نکات مطالعه سنگ ها علوم چهارم
سنگها از اجزای بسیار مهم طبیعت هستند. مطالعهی درس سنگ ها علوم چهارم، اطلاعات جامعی در مورد سنگها در اختیار دانش‌آموزان مقطع ابتدایی قرار می‌دهد.
مدرسه مجازی آی نو در اقدامی علاوه بر تهیه‌ی ویدیوی آموزشی سنگها، خلاصه درس سنگ ها علوم چهارم را ارائه داده است. این خلاصه شما را در فراگیری این بخش از علوم چهارم آشنا می‌سازد. عناوین مورد بررسی در درس سنگها علوم چهارم عبارتند از:
- سنگها با هم تفاوت دارند.
- سنگها در مسیر رود تغییر می‌کنند.
- انواع سنگها (سنگ‌های رسوبی، سنگ‌های آذرین و سنگ‌های دگرگونی).
- از سنگها چه استفاده‌ای می‌شود؟
- برای حفاظت از سنگها چه باید کرد؟
درس ششم: سنگ ها علوم پایه چهارم
یکی از منابع مهم روی کره‌ی خاکی، سنگها هستند. بسیاری از ساخته‌های دست بشر از گذشته تا کنون با استفاده از سنگها تولید می‌شوند. سنگها در ساخت انواع ظرف، انواع مواد معدنی و داروها، ساختن بناها و … کاربرد وسیعی دارند.
تدریس سنگ ها علوم چهارم با تصویری از سنگ نوشته‌های باستانی آغاز می‌شود. در گذشته‌های دور به جای کاغذ از سنگ برای نوشتن وقایع تاریخی استفاده می‌شد. بسیاری از این نوشته‌ها در دل کوه‌ها هنوز هم پا برجا می‌باشند.
دانش‌آموزان در ادامه درس سنگ ها علوم چهارم برای تهیه‌ی نمونه سنگ‌های مختلف همراه معلم خود، به کوهستان می‌روند. در کوهستان می‌توان انواع سنگ‌های مختلف را مشاهده نمود. این سنگها در رنگ، شکل، زبری، صافی، نوع، ابعاد و اندازهی اجزای تشکیل دهنده‌ی آن‌ها با یکدیگر متفاوت هستند.
سنگ ها با هم تفاوت دارند
درس سنگ ها علوم چهارم را با فعالیتی در زمینه‌ی گوناگونی سنگها ادامه می‌دهیم.
فعالیت اول درس ششم علوم چهارم
برای انجام این فعالیت مطرح شده در درس سنگ ها علوم چهارم لازم است تا طبق مراحل زیر پیش روید:
- ابتدا چند سنگ مختلف را جمع‌آوری کنید.
- سنگها را با ماژیک شماره‌گذاری کنید.
- سنگها را به دقت مشاهده نمایید.
- سکه‌ای را روی هر یک از سنگها بکشید، مشاهدات خود را در مورد هر سنگ بنویسید.
- سنگها را با ذره‌بین ببینید.
- نتیجه‌ی مشاهده‌های خود را در جدول زیر یادداشت کنید.
| شماره | رنگ | صافی یا زبری | اندازهی ذره‌های تشکیل دهنده سنگ | سکه روی سنگ خراشی | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ریز | درشت | ایجاد می‌کند | ایجاد نمی‌کند | |||
| 1 | ||||||
| 2 | ||||||
| 3 | ||||||
| 4 | ||||||
از این فعالیت نتیجه می‌گیریم که سنگها از نظر ویژگی‌های ظاهری مانند صافی، زبری، سختی، رنگ و اندازهی ذره‌ها با یکدیگر تفاوت دارند.
سنگ ها در مسیر رود تغییر می کنند
هنگامی که یک رود در اثر بارش باران یا ذوب برف‌ها از کوه جاری می‌شود، در مسیر خود سنگها را به حرکت در‌می‌آورد. این سنگها در اثر غلتیدن در بستر رود و برخورد به موانع مختلف، سایش پیدا می‌کنند و لبه‌های تیز آن‌ها به لبه‌های گرد، تبدیل می‌شوند.
برای تفهیم مطلب از دانش‌آموزان خواسته می‌شود تا سنگ‌های مختلف بالا تا پایین کوه را در فاصله‌های مختلف، با هم مقایسه کنند. در ادامه درس سنگ ها علوم چهارم باید شکل سنگها در منطقه‌ی بالای کوه (شماره 1)، میانه‌ی کوه (شماره 2) و انتهای کوه (شماره 3) را با یکدیگر مقایسه کنید. سپس موارد زیر را بررسی کنید:
- این سنگها با هم چه تفاوتی دارند؟
- از محل شماره‌ی 1 تا محل شماره‌ی 2 سنگها چه تغییری کرده‌اند؟
- اندازهی سنگ‌های محل شماره‌ی 1 با سنگ‌های محل شماره‌ی 3 چه تفاوتی دارند؟
از مشاهدات بالا به نتایج زیر دست می‌یابیم:
- سنگها هنگام حرکت به یکدیگر برخورد می‌کنند.
- در اثر برخوردهای زیاد، سنگها می‌شکنند.
- در اثر غلتیدن، لبه‌های تیز آن‌ها، گرد می‌شود.
- اندازهی آن‌ها در اثر برخورد، شکستن و سایش، کوچک‌تر می‌شود.
انواع سنگ ها
از مهم‌ترین نکات سنگ ها علوم چهارم، تقسیم‌بندی سنگها به سه گروه رسوبی، آذرین و دگرگونی است. این تقسیم‌بندی با توجه به منشا سنگها صورت می‌پذیرد. با توجه به این‌که سنگها از کجا آمده‌اند و چگونه تشکیل شده‌اند، می‌توان آن‌ها را به سه دسته طبقه‌بندی کرد. در ادامه درس سنگ ها علوم چهارم به بررسی ویژگی‌های این سه گروه سنگ‌های مختلف می‌پردازیم.
سنگ های رسوبی
در هنگام مشاهده‌ی سنگها در طبیعت، برخی از آن‌ها را با ساختمانی لایه‌لایه می‌یابیم. این نوع سنگها، سنگ‌های رسوبی نام دارند.
در ادامه‌ی تدریس درس سنگها، با انجام یک فعالیت می‌توانید به طرز تشکیل سنگ‌های رسوبی پی ببرید.
فعالیت دوم درس ششم علوم چهارم
برای انجام این فعالیت مطرح شده در درس سنگ ها علوم چهارم می‌توانید مطابق مراحل زیر پیش روید:
- ابتدا یک آکواریوم شیشه‌ای، بطری آب، یک تکه تخته‌ی صاف، لیوان، سنگریزه، شن و ماسه تهیه کنید.
- در آکواریوم، تا نیمه آب بریزید.
- تخته را به صورت مایل در آکواریوم قرار دهید (به این ترتیب، بخشی از تخته در آب و بخش دیگر در هوا قرار می‌گیرد).
- ابتدا یک لیوان سنگریزه را روی تخته بریزید.
- روی سنگریزه، شن و سپس ماسه بریزید.
- مشاهده‌های خود را یادداشت نمایید.
از این فعالیت چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
رود پس از سرازیر شدن از کوه، سنگها و سنگ‌ریزه‌های درشت تر را با خود به حرکت در می‌آورد. در انتهای سفر، سنگریزهها وارد دریاچه یا دریا می‌شوند. با وارد شدن این ذرات در دریا، مواد به صورت لایه لایه روی هم جمع می‌شوند. پس از سال‌ها این مواد که به صورت لایه لایه روی یکدیگر انباشته شده‌اند، در اثر فشار لایه‌های بالاتر، سخت می‌شوند و به شکل سنگ درمیآیند.
بسته به این که در دوره‌های مختلف رود با خود چگونه سنگ‌هایی را به سنگریزه تبدیل و در دریا رسوب‌گذاری کند، انواع سنگ‌های رسوبی به وجود می‌آیند. بیشترین نوع سنگ‌های روی کره‌ی زمین از نوع رسوبی هستند.
با انجام فعالیت زیر که در درس سنگ ها علوم چهارم مطرح شده می‌توانید پی ببرید که چرا انواع بسیاری از سنگ‌های رسوبی وجود دارند.
فعالیت سوم درس ششم علوم چهارم
برای انجام این فعالیت کافیست طبق مراحل زیر پیش بروید:
- ابتدا یک کیسه پلاستیکی ضخیم، آب، یک قاشق چوبی، لیوان، گچ، دستکش، سنگریزه و شن تهیه کنید.
- قبل از شروع کار، دستکش به دست کنید.
- دو لیوان آب را داخل کیسه‌ی پلاستیکی ضخیم بریزید.
- یک لیوان گچ به محتوای کیسه اضافه کنید.
- با قاشق چوبی آن را هم بزنید.
- مخلوط سنگریزهها را درون کیسه بریزید.
- یک لیوان شن را به مخلوط اضافه کنید
- اجازه دهید آب داخل کیسه خشک شود.
- اکنون شما یک نوع سنگ رسوبی ساخته‌اید که این سنگ از لایه‌های گچ، شن و سنگریزه تشکیل شده است.
سنگ‌های رسوبی گوناگون هستند و بسته به جنس ذرات رسوب‌گذاری شده بسیار متفاوت می‌باشند.
سنگ های آذرین
داخل زمین هم از سنگ تشکیل شده است. دمای قسمت‌های داخلی زمین بسیار بالا است. در بخش داخلی زمین که بسیار گرم است، سنگها ذوب می‌شوند و با پدیده‌ی آتش‌فشان به روی زمین راه می‌یابند. این مواد مذاب پس از سرد و سخت شدن، سنگ‌های آذرین را به وجود می‌آورند. با انجام فعالیت زیر به راز تشکیل سنگ‌های آذرین پی خواهید برد.
فعالیت چهارم درس ششم علوم چهارم
برای انجام فعالیت مطرح شده در درس سنگ ها علوم چهارم لازم است تا طبق مراحل زیر پیش بروید:
- ابتدا یک قاشق، کمی شکلات، کمی کره، سه پایه، توری، چراغ الکلی و یک ظرف شیشه‌ای نشکن تهیه کنید.
- ظرف را روی شعله قرار دهید.
- کره و شکلات را درون ظرف بریزید.
- کمی صبر کنید تا کره و شکلات ذوب شوند.
- کره و شکلات را با قاشق با هم مخلوط کنید.
- پیش‌بینی کنید که اگر ظرف را از روی شعله بردارید، برای مواد مذاب داخل ظرف چه اتفاقی می‌افتد؟
- صبر کنید تا مخلوط سرد شود. چه مشاهده می‌کنید؟
- نتیجه‌ی مشاهده را با پیش‌بینی خود مقایسه کنید.
همان‌طور که مخلوط شکلات و کره پس از سرد شدن به مخلوطی با شکلی جدید درمیآیند، وقتی سنگ‌های داخل زمین ذوب می‌شوند، ماده‌ی مذاب حاصل پس از سرد شدن دارای بافتی جدید است.
سنگ های دگرگونی
گروه سوم سنگها به سنگ‌های دگرگونی معروفند. برای آشنایی با روش ایجاد سنگ‌های دگرگونی لازم است تا فعالیت زیر را انجام دهید.
فعالیت پنجم درس ششم علوم چهارم
برای انجام این فعالیت که در درس سنگ ها علوم چهارم مطرح شده کافیست مطابق مراحل زیر پیش بروید:
- ابتدا یک سوزن ته گرد، یک تابه‌ی کوچک دسته‌دار، یک بشقاب، یک لیوان، دستکش و کمی گل رس تهیه کنید.
- قبل از شروع فعالیت از دستکش استفاده کنید.
- با گل رس، گلوله‌های کوچک تهیه کنید.
- با سوزن ته‌گرد وسط این گلوله‌ها را سوراخ کنید.
- اجازه دهید گلوله‌ها خشک شوند.
- با کمک بزرگ‌تر‌ها تعدادی از گلوله‌های خشک شده را در تابه قرار و به آن‌ها، حرارت دهید.
- اکنون چند عدد از گلوله‌هایی که به آن‌ها پس از خشک شدن، حرارت داده‌اید و هم‌زمان، چند گلوله که پس از خشک شدن به آن‌ها حرارت نداده‌اید را درون آب قرار دهید.
- پیش‌بینی کنید کدام گلوله‌ها در آب، شکل خود را حفظ می‌کنند.
- با گلوله‌های سالم می‌توانید یک تسبیح برای خود بسازید.
ایرانیان از دیرباز برای ساخت خانه از خشت و گل استفاده می‌کردند. آن‌ها به همین روش با پختن آجرهای گلی، سازه‌های مقاومی در برابر آب باران می‌ساختند. سنگ‌های دگرگونی سنگ‌هایی هستند که در اثر فشار و گرما تغییر می‌کنند و به شکلی دگرگون یافته در طبیعت یافت می‌شوند.
از سنگ ها چه استفاده ای می شود؟
در زندگی روزمره، وسایل زیادی را از سنگها میسازند. در ادامه درس سنگ ها علوم چهارم، به برخی از وسایلی که از سنگها ساخته می‌شوند، اشاره می‌کنیم:
- گچی که برای نوشتن در مدرسه استفاده می‌کنیم از سنگ گچ ساخته می‌شود.
- از سنگ گچ در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.
- از سنگ نقره پس از استخراج نقره، انواع ظرف و وسایل زینتی میسازند.
- بیشتر ظرف‌های پخت‌و‌پز از سنگ‌های فلزاتی نظیر آهن، آلومینیوم، مس و … ساخته می‌شوند.
- نمک را از سنگ نمک تهیه می‌کنند.
- تمام وسایل آهنی از آهن که در سنگ آهن یافت می‌شود، ساخته می‌شوند. برای تهیه‌ی آهن، سنگ معدن آهن را به کارخانه‌ی ذوب آهن می‌برند و پس از ذوب، فلز آهن را از اجزای دیگر جدا و در صنایع مختلف از این آهن استفاده می‌کنند.
برای حفاظت از سنگ ها چه باید کرد؟
در این بخش از درس سنگ ها علوم چهارم کتاب علوم با توصیه‌هایی آشنا می‌شوید که با به‌کارگیری آن‌ها می‌توان از سنگها به عنوان منابع مهم زیستی، حفاظت به عمل آورد. همه‌ی ما می‌دانیم سنگها منابع ارزشمندی هستند که در اثر استفاده‌ی زیاد از آن‌ها به محیط زیست جانوری و گیاهی زمین آسیب جدی وارد می‌شود. در ادامه درس سنگ ها علوم چهارم به برخی از این توصیه‌ها اشاره می‌شود:
- هنگام ورود به طبیعت، سنگها را نباید بدون دلیل جا‌به‌جا کرد. سنگها محل زندگی بسیاری از گیاهان و جانوران هستند.
- هنگام حضور در کوهستان‌ها باید از ریختن زباله خودداری کنید زیرا زیبایی کوهستان علاوه بر زیبایی سنگها به تمیزی آن بستگی دارد.
مطالعه سنگ ها علوم پایه چهارم با آی نو
این روزها با ویدیوهای درسی، مطالعهی کتاب‌های درسی کار چندان دشواری نیست. البته به شرط آن‌که از ویدیوهای مدرسه مجازی آی نو استفاده کنید. این ویدیوها از طریق خرید اشتراک مدرسه مجازی آی نو با هزینه‌ای کم و با ویژگی‌های زیر در دسترس شما قرار دارند:
- ویدیوهای درسی مدرسه مجازی آی نو، بسیار با کیفیت هستند.
- این ویدیوها، توسط دبیران برتر ایران تدوین شده‌اند. بسیاری از این دبیران از مولفین کتاب‌های درسی می‌باشند.
- با ویدیوهای درسی مدرسه مجازی آی نو در هر زمان و هر مکانی می‌توانید همراه با اساتید حرفه‌ای، درس بخوانید.
- این ویدیوها، حاوی نکات طلایی هر درس می‌باشند.
با تماشای ویدیو آموزشی سنگ ها علوم چهارم که در مدرسه مجازی آی نو تهیه شده است، می‌توانید با اتفاقاتی که در مسیر تشکیل سنگها می‌افتد، به روشی جذاب آشنا شوید. با آموزش ویدیویی سنگ ها علوم چهارم و ویدیوهای آموزشی دیگر درس‌های پایه چهارم مدرسه مجازی آی نو با بهترین روش، علوم را یاد خواهید گرفت.
