تبادلات گازی زیست ۱ به زبان ساده
تبادلات گازی زیست ۱ در فصل سوم کتاب آورده شده است و به موضوع بسیار مهم نفس کشیدن در جانوران پرداخته است. نفس کشیدن به معنای زنده بودن است و این موضوع اهمیت بسیاری در حیات انسان و جانوران دارد. فرض کنید فردی بیهوش شده است و شما قصد دارید از زنده بودن یا نبودن او مطلع شوید. اولین کار بررسی تنفس است و این موضوع اهمیت نفس کشیدن را نشان می‌دهد.
ساز و کار دستگاه تنفس در انسان
در فصل سوم: تبادلات گازی زیست ۱ شما با تفاوت هوای دم و بازدم آشنا می‌شوید. در هوای دم میزان اکسیژن بیشتر از هوای بازدم است و در هوای بازدم میزان دی‌اکسید کربن از هوای دم بیشتر است. دستگاه گردش خون هم در این میان نقش زیادی دارد. این دستگاه خون را از اندام‌های بدن جمع می‌کند و به سمت شش‌ها می‌برد.
این خون که به نام خون تیره معروف است اکسیژن بیشتر و دی‌اکسید کربن کمتری نسبت به خونی که از شش‌ها خارج می‌شود دارد. خون تیره کربن دی‌اکسیدش را در شش‌ها از دست می‌دهد و از هوا اکسیژن می‌گیرد. به این شکل تبدیل به خون روشن می‌شود. سپس این خون روشن توسط دستگاه گردش خون به سراسر بدن منتقل می‌شود. واکنش زیر به تنفس یاخته‌ای معروف است و نقش بسیار مهمی در تغذیه یاخته‌ها دارد.
گلوکز+ اکسیژن + فسفات و ADP ——- > کربن دی‌اکسید + آب + ATP
در مبحث تبادلات گازی زیست ۱ می‌آموزید که کربن دی‌اکسید باید از بدن خارج شود اما چرا این موضوع مهم است؟ کربن دی‌اکسید می‌تواند با آب واکنش دهد و به واسطه این واکنش کربنیک اسید تولید شود و این ماده می‌تواند مقدار اسیدیته خون را کاهش دهد. این تغییر در اسیدیته می‌تواند ساختار پروتئین‌ها را تغییر دهد و در نتیجه باعث اختلال در عملکرد پروتئین‌ها شود.
این موضوع در نهایت باعث ایجاد اختلال در عملکرد کار یاخته‌ها و بافت‌ها می‌شود. در حقیقت افزایش کربن دی‌اکسید خطر بیشتری از کاهش اکسیژن دارد.
آشنایی با بخش های عملکردی دستگاه تنفس
در طول تدریس تبادلات گازی زیست ۱ شما می‌آموزید که دستگاه تنفس از لحاظ عملکردی به دو بخش تقسیم می‌شود که شامل بخش هادی و بخش مبادله‌ای می‌باشد.
بخش هادی
از بینی تا نایژک انتهایی در بخش هادی دستگاه تنفسی قرار گرفته است و هوا را به درون و بیرون دستگاه تنفسی هدایت می‌کند. در ابتدای مسیر هوا در بینی پوست نازکی وجود دارد که از مو پوشیده شده است. نقش این موها جلوگیری از ورود آلودگی و غبار به درون بینی است.
مخاط مژک‌دار در انتهای بینی قرار گرفته‌اند. این یاخته‌های مژک‌دار ترشحاتی دارند که شامل مواد ضد میکروبی می‌باشند. ترشحات مخاطی باعث مرطوب کردن هوا می‌شود و این رطوبت برای تبادل گاز‌ها نیز موثر است. در اینجا یک نکته وجود دارد و آن این است که گازهای تنفسی تنها در صورتی می‌توانند بین شش‌ها و خون مبادله شوند که محلول در آب باشند.
در هنگام آموزش تبادلات گازی زیست ۱ معلم سعی می‌کند به تمام این نکات اشاره کند و شما هم باید به دقت به توضیحات معلم توجه کنید و نکات مهم را در کتاب زیست شناسی دهم علامت بزنید.
نقش حنجره در تنفس
وقتی هوا از دهان یا بینی عبور کرد وارد حلق می‌شود و سپس به حنجره می‌رسد. حنجره دو کار مهم در طول فرایند تنفس انجام می‌دهد. اول اینکه دیواره غضروفی حنجره مجرای عبور هوا را باز نگه می‌دارد و دوم اینکه درپوشی به نام برچاکنای یا اپی گلوت مانع از ورود غذا به مجرای تنفسی می‌شود.
در دیواره نای حلق‌هایی به شکل نعل اسب وجود دارد و کار آن این است که مجرای نای را همیشه باز نگه دارد. نای در انتها به دو بخش تقسیم می‌شود و به هر کدام از آن‌ها نایژه‌های اصلی گفته می‌شود. هر نایژه وارد یک شش می‌شود و همین طور باریک می‌شود تا به نایژک برسد.
نکات تبادلات گازی زیست ۱ بسیار زیاد است و نایژک‌ها چون غضروف ندارند می‌توانند به راحتی تنگ و گشاد شوند. به آخرین انشعاب نایژک در بخش هادی نایژک انتهایی گفته می‌شود. اگر در یادگیری این بخش از درس مشکل دارید می‌توانید از ویدیو آموزشی تبادلات گازی زیست ۱ کمک بگیرید و مطالب درسی را پا به پای مدرس بیاموزید.
آشنایی با تهویه ششی
شش‌ها بخش مهمی از دستگاه تنفس را شامل می‌شوند و درون قفسه سینه و روی پرده ماهیچه‌ای میان بند یا دیافراگم قرار دارد. شش چپ در نزدیکی قلب قرار دارد و به همین دلیل از شش راست کوچکتر است. بیشتر حجم شش شامل کیسه‌های حبابکی است و دارای ساختاری اسفنج گونه می‌باشد.
شش‌ها دو ویژگی دارند که یکی مرتبط به پیروی از حرکات قفسه سینه می‌شود و دیگری ویژگی کشسانی آن است. نقش ویژگی کشسانی شش‌ها در بازدم مشخص می‌شود.
شما با کمک آموزش ویدیویی تبادلات گازی زیست ۱ می‌توانید به طور کامل روند تنفس را بیاموزید و با حجم‌های تنفسی نیز به خوبی آشنا شوید.
آشنایی با تنوع تبادلات گازی
در درس تبادلات گازی کتاب زیست ۱ با انواع تبادلات گازی آشنا می‌شوید که عبارتند از تنفس نایدیسی، تنفس پوستی، تنفس آبششی و تنفس ششی. هر کدام از این تنفس‌ها نکات و ویژگی‌های زیادی دارد که باید به خوبی آن‌ها را بیاموزید تا بتوانید به سوالات این بخش به درستی پاسخ دهید. تهیه خلاصه تبادلات گازی زیست ۱ به شما کمک می‌کند تا مفاهیم را عمیق‌تر بیاموزید و یک جزوه عالی برای مرور در شب‌های امتحان داشته باشید.
برای استفاده از ویدیوهای آموزشی باید به سایت مدرسه مجازی آی نو بروید و روی بخش متوسطه دوم و سال دهم کلیک کنید. سپس درس زیست شناسی ۱ را از بین دروس مختلف انتخاب کنید و در ادامه، مشغول تماشای ویدیوهای مرتبط با مبحث تبادلات گازی زیست ۱ شوید. شما می‌توانید بدون محدودیت زمانی و مکانی تا زمان اتمام اشتراک خود، بارها و بارها این ویدیوها را تماشا کنید و از یادگیری مطالب این بخش لذت ببرید.
