مبحث تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی
حل مسئله از مهم‌ترین بخش‌های روان شناسی است. ار این رو تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی در درس پنجم کتاب درسی روان شناسی یازدهم گنجانده شده است. همان‌طور که در درس‌های قبل دیدیم، پس از مطالعه‌ی درس تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی، از دانش‌آموز انتظار می‌رود بتواند:
- با ارائه‌ی دو راهکار، مسئله‌های «بد ساختار» را به «خوب ساختار» تبدیل کند.
- با به‌کارگیری عملی مطابق راه درست، شکست و ناکامی را در حل مسئله کاهش دهد.
- یک مسئله‌ی خوب انتخاب کند و به بیان ویژگی‌های آن بپردازد.
- یک مورد از عوامل موثر بر حل مسئله را به نمایش بگذارد.
- با یک نمونه واقعی، مراحل حل مسئله را گزارش دهد.
در ادامه به ارائه‌ی چکیده مبحث درس پنجم: تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی می‌پردازیم.
مقدمه ای بر درس پنجم روانشناسی یازدهم
درس آموزش تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی، با یک مقدمه‌ی جذاب از پسری که در حال حل کردن جدول است، شروع می‌شود. در این مقدمه، خاطر نشان می‌نماید که حل کردن جدول، یک کار پیچیده شامل قرار دادن اطلاعات در کنار هم، تفسیر، قضاوت، حل مسئله و تصمیم گیری است. به این مجموعه فعالیت‌ها، تفکر می‌گویند.
پس از این مقدمه، تدریس تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی آغاز می‌شود. این تدریس همراه با فراگیری مطالب زیر است.
حل مسئله
مطابق تعریف کتاب روانشناسی یازدهم انسانی، مسئله «عدم دستیابی فوری به یک هدف مشخص به دلیل موانع مشخص، با توجه به امکانات و توانمندیهای محدود» است و حل مسئله به معنای یافتن بهترین راه‌حل برای رسیدن به هدف با توجه به شرایط موجود خواهد بود.
حل مسئله، به انسان کمک می‌کند تا تهدید را به یک موضوع خوشایند و فرصت پیشرفت تبدیل نماید. از این رو انسان سعی می‌کند مسئله‌ها را با روش‌های صحیح حل کند.
ویژگی های مسئله
یک مسئله دارای ویژگی‌های زیر است:
- مسئله هدفمند است.
- مسئله یک فرآیند و جریان تحت کنترل است.
- توانمندیهای ما در مسئله محدود است.
- در مسئله، موقعیت فعلی (مبدا) باید مشخص باشد.
چرا حل مسئله مهم است؟
هدف از تمرین‌های مختلف آموزشی فقط دستیابی به راه‌حل آن مسئله‌ی خاص نیست. هدف آن است که در اثر حل مسئله، به اصول و قوانینی دست یابیم که در موقعیت‌های دیگر هم قابل استفاده باشد. یادگیری‌های حاصل از حل مسئله در مقایسه با سایر یادگیری‌ها، قابل تعمیم می‌باشد. از این تعمیم می‌توان در بسیاری از موارد به برطرف کردن چالش‌ها پرداخت.
انواع مسئله
مسئله‌ها به دو نوع «خوب تعریف شده» و «خوب تعریف نشده» تقسیم می‌شوند.
مسئله خوب تعریف شده
این نوع مسئله دارای چهار ویژگی بارز است:
- موقعیت اولیه قابل شناسایی است.
- برای حل آن، فهرست اقدامات یا راهبردهای در دسترس وجود دارد.
- هدف تعریف دقیق دارد.
- امکان تضمین دستیابی به هدف وجود دارد.
مسئله خوب تعریف نشده
ویژگی‌های مسئله خوب تعریف نشده عبارتند از:
- موقعیت اولیه قابل شناسایی نیست.
- برای حل آن، فهرست اقدامات یا راهبردهای در دسترس وجود ندارد.
- هدف، تعریف دقیق ندارد.
- امکان تضمین دستیابی به هدف وجود ندارد.
مراحل حل مسئله
حل مسئله دارای پنج مرحله است. بررسی این پنج مرحله از مهم‌ترین نکات تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی، به شمار می‌آید.
تشخیص دقیق مسئله
خواندن و تشخیص صحیح صورت مسئله، نیمی از راه‌حل است. به این ترتیب اولین مرحله حل مسئله، تشخیص دقیق مسئله است. برای حل مسئله باید آن را خوب بفهمید.
به کارگیری راه حل مناسب
به‌کارگیری راه‌حل مناسب برای حل مسئله، یکی از مراحل حل مسئله است. این راه حل‌ها می‌توانند مطالعه خرد یا تمرین مکرر و … باشند.
ارزیابی راه حل
ارزیابی راه‌حل انتخاب شده ضروری است. این کار باعث می‌شود تا ملاک روشنی برای فهم موقعیت داشته باشید.
بازبینی و اصلاح راه حل
افرادی که به حل مسئله علاقه‌مند هستند معمولا راه‌حل‌های گذشته را بازبینی و اصلاح می‌کنند.
انتخاب راه حل های جایگزین
در صورتی که با به‌کارگیری مراحل قبل، موفق به حل مسئله نشدید، بهتر است که راه‌حل‌های جایگزین را امتحان کنید.
چه عواملی بر حل مسئله تاثیر می گذارند؟
در درس تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی، سه عامل موثر بر حل مسئله معرفی شده‌اند که شامل موارد زیر می‌شوند:
تجربه گذشته
تاثیر یادگیری‌های گذشته بر حل مسئله را «انتقال» می‌گویند. تجربه گذشته بر توانایی ما در حل مسئله تاثیرگذار است. کسی که روش‌های حل مسئله را می‌داند، می‌تواند در موقعیت‌های جدید از آن‌ها استفاده کند.
نوع نگاه به مسئله
گاهی با نگاه فعلی، حل مسئله به بن بست می‌رسد. با عوض کردن زاویه‌ی دید نسبت به مسئله در نوع اقدام برای حل مسئله تغییر ایجاد می‌شود. چنین مسئله‌ای با تغییر نگاه، قابل حل می‌شود.
نادیده گرفتن حل مسئله برای مدت زمانی خاص
اگرموفق به حل مسئله‌ای نمی‌شوید، بهتر است آن را رها کنید و پس از مدت کوتاهی دوباره برای حل آن اقدام نمایید. نادیده گرفتن حل مسئله برای مدتی کوتاه، اثر نهفتگی نامیده می‌شود. بسیاری از دانشمندان از این اثر برای حل مسائل پیچیده استفاده می‌کنند.
روش های حل مسئله
در پایان ارائه‌ی خلاصه تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی، به معرفی روش‌های حل مسئله می‌پردازیم. برای حل مسئله می‌توان از دو روش تحلیلی و اکتشافی استفاده نمود.
روش تحلیلی
روش‌های حل مسئله که مبتنی بر محاسبات ذهنی، قواعد منطقی و نیازسنجی واقعی می‌باشند، روش‌های تحلیلی حل مسئله به شمار می‌آیند. استفاده از روش‌های تحلیلی، دستیابی به راه‌حل مسئله را تضمین می‌کند.
روش اکتشافی
روش‌های حل مسئله که بدون دلیل و مبتنی بر احساس و نظر شخصی باشد، روش های اکتشافی نام دارند. این روش‌ها نیاز به پردازش عمیق اطلاعات ندارند. استفاده از روش‌های اکتشافی، دستیابی به راه حل مسئله را تضمین نمی‌کند. این روش‌ها در چهار دسته به شرح زیر جای می‌گیرند:
- روش خردکردن مسئله: در این روش یک مسئله بزرگ به چند مسئله کوچک تقسیم می‌شود.
- روش کاهش تفاوت وصعیت موجود با وضعیت مطلوب: در این روش دو وضعیت برای حل مسئله به وجود می‌آید و حل کننده‌ی مسئله تلاش می‌کند تا فاصله‌ی این دو وضعیت را کاهش دهد.
- روش بارش مغزی: در این روش راه‌حل‌های زیادی مطرح و معیارهای داوری درباره هر راه‌حل ارائه می‌شود. در نهایت نیز از بین راه‌حل‌ها، بهترین راه‌حل انتخاب می‌شود.
- روش شروع از آخر: این روش همان روش مهندسی معکوس است.
ناتوانی در حل مسئله معمولا با دو مورد زیر همراه است:
- ناکامی
- فشار روانی
با آموزش ویدیویی تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی مدرسه مجازی آی نو می‌توانید مفاهیم مطرح شده در این درس را به شیوه‌ای جذاب بیاموزید. از طرفی برای تماشا‌ی این ویدیو‌ها لازم نیست در زمانی خاص در مکانی ویژه حضور داشته باشید. در هر زمان و مکانی می‌توانید ویدیو آموزشی ویدیو آموزشی تفکر ۱ حل مسئله روان شناسی را مشاهده نمایید.
