روش تدریس مشارکتی و نکات آن
یکی از روشهای تدریس در مقطع ابتدایی روش تدریس مشارکتی می‌باشد که به عنوان یکی از روشهای نوین آموزش به شمار میرود. این روش آموزشی بر پایه کار تیمی و گروهی بنا شده است و هدف آن تقویت مهارت‌های اجتماعی می‌باشد. از آن جایی که مقطع ابتدایی برای دانشآموزان اهمیت بسیار زیادی دارد، به کارگیری این روش تدریس در این مقطع میتواند فواید زیادی به همراه داشته باشد.
زیرا دانشآموزان در مقطع ابتدایی سن کمی دارند و یادگیری مهارت‌های اجتماعی در همین سن پایه گذاری می‌شود. استفاده از روش تدریس مشارکتی باعث می‌شود تا علاوه بر اینکه دانشآموزان مطالب کتاب‌های درسی خود را یاد بگیرند، مهارت‌های اجتماعی را نیز یاد گرفته و در هر دو جنبه آموزش ببینند.
یکی از ویژگی‌هایی که روش یادگیری مشارکتی با خود به همراه می‌آورد این است که دانشآموزان در طی فرایند یادگیری به یکدیگر کمک می‌کنند و به این شکل هم مطالب را خوب یاد می‌گیرند و هم دوستی‌های خود را تقویت می‌کنند.
روش تدریس مشارکتی چیست؟
یکی از اولین سوالاتی که ممکن است برای هر دانش‌آموزی مطرح شود، این است که روش تدریس مشارکتی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که روش یادگیری مشارکتی یکی از انواع روشهای نوین تدریس می‌باشد که محوریت آن به جای معلم بر دانش‌آموز استوار است.
در روشهای سنتی تدریس معلم رکن اصلی را در کلاس درس بر عهده داشت و به عنوان متکلم وحده مشغول انتقال مطالب به دانشآموزان می‌شد. دانشآموزان نیز باید مطالب را گوش کرده و در منزل ادامه کار یادگیری و حفظ کردن مطالب را انجام می‌دادند.
اما در روش تدریس مشارکتی موضوع فرق می‌کند. همانطور که گفته شد در این روش آموزشی معلم محوریت کلاس را به عهده ندارد، بلکه این مسئولیت به عهده دانش‌آموز است و از این رو می‌توان روش تدریس مشارکتی را نقطه مقابل روشهای سنتی تدریس به شمار آورد.
در این روش آموزشی دانشآموزان یاد می‌گیرند که در طی فرایند حل مسئله به نیازهای یکدیگر توجه کنند و همچنین می‌آموزند که چگونه با همکاری و انجام یک کار تیمی برای رسیدن به پاسخ سوال، تلاش مشترکی را انجام دهند.
چون هر دانش‌آموزی در جریان رسیدن به پاسخ مسئله‌ای که معلم آن را مطرح کرده است، لازم است با همگروهی‌های خود همکاری داشته باشد. به این شکل، علاوه بر اینکه میتواند درک بهتر و عمیق‌تری از مطلب درسی پیدا کند، یاد می‌گیرد که با پرورش روحیه همکاری، تفکر خلاق و تفکر انتقادی در کنار سایر همکلاسی‌هایی که توانایی‌های متفاوتی دارند، یه کار تیمی را انجام داده و به نتیجه برسانند.
البته در این میان لازم است تا الگوی تدریس مشارکتی را در نظر بگیرید و متناسب با روشهای درست برای رسیدن به پاسخ مسئله تلاش کنید. شما میتوانید این روش را در کنار روشهای دیگری از جمله روش تدریس اکتشافی و روش تدریس کاوشگری نیز به کار بگیرید. در ادامه شما را با مراحل و اصول یادگیری مشارکتی آشنا می‌کنیم.
مراحل روش یادگیری مشارکتی
برای اینکه بتوانید بهترین نتیجه را از روش یادگیری مشارکتی بگیرید، لازم است اصول آن را رعایت کنید. روش یادگیری مشارکتی حتی برای کلاس‌های آنلاین نیز قابل اجرا است. همچنین نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که متناسب با نوع درسی که می‌خوانید، نحوه به کارگیری روش تدریس مشارکتی میتواند متفاوت باشد.
این موضوع ارتباط مستقیمی با نحوه مدیریت کلاس توسط معلم و آموزش‌های او دارد. هر چقدر که معلم مهارت بیشتری در اداره کلاس به کمک روش تدریس مشارکتی داشته باشد، میتواند به دانشآموزان کمک کند تا موفقیت‌های بیشتری کسب کنند.
بعد از گروهبندی موضوعی که لازم است بچه‌ها در مورد آن تحقیق کنند، مشخص می‌شود و معلم باید با هدایت بچه‌ها به آنها کمک کند تا در راه رسیدن به پاسخ درست مسئله حرکت کنند. فعالیت‌هایی که دانشآموزان مشغول به تحصیل در این مسیر انجام می‌دهند شامل تحقیق و پژوهش، انجام تکالیف و آزمایش‌های درسی است که به آنها در پیدا کردن جواب درست مسئله کمک می‌کند.
البته دانشآموزان می‌توانند در طول مسیر سوالات خود را از معلم بپرسند و لازم به ذکر است که معلم پاسخ مستقیم را به آنها نخواهد داد، بلکه به آنها کمک می‌کند تا بتوانند به کمک کار تیمی و انجام تحقیقات لازم پاسخ درست سوال را پیدا کنند. البته لازم است تا معلم نیز اصول روش تدریس مشارکتی را به خوبی بداند تا بتواند به بهترین شکل ممکن به دانشآموزان کمک کند. به همین دلیل در ادامه شما را با جزئیات این روش تدریس آشنا کرده‌ایم.
روش کارایی گروهی
همانطور که از نام روش تدریس مشارکتی نیز مشخص است در این روش تدریس ابتدایی، تمرکز بر انجام کار گروهی می‌باشد. دانشآموزان در این روش آموزشی یاد می‌گیرند که در یادگیری دروس خود تنها نیستند و به همین دلیل اعتماد به نفس و عزت نفس در آنها افزایش پیدا می‌کند. این روش تدریس به دانشآموزان کمک می‌کند تا شجاعت بیشتری را برای تحقیق و پژوهش و پیدا کردن جواب سوالات خود کسب کنند.
این موضوع میتواند در آینده دانشآموزان نیز تاثیر بسیار زیادی بگذارد. زیرا هر چقدر که روحیه دانشآموزان قدرتمندتر شود، برای طی کردن باقی سال‌های تحصیل خود که باید مطالب سخت‌تری را یاد بگیرند، آماده‌تر خواهند شد.
یکی از ویژگی‌هایی که در روش تدریس مشارکتی وجود دارد این است که دانشآموزان احساس می‌کنند که تنها نیستند و داشتن حس مشترک به آنها کمک می‌کند تا شجاعت خود را بالا برده و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند. همچنین یادگیری مشارکتی در دانشآموزان ایجاد انگیزه می‌کند و به آنها کمک می‌کند تا به شکل پویا تکالیف خود را انجام داده و مسائل مطرح شده توسط معلم را بررسی کنند. اگر بخواهیم مراحل تدریس مشارکتی را به صورت کلی دسته‌بندی کنیم به مراحل زیر خواهیم رسید.
- تعیین اهداف آموزشی از طرف معلم
- ارزیابی تشخیصی اهداف تعیین شده توسط معلم
- ارائه مطالب درسی به دانشآموزان توسط معلم
- مطالعه انفرادی دانش‌آموز برای درک مطلب
- تشکیل گروه‌های دانش‌آموزی در قالب تیم‌های سه نفره تا پنج نفره
- ارائه پرسش به گروه‌ها و پاسخ دهی گروهی دانشآموزان بعد از انجام کار تیمی
همان طور که مشاهده می‌کنید ارتباط زیادی بین معلم و دانشآموزان در روش تدریس مشارکتی وجود دارد اما به واسطه تبحر معلم این ارتباط سمت و سوی خود را به انجام کار گروهی می‌کشاند.
روش تدریس اعضای گروه
یکی دیگر از مواردی که در روش تدریس مشارکتی باید به آن اشاره کرد، روش تدریس اعضای گروه است. یکی از مواردی که ممکن است معلم از دانشآموزان بخواهد این است که بخشی از مطالب درسی را قبل از کلاس مطالعه کنند. سپس معلم میتواند با تشکیل گروه‌هایی از دانشآموزان بخواهد تا مطالبی که مطالعه کرده‌اند را برای یکدیگر تدریس کنند.
البته باید به این موضوع هم اشاره کنیم که این کار برای مقطع اول و دوم ابتدایی مناسب نیست و برای کلاس سوم تا ششم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مقاطع اول و دوم ابتدایی به دلیل سن کم دانشآموزان و یادگیری مهارت‌های خواندن و نوشتن از روشهای دیگری برای یادگیری مطالب درسی استفاده می‌شود که یکی از بهترین روشهای مطرح شده برای این مقطع روش تدریس نمایشی است.
روش قضاوت عملکرد
یکی دیگر از مزایایی که روش تدریس مشارکتی با خود به همراه می‌آورد این است که معلم میتواند نحوه عملکرد گروه‌های مختلف را بررسی کرده و نقاط ضعف و قوت هر کدام را پیدا کند. همچنین دانشآموزان می‌توانند گروه‌های مختلف را بر اساس نحوه عملکردشان مورد ارزیابی قرار دهند. به این شکل قضاوت عادلانه را نیز تمرین خواهند کرد.
از آنجایی که انجام کارهای تیمی معمولاً رقابت را در بین گروه‌های مختلف ایجاد می‌کند، دانشآموزان سعی می‌کنند تا بهتر عملکرد خود را داشته و به این شکل بهترین نتیجه را کسب کنند.
روش قضاوت طرز تلقی
این روش هم شباهت زیادی با روش قضاوت عملکرد دارد، اما برای دروس حفظی مانند دینی، فارسی و مطالعات اجتماعی مناسب‌تر است. در این روش یادگیری معلم داستان مربوط به درس را برای دانشآموزان توضیح می‌دهد و سپس از آنها می‌خواهد که این داستان را در گروه‌های خود و برای سایر هم گروهی‌هایشان تعریف کنند.
همچنین احساسات و نظرات خود را با همگروهی‌هایشان مطرح کرده و درباره آن صحبت کنند. در روش تدریس مشارکتی مسیر یادگیری به گونه‌ای پیش میرود که دانشآموزان بتوانند با مشارکت و همکاری یکدیگر مطلب درسی را یاد بگیرند. وقتی دانشآموزان در گروه‌های خود احساسات و نظرات خود را بیان می‌کنند، ممکن است با نظرات مخالفی روبرو شوند و به این شکل یاد می‌گیرند تا با نقد، تحلیل و بررسی به یک نظر مشترک برسند.
بررسی مزایا و معایب روش مشارکتی
هر روش تدریسی مزایا و معایب خودش را دارد و روش تدریس مشارکتی نیز از این قاعده مستثنا نمی‌باشد. در ادامه شما را با مزایای یادگیری مشارکتی و معایب آن آشنا کرده‌ایم.
مزایای روش تدریس مشارکتی به شرح زیر است :
- یادگیری انجام کار گروهی و بهبود مهارت‌های فردی
- افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس در دانشآموزان
- آموزش حواس پنچگانه به کودکان
- افزایش علاقه به حضور در مدرسه
- بهبود یادگیری و بازدهی بالاتر دانشآموزان به دلیل استفاده از روشهای نوین آموزشی
- آموزش مهارت‌های اجتماعی در جریان تدریس دروس مختلف
- یادگیری عمیق‌تر و افزایش پویایی در کلاس
- افزایش مهارت‌های مختلفی مانند همدلی، تاب آوری، انتقاد پذیری و تحمل دیگران
- تقویت مهارت‌های اجتماعی به واسطه روش تدریس مشارکتی
در کنار مزایای بسیار زیادی که روش تدریس مشارکتی با خود به همراه می‌آورد، باید به معایب این روش هم اشاره کرد.
معایب یادگیری مشارکتی به شرح زیر است :
- افزایش سر و صدا و شلوغی در کلاس و دشوار شدن کنترل کلاس برای معلم
- زمانبر بودن استفاده از این روش آموزشی برای یادگیری مطالب
- نیاز به استفاده از منابع مطالعاتی مناسب برای تحقیق و پیدا کردن جواب مسئله
- عدم توجه به تفاوت‌های فردی در دانشآموزان به دلیل تمرکز بر انجام کار گروهی
- امکان سوء استفاده دانشآموزان تنبل از دانشآموزان فعال و پرکار در گروه
- عدم توازن در فعالیت‌های مختلف اعضای گروه
همان طور که مشاهده می‌کنید محدودیت‌های روش تدریس مشارکتی میتواند قابل توجه باشد. اما مهارت معلم در اجرای این روش آموزشی میتواند تا حد زیادی این محدودیت‌ها را برطرف نماید. به صورت کلی اگر بخواهیم به بازدهی این روش آموزشی نگاهی بیندازیم باید بگوییم که مزایای یادگیری مشارکتی نسبت به معایب آن بسیار بیشتر بوده و به همین دلیل استفاده از این روش آموزشی در مدارس جای خود را باز کرده و با استقبال بسیار خوبی نیز روبه‌رو شده است.
تدریس نمایشی در مدرسه مجازی آی نو
همانطور که گفته شد، مقطع ابتدایی به ویژه سال‌های اول و دوم دبستان اهمیت بسیار زیادی برای والدین و دانشآموزان به همراه دارد. استفاده از روش تدریس مشارکتی به عنوان یک روش نوین آموزشی برای مقطع ابتدایی به کار میرود، اما موضوعی که باید به آن اشاره کرد این است که به طور ویژه برای سال اول و دوم دبستان استفاده از روش آموزش نمایشی تاثیر بسیار بهتری را روی دانشآموزان می‌گذارد.
یکی از مدارس مجازی بسیار خوب در کشور مدرسه مجازی آی نو می‌باشد که با به کار گرفتن روشهای نوین آموزشی در فرایند تدریس توانسته است نقش بسیار موثری در ارتقای سطح علمی دانشآموزان داشته باشد. در سال اول و دوم دانشآموزان اولین بار با مفاهیم مختلف و مهمی مانند خواندن و نوشتن آشنا می‌شوند و در کنار آن اولین تجربه جدایی فرزند از خانواده نیز در همین دوران شکل می‌گیرد. بنابراین باید شرایطی برای کودک مهیا باشد تا با شور و اشتیاق بیشتری خواهان یادگیری مطالب درسی خود شود.
روش آموزش نمایشی میتواند این هدف را برآورده سازد. در ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو از روش آموزش نمایشی برای یادگیری مطالب درسی به عنوان یک روش خلاقانه استفاده شده است. شما میتوانید به راحتی به کمک اینترنت و یک گوشی هوشمند و تهیه اشتراک مدرسه مجازی آی نو، به محتوای آموزشی فیلم‌های ضبط شده دسترسی پیدا کنید.
ویدیوهای نمایشی جذابیت بسیار زیادی داشته و برترین معلمان کشور که سابقه تدریس در مقاطع ابتدایی را دارند، دروس مختلف این پایه تحصیلی را که شامل ریاضی، فارسی و علوم می‌باشد را به بهترین شکل ممکن به دانشآموزان آموزش داده‌اند.
به این شکل فرزند شما میتواند تجربه جدید و خلاقانه‌ای را در یادگیری مطالب کتاب‌های درسی خود در مقطع اول و دوم ابتدایی را به کمک ویدیوهای آموزشی مدرسه مجازی آی نو که با بهترین نوع روش تدریس یعنی روش تدریس نمایشی تهیه شده است را داشته باشد.
سوالات متداول
روش تدریس مشارکتی چیست ؟
این روش آموزشی یکی از روشهای آموزشی جدید به شمار میرود و بر پایه کار گروهی بنا شده است و شما میتوانید با مراجعه به متن مقاله به پاسخ کامل این سوال برسید.
آیا استفاده از روش یادگیری مشارکتی تاثیری در بازدهی دانشآموزان دارد ؟
بله. در معرفی یادگیری مشارکتی به این موضوع اشاره شده است که این روش آموزشی بازدهی بسیار زیادی برای دانشآموزان به همراه خواهد داشت.
روش های تدریس یادگیری مشارکتی شامل چه مواردی است ؟
برای رسیدن به پاسخ این سوال باید به متن مقاله مراجعه نمایید.
