران به صورت‌های مختلفی انجام می‌شود. برای مثال می‌توان به کرم کدو اشاره کرد. این جانور فاقد دهان و دستگاه گوارش است. بنابراین برای گوارش راه دیگری را انتخاب کرده است و مواد مغذی را از سطح بدن جذب می‌کند.
شما در این فصل با مواردی مانند واکوئول گوارشی، حفره گوارشی و در نهایت لوله گوارشی آشنا می‌شوید. لوله گوارشی در جانوران مختلف از بخش‌های متفاوتی تشکیل شده است که در صفحه ۳۱ و ۳۲ کتاب درسی این موارد را می‌آموزید. اگر در این بخش از کتاب مشکل دارید و با مفاهیمی مانند چینه‌دان یا معده چهار قسمتی در پستانداران نشخوارکننده مشکل دارید می‌توانید از ویدیو آموزشی گوارش و جذب مواد زیست ۱ کمک بگیرید.
برای دسترسی به این ویدیوها فقط کافی است وارد سایت مدرسه مجازی آی نو شوید و روی دوره متوسطه دوم و سال دهم کلیک کنید. سپس از بین دروس مختلف درس زیست شناسی را انتخاب کنید و مشغول تماشای ویدیوها شوید. در نهایت می‌توانید یک خلاصه گوارش و جذب مواد زیست ۱ برای خودتان تهیه کنید و در بازه‌های زمانی مشخص این مطالب را مرور کنید.
